MAKMPT A OSAYAN KO MGA KOKOMAN O HAJJ A GO OMRAH MAKAPHAPASHOD KO QUR-AN A GO HADITH
INABAT KO KITAB A
تبصير الناسك بأحكام المناسك
على ضوء الكتاب و السنة و المأثور عن الصحابة رضي الله عنهم
SHAIKH ‘ABDULMOHSIN ‘ABBAD ALBADR – SIYAPN SKANIYAN O ALLAH
Go mitotondogon so
MAKMPT A OSAYAN KO MGA GALBK SII KO MGA GAWII A HAJJ
a ini sorat i Shaikh Abdullah ibn Ahmad 'Allaaf
INABAT KO MGA KATHARO I :
SHAIKH MUHAMMAD IBN SALIH AL-‘OTHAIMEEN
SHAIKH MUHAMMAD NASERODDEEN AL-ALBANEE
Ikalimo siran a dowa o Allah
INI SORAT SA BASA A IRANON I :
“ABUHAZIM” MUHAMMAD ATA IBRAHIM
ISLAMIC UNIVERSITY OF MADINAH
KINGDOM OF SAUDI ARABIA
[ di khapakay a pangalin'n ]
PAMKASAN :
So langon a bantogan na rk o Allahu Subhanaho wa Ta’ala, goso Salawat na
go Salam na bagian o Nabi tano a Muhammad a go so mga Sahaba taman ko
mga Pamiliya niyan.
Giyai na makmpt a osayan makapantag ko mga kokoman o Hajj a go Omrah a
kailangan na pkhatokawan o mga tao a phag Hajj odi na phag Omrah, mini
mosawir rakn o isa ko mga ari akn a kisoratn aknon sa basa a Iranon
sabap sa tanto dn inin a makhikinanglan o mga pagtao sa Ranao a dii mag
Hajj odi na dii mag Omrah, balasan o Allah a pagari tano oto sa kiya
pamikira niyan sa angkaya a pamikiran a si Nasif Salim Tomawis , na ini
sorat akn sa sii ko inabat ko kitab o isa ko mga ala a Ulama sa Madinah a
si Shaikh AbdulMohsin Abbad “siyapn skaniyan o Allah” sa tanto dn a
makmpt a kinisoratn aknon sa aya bo a piyangowa akn ko kitab yan na so
mga kinanglan tano ron a tanto sabap sa tanto a phakatas na di plakayan
ka aya kinisoratn akn saya na sii dn ko masa a kap’phamakawma o mga
naikadi a phoon sa Pilipinas na oba kalokalo na lakayaniran matiya,
Phangningko ko Allah a gya angkaya a sorat na makanggay a gona ko
salakaw di salakaw a maka khikinanglanon.
INISORAT O PAGARI NIYO:
AbuHazim Ibrahim Abdulkarim
Islamic University of Madina
Kingdom of Saudi Arabia
SO MGA ADAB “BARA-ADAB” A DAIT A MAPAGADAB O TAO A PHAG HAJJ ODI NA PHAG OMRAH :
1. SO IKHLAS : aya pinaka iportante ko langon a Phag Hajj odi na Phag
Omrah na mabaloy niyan so ni-at yan a tolabos a soasoat ko Allaho
Subhanaho wa ta’ala, go apya antonaa dn a simba ko Allah, ka aniyan
maparoli so Balas o galbk yan, pitharo o Rasulollah “saw” [ pitharo o
Allah : sa tao a nggalbk sa galbk a soasoat rakn a adn a inisakoto
niyanon a salakaw rakn na isharig akn skaniyan ko siyakotowaniyan ]
Hadith Qodsee a piyanothol i MUSLIM, no. 7475
2. kailangan na makapanagontaman so tao sa katokawi niyan ko mga okit na
go mga kokoman o Hajj a go Omra ka aniyan minggolalan sa Mapiya, na go
so di niyanon katawan na ishaan yan ko matao ron, pitharo Allah sa
Qur-an [ فاسألوا أهل الذكر إن كنتم لا تعلمون ] maana: ishaan yo so
nganin a di niyo katawan ko mga tao a matao ron “ matao ko Qur-an” mga
tao a sasabotn yan so Agama.
3. so kapanagontaman yan sa aya niyan mipagpda ko kaplalakaw niyan a
phag Hajj odi na phag Omra na so mga pipiya a tao a adn a sabot iran ko
Agama ka ankiran pphaka kowa sa ilmo makapantag ko Hajj na go Omra,
pitharo o Rasulollah “saw” [ aya ibarat o tagpda a mapiya a goso tagpda a
marata na lagid o phagawid sa kakamotan a goso phagyop sa apoy, na so
phagawid sa kakamotan na khapakay a kab’gangka niyanon na khapakay pn a
bakawn dn maka pamasa, pinaka minos na mamot a pkhabawngkawn, na so pman
so phagyop sa apoy na khapakay a baniyan dn matotong so nditarn ka,
pinaka minos na phamakabaw kawn sa mado a pngngbawan ] Hadith a
piyanothol I MUSLIM, no. 6692
4. so mga paparangayan a mapiya, go so kapakindolona iyan ko mga tao sa
mapiya a olawla, pitharo o Rasulollah “saw” [ kalkn ka so Allah sa apiya
anda ka matatago, go tondogn ka ko marata so mapiya ka maphaka da iyan,
go ndolonaan ka so mga tao sa mapiya a paparangayan ] Hadith a
piyanothol I TIRMIDHI, no. 1987
5. so kapakandakla niyan ko mga tadntadm ko Allah na goso mga Du’aa, go
so kapamangni sa rila ko Allah, go so kasiyapa niyan sa ginawa niyan ko
mga rarata a katharo, pitharo o Rasulollah “saw” [ sa tao a
paparatiyayaan yan so Allah na go so alongan a mawri na tharo sa mapiya
odi na badn ggnk ] Hadith a miyapanothol I BUKHARI, no. 6475, go si
MUSLIM, no. 74
6. so kapananggilai niyan ko kap’kharingasaa niyan ko salakaw di
salakaw, pitharo o Rasulollah “saw” [ aya Muslim na so di p’kharingasa
so mga Muslim ko dila iyan a go giya lima niyan ] Hadith a piyanothol I
BUKHARI, no. 10, go si MUSLIM, no. 64
SO KALBIHAN O HAJJ A GO SO OMRAH :
Madakl a miya aloy o Rasulollah “saw” a mga Hadith a makandadao sii ko kala a kalbihan o Hajj a go so Omarah, pdon:
1. pitharo iyan [ so Omrah a goso ikadowa a Omrah na pkhaponas yan so
mga dosa o tao ko pagltan a dow oto a Omrah, go so Hajj a “mabroor”
(valid/right/correct) na dadn a balas yan a romowar ko Sorga ] Hadith a
piyanothol I BUKHARI, no. 1773, go si MUSLIM, no. 3289
> aya Hajj a Mabroor na so Hajj a miyaka ayon ko okit a kiya pag Hajj o Nabi “saw”
2. pitharo iyan pn [ sa tao a mag HAJJ a da makambabangonan sa walay “ko
masa a hajj” go da makandosa na lagid dn o gopn inimbawata “maana dadn
ko dadn a dosa niyan ka inirilaon langon o Allah”] Hadith a piyanothol I
BUKHARI, no. 1521, go si MUSLIM, no. 3291
3. inishaan so Rasulollah “saw” o antonaa I pinaka mapiya a galbk? Na
tigyan a [ so kaparatiyayaa ko Allah a goso Sugo iyan, na iniishaon
pman; antonai talondogon? Na tigyan a : so Kapaki phrang sa lalan ko
Allah “JIHAD”, na iniishaon pman; antonai talondogon? Tigyan a : so Hajj
a Mabroor ] Hadith a piyanothol I BUKHARI, no. 26, go si MUSLIM, no.
248
SO KAWAWAJIB O HAJJ A GO SO OMRAH :
So Hajj a go so Omrah na wajib sa diritso “maana: andadn I kapaka balbg
ka na wajib rka dn” pitharo o Allah sa Qur-an [ و أتموا الحج و العمرة
لله ] maana: tarotopa niyo so kapag Hajj na go so Omrah. Sorah
Albaqarah, verse: 196
Pd a mga Dalil sa kawawajib o Hajj :
1. pitharo o Allah [ و لله على الناس حج البيت من استطاع إليه سبيلا ]
maana: na paliyogat o Allah ko manga manosiya so kapag Hajj ko Baitollah
ko tao a phakagaga, Sorah Ali-Imran, verse: 97
2. pitharo o Rasulollah “saw” [ so islam na piyanagombalay sa LIMA
TIMAN: …..na ikalima so kapag Hajj sii ko tao a phakagaga ] Hadith a
piyanothol I BUKHARI, no. 8, go si MUSLIM, no. 113
Pd a mga Dalil sa kawawajib o Omrah :
1. pitharo o ‘A-isha “ra” ya Rasulallah ino ba adn a Jihad a wajib ko
mga Bae? Tigyan a [ oway, adn a wajib kiran a Jihad, Jihad a daa bawn
kapaki mbonowa : so Hajj a go so Omrah ] Hadith a piyanothol I IMAM
AHMAD, no. 25322
SO MGA SARAT A KAKHA WAJIB O HAJJ A GO SO OMRAH :
So Hajj a go so Omrah na Wajib ko:
1. Muslim
2. adn a pamikiran yan “knaba p’mbthangn”
3. kiyabaligan
4. knaba oripn
5. phakagaga
6. so Bae na kailangan na adn a Mahram yan a mithagpda iyan.
SO MGA ROKON O HAJJ A GO SO OMRAH :
> aya ptharoon a rokon na so kailangan dn a minggolalan, odi minggolalan na daa bali o galbk…
So Omrah na tlo “3” a Rokon yan:
1. so kapag IHRAM, ( aya kapag IHRAM na so kapni-ata o tao sa phag Omrah
odi na Phag Hajj ) na daa bali o Omrah odi kapni-ati “ihram” sabap ko
katharo o Rasulollah “saw” a [ mataan a so mga galbk na sa kanini-ati
ron ] Hadith a pityanothol I BUKHARI, no.1, go si MUSLIM, no. 4927
2. so Kathawaf
3. so Kasha-ie
Na so pman so Hajj na Pat “4” a rokon yan:
1. so kapag IHRAM, ( aya kapag IHRAM na so kapni-ata o tao sa phag Omrah
odi na Phag Hajj ) na daa bali o Hajj odi kapni-ati “ihram” sabap ko
katharo o Rasulollah “saw” a [ mataan a so mga galbk na sa kanini-ati
ron ] Hadith a pityanothol I BUKHARI, no.1, go si MUSLIM, no. 4927
2. so Kathawaf ( a gyoto so Tawaf Ifadha “طواف الإفاضة” sii ko andadn I
kapaka poon o tao sa Arafah go sa Mozdalifa. Pitharo o Allah [ و ليطوفوا
بالبيت العتيق ] maana: go thawaf siran ko walay a andang “walay o Allah
: bithowan sa andang kagiya a skiyan i munapuna a Masjid a pimbalay sa
Doniya” ] Sorah Alhajj, verse: 29
3. so Kasha-ie
4. ka Okop sa Arafah
SO MGA WAJIBAT “mga wadib” A MINGGOLALAN SII KO KAPAG HAJJ A GO OMRAH : ( dowa ko Omrah na pito ko Hajj )
> aya ptharoon a wajibat o Hajj na so kailangan dn a minggolalan ko
Hajj na odi minggolalan na khasambian sa “dam” maana phakasombali so tao
sa Kambing a diron khapakay a koman so tao a kiyawadibanon, sa sii
phakikan ko mga pobri sa Makkah. Pitharo o Abdullah ibn Abbas “ra” [ sa
tao a adn a kalipatan yan a nosok “ aya nosok na so mga galbk sa Hajj
ago Omrah” odi na minibagak yan na pakatoga sa Rugo “maana a sombali” ]
Piyanothol I IMAM MALIK, vol. 1, no. 419
1. so kapag Ihram sa mikat, so Rokon na Ihram “niyat” na gyaya na so
kapag ihram sii sa mikat , opama na sii ka phag ihram sa mikat!
( so kapag ihram “kapni-at sa hajj” na rokon; maana odi ka maka pni-at
na miya binasa so Hajj ka, na aya pd sa wajibat na so kaphag ihram ka sa
mikat, maana; odi ka maka pag ihram sa mikat ka lpasn ka a mikat na
phakasombali ka sa Kambing ) pitharo o Abdullah ibn Abbas “ra” [ na sadn
sa somagad sa mikat a phag Hajj odi na Phag Omrah mlagid o sii tao ko
katatagoan sa mikat atawa ka di na miyawajib rkaniyan a kapag Ihram yan
sa angkawto a Mikat ]
2. so kapagopaw odi na kapagalot “sii ko mga mama/so mga bae na asar bo a
kapotolan sa mayto a bokiran” sii ko kapaka pasad mag Hajj odi na
Omrah. Pitharo o Rasulollah “saw” [ ya Allah na rila-ingka so
miyamagopaw “sii sa Hajj”, tigiran a ya Rasulallah sopn so miyamagalot?
Tigiyan a: ya Allah na rila-ingka so miyamagopaw, tigiran a ya
Rasulalallah sopn so miyamagalot? Tigiyan a: sopn so miyamagalot ]
Hadith a piyanothol I BUKHARI, no. 1728, go si MUSLIM, no. 3148
3. so ka okop sa Arafah taman sa Kasdp o Alongan ( so rokon na : okop sa
Arafah na giyaya na so kapnayawangka sa kasdp o alongan sa Arafah ) na
odi ka sdpi a alongan sa Arafah na phaka sombali ka sa Kambing, so Rokon
na odi ka okop sa Arafah na miyabinasa so Hajj ka… mbida so rokon a go
so Wajib.
[ So Nabi “saw” sako mag hajj na kagya mokop sa Arafah na miyatatap a ka
ookop yan sa Arafah taman sa kiyasdp o Alongan] piyanothol I MUSLIM,
no. 2950 na so Nabi “saw” na pitharo iyan a [ paganada niyo rakn so okit
a kapag Hajj ] Hadith a piyanothol I MUSLIM, no. 3137
4. so kaiga a gagawii sa Mozdalifah, pitharo o Allah [ فإذا أفضتم من
عرفات فاذكروا الله عند المشعر الحرام ] maana: na amay ka maka poon kano
sa Arafah na thadntadmi niyo so Allah sii sa Mash’aril Haram “
Mozdalifah”] Sorah Albaqarah, verse: 198
5. so Karontar sa Jamaratol-‘aqabah sii ko Gawii a “Nahr” kapanombali ko
Onaan o kapolid a alongan go oriyan yan ( sii oto ko khapitaan ko
kapagiga sa Mozdalifah ) go so karontara ko tlo timan a Jamarat sii ko
mga gawii a “tashreeq” maana sii ko tlo gawii a oriyan anan ( 11,12,13
sii ko Dhulhajjah ) ko oriyan o kapolid o Alongan, di khapakay a
kapipita, pitharo o Jabir “ra” [ romiyontar so Nabi “saw” sa Jamaratol
‘Aqabah ko gawii a Nahr “gawii a kapanombali” a kapipita, na so oriyan
anan na amay ka miyapolid so Alongan ] Hadith a piyanothol I MUSLIM, no.
3141
6. so ka iga sa MINA ko tlo gawii a “tashreeq” ( 11,12,13 ko dhul Hajjah
) sii anan ko phamakawri na so pagona na khapakay a dowa bo gawii
(11,12) pitharo o Allah sa Qur-an [ و اذكروا الله في أيام معدودات ، فمن
تعجل في يومين فلا إثم عليه و من تأخر فلا إثم عليه ، لمن اتقى ] maana: na
thadntadmi niyo so Allah sii ko mga alongan a mabibilang, na sa tao a
magalokalok ko dowa alongan na daa dosa niyan, na sa tao a maka ori na
daa dosa niyan, sii ko tao a miyananggila… soratol Baqarah, verse: 203
7. so Tawafol-Wada’ “طواف الوداع” pitharo o Abdullah ibn Abbas “ra” [
ini sugo o Rasulollah “saw” ko mga tao a sii siran shalingganata ko
baytollah sii ko kambalingiran “maana pthawaf siran a daan” inonta bo na
so Bae a maooma o bisita niyan ] Hadith a piyanothol I BUKHARI, no.
1755, go si MUSLIM, no. 3220
SO MGA SUNNAH SII KO HAJJ A GO OMRAH :
> aya Sunnah na so onggalbka o tao na mbalasanon na odi niyan nggalbka na di khadosa.
So mga Sunnah ko Hajj a go Omrah na madakl a tanto, pdon so:
1. so Kapagayasayas “kanggagaan lomalakaw” sii ko paganay a tlo libt ko tawaf
2. so “اضطباع” maana: so nditarn a IHRAM o mama na ililikos yan sa lawas
yan na sasawaan yan a waga niyan sa kawanan sii ko paganay a tlo libt
ko tawaf
3. so kasiyoma ko “Al-Hajarol-Aswad” odi na so kakaptiron odi na so
kitoroonon oman mapantag o tao a dii thawaf “odi niyan khagaga somiyom
sabap ko kadakl a tao” go rakhs a pthakbir ( ALLAHU AKBAR )
4. so kakapti sa Rokn Alyamani ( so rugo a ka’aba ko unaan o dangka pn ka oma a ko Hajar Aswad )
5. so kashambayang sa dowa ka raka’at a Sunnah sii ko kapasad o Tawaf ko
oriyan o Maqam Ibrahim na oda a darpa a masosorot ko Oriyan o Maqamo
Ibrahim na apiya anda dn sa sold a Masjid
6. so ka inom ko ig a ZamZam
7. so kapamanik sa Safa go giya Marwah sii ko dii ka Sha-ie go so
kapanadntadmi roo ko Allah go so Kandu-‘a roo a somasangor so tao sa
Ka’bah
8. so kapagayasayas “kanggagaan lomalakaw” sii ko darpa a mattndo sii ko ka sha-ie
9. so katatarg sa MINA sii ko gawii a tarwiyah ( ika 8 ko Dhul Hajjah )
go so ka iga roo ko gagawii a khapitaanon na Okop sa Arafah
10. so kandowa-a a ipoporo a lima ko oriyan o karontara sii ko Jamaratol
Ola ago Jamarah Al-Thaniyah ( diron pd so iktalo a Jamarah )
11. so katakbir ko karontar ( omanka romontar na gomiraw ka a Allahu Akbar )
> go so salakaw sa miyanga aaloy anan…
SO MGA HARAM “oba manggalbk” O MAGIIHRAM ( DII MAG HAJJ ODI NA OMRAH ) :
> miyatharo tano sa miya ona a aya IHRAM na so kapni-at, ino oto
khabthowi sa IHRAM? Aya paka asal o IHRAM na sii kinowa ko HARAM,
bithowan so kapni-at sa phag Hajj ta odi na phag Omrah sa IHRAM ka kagya
a anda dn I kapaka pni-at ka na adn a mga galbk a kha HARAM rka taman
sa dika makapasad mag Hajj odi na mag Omrah.
1. so kalbati ko bombol a Lawas, mlagid o bok atawa a ka bombol sa apiya
anda dn ko anggawta o manosiya, pitharo o Allah sa Qur-an [ و لا تحلقوا
رؤوسكم حتى يبلغ الهدي محله ] maana: go di niyo pagopawi so mga ulo niyo
taman sa di iraot so mga pammgayan “so kambing a siyombali” ko
pagowitanon. Sorah Albaqarah, verse: 196
> na so bombol sa pd a lawas na lagid dn sa kokoman o bombol sa Ulo ka kagya palaya bombol.
2. so kapanganoko, pitharo o Rasulollah “saw” [ igira a somiyold so Dhul
Hajjah na kabaya o isa rkano a somombali sa korban na pananggilai niyan
oba niyan kapotoli a bokiyan a gogiya mga kanoko niyan ] Hadith a
piyanothol I MUSLIM, no. 5119
> na sii anan ko matag p’khorban! Na aydapat ka phag Hajj?
3. so kakhakamotan, pitharo o Rasulollah “saw” ko kini ishaanon o
antonai phnditarn o phag Hajj [ … go dikano phnditar sa nditarn a kiya
khakamotanan … ] Hadith a piyanothol I BUKHARI, no. 1542, go si MUSLIM,
no. 2791
4. so kasapngi sa Ulo, ( sii bo ko mga Mama ), pitharo o Rasulollah
“saw” ko kini ishaanon o antonai phnditarn o phag Hajj [ … go dikano
sholot sa mga tobaw … ] Hadith a piyanothol I BUKHARI, no. 1542, go si
MUSLIM, no. 2791
5. so kanditar sa adn a pamanai niyan, ( sii bo ko mga Mama ), lagid o
mga T-shirt, Pantalon, Brief, go so mga salakaw ron, pitharo o
Rasulollah “saw” ko kini ishaanon o antonai phnditarn o phag Hajj [ … go
di kano phnditar sa mga pantaloon … ] Hadith a piyanothol I BUKHARI,
no. 1542, go si MUSLIM, no. 2791
> na miyagayonayon so mga Ulama a basta a adn a pamanai niyan na di
khapakay a nditarn o Mama sabap sa aya bo a piyakay kiran o Nabi “saw”
na so da a pamanai niyan.
6. so kapanganop “kapamuno sa binatang sa gilopa”, pitharo o Allah sa
Qur-an [ يا أيها الذين آمنوا لا تقتلوا الصيد و أنتم حرم ] maana: hay so
miyamaratiyaya, di niyo mbunoa so p’phamanganopn ko kapagi IHRAM yo.
Sorah Alma-idah, verse: 95
7. so kapangaroma a go so kapangawing, go so kapanoksam, pitharo o
Rasulollah “saw” [ di phangawing so magi IHRAM go di phangaroma, go di
phanoksam ] Hadith a piyanothol I MUSLIM, no. 3446
> na sadn sa tao a mangaroma a magi ihram na batal so kiya kawingawn.
8 and 9. So kapamakaya o isa ko kharomai ko karoma niyan “sexual
intercourse” go so kashaliya o kharomai, pitharo o Allah sa Qur-an [
الحج أشهر معلومات ، فمن فرض فيهن الحج فلا رفث و لا فسوق و لا جدال في
الحج ] maana: so kapag Hajj na mga olanolan a khika ttndo, na sa tao a
mag IHRAM roo “mag hajj” na daa kapamakay sa karoma, go da a kandarowaka
go da a kaphapawala, sii ko kapag Hajj. Sorah Albaqarah, verse: 197
> na giya angkanan a lima on timan, 1 taman sa 5, na sa tao a
makanggalbkon sa knaba pithibaba ( di niyan katawan o di na kiyalipatan
yan na daa ba niyan kaso, na sadn sa oras a katokawi iran ron na
khagnkaniran, na sa pman sa tao a nggalbkon a pithibaba iyan a daa ba
niyan ojor “valid reason” na miyadosa go wajib a maka phag Fidyah, na sa
pman sa tao a nggalbkon a pithibaba iyan a adn a ojor yan na da ma dosa
ogaid na wajib mambo a maka pag Fidyah, na aya Fidyah na ( kasombali sa
kambing, odi na phagana sa nm kataw “6” a miskin, odi na p’phowasa sa
tlo “3” gawii ) pitharo o Allah sa Qur-an [ فمن كان منكم مريضا أو به أذى
من رأسه ففدية من صيام أو صدقة أو نسك ] maana: na sa tao a kapantagan a
pkhasakit rkano, odi na adn a sakit ko Ulo niyan, na paliyogaton sa
Fidyah a kaphowasa, odi na kashadka, odi na kasombali sa kambing. Sorah
Albaqarah, verse: 196
> na so pman so ika nm “6” na sa makasopakon ka maka patay sa
p’phanganopn na aya wajib a manggalbk yan na phakasombali sa lagid o
miya anop yan odi na so lagid o arga iyan na iphamasa sa pangn’ngkn na
phakikan ko mga pobri, a aya kadakl o pobri na oman i pobri na tnga ka
“SA’” “صاع” na so isa ka Sa’ na dowa ka kilo a go tnga, Example: [ aya
miya patay niyan a p’phanganopn na Saladng, na aya lagid o Saladng na
Kambing, bali aya wajib rkaniyan na maka sombali sa Kambing, na oda a
Kambing na pagilayn so arga o kambing na ibarat o 400 na so 400 na
phakikan sa pobri, odi na p’phowasa sa sadn sa kadakl o miskin na kadakl
o gawii.
Pitharo o Allah sa Qur-an [ و من قتله منكم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من
النعم يحكم به ذوا عدل منكم هديا بالغ الكعبة أو كفارة طعام مساكين أو عدل
ذلك صياما ليذوق وبال أمره] maana: na sadn sa monoon “so p’phamanganopn” a
thibabaan yan, na aya khibayad yan na so lagid o miyapatay niyan ko mga
ayam, khakokom skaniyan o dowa ko manga oontol rkano, “maana so dowa
katao a maontol I phamili sa ayam a lagid o miyapatay niyan” a pammgayan
a ishampay sa Ka’abah, odi na kiparat a pangn’ngkn o mga Miskin, odi na
kaphowasa, ka aniyan kataami so karata o siyowa iyan. Sorah Alma-idah,
verse: 95
> na so pman so kapamakaya ko karoma na sadn sa makasopakon na miya
binasa so Hajj yan, na wajib rkaniyan a maka sombali sa Onta, go wajib
rkaniyan a mitaros yan so Hajj yan, go wajib rkaniyan a maka pag Hajj
pharoman sii ko ragon a ikadowa, giyanan I IFTA o mga Sahabah “ra” pdon
si Abdullah ibn Omar, Abdullah ibn Amr, Abdullah ibn Abbas “ra”
Gyanan igira a aya kiya olawla o kiyapaka sopakiran na sii ko onaan pn a
dairan kapaka tahallol Awwal “ maana da siran pn maka pag tawafol –
ifada odi na da siran pn maka pagopaw” na amay pman ka miyaka pagopaw
siran dn na di khabinasa so Hajj na aya bo a Wajib kiran na kasombali sa
Kambing.
= mlagid san dn so mama a go so bae, salakaw ron igira a so bae na tigl I
karoma niyan ka di rkaniyan kha wajib so kasombali, ogaid na miya
binasa so Hajj yan.
Gyanan so Hajj, na igira a sii iran anan miyanggolawla ko Omrah na o aya
kawlawla a iran san na onaan pn o dayran kapaka sha-ie odi na dasiran
pn maka thawaf na miya binasa so Omrah, na go khitaros iran dn, rakhs a
phakasombali siran sa kambing na go phaka kasoy sa mikat na phagomra
pharoman, na o aya pman a kawlawla niyan na sii ko kapasad o sa-ie go
onaan pn o da niyan kapaka pagopaw odi na alot, na da mabinasa so Omrah
ogaid na phaka sombali siran sa Kambing.
> na igira pman a piyamakay niyan si karoma niyan sii ko knaba niyan
sangoran, ogaid na liniyowan “lagid o badn miyaki pag masturebate ki
karoma niyan odi na mishaliya siran ki karoma niyan na liniyowan” na da
mabinasa so Hajj na phaka sombali badn sa Onta o dapn maka tahallol
awwal, na o miyaka thahallol awwal na kambing a khasombali iyan. O pman o
Omrah na Kambing bo.
> so pman so maka pantag ko nditarn na so bae na sadn sa phnditarn
yan, aya iportante na so nditarn a kaiislami, “abaya”, aya bo a di niyan
khapakay a solotn na glab a go nikab, pitharo o Nabi “saw” [ so bae na
di phnikab na go di sholot sa glab ] hadith, bali o mninikab so bae na
aya pagosarn yan amay ka phag Hajj na so tndong na isasapng sa paras
“rantam” aya miya aloy sa Hadith na so mga bae ko masa o Nabi “saw”
inako nomaik siran na amay ka siyagadan siran o mga Mama na
pshapnganiran a parasiran na makalipos so mga Mama na sawaaniran pman.
SO PIMBARANGAN O HAJJ :
( 1. ) tamatto’ ( 2. ) qiran ( 3. ) ifrad
1. so TAMATTO’ : aya tamatto’ na so kapag ihram o manosiya sa aya ni-at
yan na Omrah phoon sa Mikat sii ko mga olanolan a Hajj ( Shawwal,
Dhulqa’dah, Dhulhajjah ) na pthawaf go psha-ie go phagopaw odi na
phagalot na go pthahallol ( aya tahallol na miyapasad so Omrah odi na
Hajj, sii kinowa ko Halal, maana: miyahalal dn so miya Haram a sabap ko
Ihram ) na phagistidi dn sa Makkah a ph’nayaw sa Hajj, oriyan yan na
phag Ihram sa aya ni-at yan na Hajj sii ko ika walo “8” ko Dhulhajjah na
phnggalbkn yan dn so langon o galbk sa Hajj, go wajib rkaniyan so
kasombali sa Kambing, na sa da a khatoon yan a khasombali iyan na maka
p’phowasa sa tlo “3” gawii sa Hajj “sii ko oriyan o okop sa ‘Arafah” go
pito gawii “7” amay ka maka mbalingan, maana a sapulo langon gawii.
Pitharo o Allah [ فمن تمتع بالعمرة إلى الحج فما استيسر من الهدي ، فمن لم
يجد فصيلم ثلاثة أيام في الحج و سبعة إذا رجعتم ، تلك عشرة كاملة ] Sorah
Albaqarah, verse: 196, so maana niyan na gya dn a osayaniyan anan sa
puro.
NOTE: maka pasad mag Omrah so Tamatto’ na miya pakay ron so langon o
miyahamon sabap ko kiyapag ihram yan, aya bo a dawn ma Halal na so
kapamakaya niyan ki karoma niyan ka gyoto na sakali ron bo khapakay na
mapasad so Hajj.
2. so QIRAN : so kapag ihram o manosiya sa aya ni-at yan na Omra a go
Hajj a mrakhs dn, a phoon sa mikat, na makawma sa Makkah na pthawaf (
طواف القدوم ) go psha-ie, na magiihram dn taman sa kapasad o Hajj, na
wajib rkaniyan mambo a maka sombali sa Kambing, lagid o Tamatto’, na gya
angkanan a kambing a shombaliin na knaba “fidyah” kiparat ka
panginsokor ko Allah.
3. so IFRAD : so kapag ihram o manosiya sa aya ni-at yan na Hajj a phoon
sa Mikat, na aya showaan yan na lagid dn o QIRAN, ogaid na so QIRAN na
phakasombali so tao sa Kambing, na so IFRAD na da a kasombali sa
kambing.
> na aya pinaka taralbi sa tlo anan barang na so TAMATTO’ kagiya a so
Nabi “saw” na gyanan I ini sugo iyan ko mga Sahabah “ra” .
MAKMPT A OSAYAN O SIPAT/WARAAN/OKIT A KAPAG OMRAH A GO HAJJ :
1. so OMRAH : phag IHRAM sa mikat sa aya ni-at yan na Omrah, go pthawaf
sa ka’bah sa maka pito maka libt, go p’sha-ie sa pagltan a Safa a go
giya Marwah, oriyan yan na Phagopaw odi na Phagalot, na so mga tao sa
Makkah na amay ka phag Omra siran na sii siran phag ihram sa liyo a
Makkah “liyo a Haram”
2. so HAJJ : so pman so phag Hajj na phag IHRAM sa mikat so mawatan i
mbalingan “knaba tao sa Makkah” na so mga tao sa Makkah na sii siran dn
phag Ihram ko mga walay iran igira a phag Hajj siran, na so tao a aya
pinili iyan a ip’khadi iyan na QIRAN odi na IFRAD na pthawaf siran sa
tawafol qodoom “aya tawafol qodoom na tawaf ko andadn I kapaka omangka
sa Makkah” na go psha-ie siran sa Safa a go giya Marwah, na khapakay
kiran a di siran pasin sha-ie ka sakali siran sha-ie na amay ko
makapasad siran thawaf sa tawafol ifadha “sii ko kapasad o Hajj” (
gyanan so QIRAN a go IFRAD, so Tamatto’ na salakaw I okit ). Na shong
siran sa MINA sii ko yawmo tarwiyah “ika walo ko Dhulhajjah” na sii ko
kapitaanon a ika siyaw ko Dhulhajjah na pagokop siran sa ‘Arafah, oriyan
yan na pagiga siran sa Mozdalifah, na sii ko khapitaanon a ikasapulo ko
Dhulhajjah a gyoto i phmbthowan sa Yawmonnahr “gawii a kapanombali” na
prontarn iran a Jamaratol ‘Aqabah, go shombaliin so Kambing “diyon pd so
IFRAD ka daa kasombali ko IFRAD” go phagopaw odi na phagalot, so bae na
asar a kaputolan sa mayto a bok yan, na oriyan yan na shong sa Ka’bah
ka pthawaf sa tawafol-ifadhah a go psha-ie opama ka skaniyan na
TAMATTO’, opama pman ka QIRAN odi na IFRAD na aya kap’sha-ie iran na oda
siran maka sha-ie ko oriyan o kiya thawafiran sa Tawafol Qodoom, oriyan
yan na pagiga siran sa MINA sii ko sold o mga gawii a tashreeq (
11,1,13 ko Dhulhajja ) go prontarn iran so tlo timan a Jamarat sii ko
oman Gawii sa angkawto a tlo gawii oman mapulid so Alongan, oriyan yan
na amay ka mbaling ko ingd yan na pthawaf a daan sa Ka’bah sa makapito
makalibt.
Makmpt a Osayan ko mga Galbk ko oman Gawii sii ko Hajj
SO MGA GALBK SII KO GAWII A TARWIYAH “IKA WALO KO DHULHAJJAH” :
1. Sunnah so kaphaygo go so kaplolompiyo, go so kapag Ihram sii sa gawii
oto, so pman so Bae na sadn sa phnditarn yan inonta bo na so ( nikab a
go so glab ) sii anan ko Tamatto’ ( ka so Ifrad a go Qiran na maka pagi
Ihram dn )
2. Phni-at dn sa Hajj so Tamatto’ na so pman so Ifrad a go Qiran na miyaka pni-at dn.
3. Maka pni-at na ptharoon yan so [ LABBAYKA HAJJAN ] [ لبيك حجا ]
4. Ipoon sa masa anan na phananggilaan dn pman so mga Haram ko tao a magi Ihram
5. So kapakandakla ko talbiyah [ LABBAYKALLAHUMMA LABBAYK, LABBAYKA LA
SHAREEKA LAKA LABBAYK, INNALHAMDA WANNI’MATA LAKA WALMOLK, LA SHAREEKA
LAK ] [ لبيك اللهم لبيك ، لبيك لا شريك لك لبيك ، إن الحمد و النعمة لك و
الملك ، لا شريك لك ] taman dn ko kaprontar sa Jamaratol ‘aqabah sii ko
gawii a ika Sapulo.
6. Opama ka dapn maka song sa Mina na shong sa Mina dii mlabbayk
7. So katatarg sa Mina, sa so kashambayang roo na so phapat ka raka’at na ndodowa bo, go so Oman I wakto na sii ko Orasiyan.
8. So kapakandakla ko mga tadntadm ko Allah, goso ki ishaan ko mga Kokoman sa Hajj a di mkknal
9. So ka iga sii sa Mina sii ko kha gabiyanon
10. Phananggilaan so Kaphapawala go so langon o Marata a galbk
11. So katatatap sa Mina taman sa Kashambayangan sa Fajr “Subh”
SO MGA GALBK SII KO GAWII A KAPAGOKOP SA ‘ARAFAH :
1. Sii ko oriyan o kapaka Shambayang sa Fajr sii sa Mina go som-bang so
Alongan na shong so tao sa ‘Arafah a dii mlabbayk a go pthakbeer [
ALLAHU AKBAR, ALLAHU AKBAR, ALLAHU AKBAR, LA ILAHA ILLALLAH, ALLAHU
AKBAR, ALLAHU AKBAR WA LILLAHIL-HAMD ] [ الله أكبر الله أكبر الله أكبر ،
لا إله إلا الله ، الله أكبر ، الله أكبر و لله الحمد ]
2. So kapaka rani sa Namira, na odi khaparo na apiya anda dn sa ‘Arafah
3. So katatap sa ‘Arafah taman sa somdp so Alongan, goso kakasara ko Dhuhr a go Asr sii ko Wakto a Dhuhr
4. Odika makaonot ko Imam na shambayangka sa skabo odi na so mga pd ka a dapn maka Shambayang
5. So kapakandakla ko mga Du’a go so katharoa ko [ LA ILAHA ILLALLAHU
WAHDAHU LA SHAREEKA LAHU LAHUL-MOLKO WA LAHUL-HAMDO WA HOWA ‘ALA KOLLI
SHAY-IN QADEER ] pitharo o Rasulollah “saw” [ aya pinaka mapiya a miya
tharo akn a go so mga pd a Nabi sii ko Khagabi ko ‘Arafah na LA ILAHA
ILLALLAHU WAHDAHU LA SHAREEKA LAHU LAHUL-MOLKO WA LAHUL-HAMDO WA HOWA
‘ALA KOLLI SHAY-IN QADEER ] [ أفضل ما قلت أنا و النبيون عشية عرفة : لا
إله إلا الله وحده لا شريك له ، له الملك و له الحمد و هو على كل شيء قدير ]
6. So kapakandakla ko mga tadntadm ko Allah sii ko oriyan o kapaka
Shambayang, go so mga Du’a a ipoporo a lima rakhs a somasangor sa Qiblah
7. Aya Sunnah na di p’phowasa so tao sa gawii oto.
8. So kapagawa sa ‘Arafah:
a.) Sii ko kasdp o Alongan na thompa a tao sa Mozdalifah sa kalanat a go
kaintad sa Phananggilaan so kapakinggomigta ko mga tao, na o and a di
maligt a lalan na malo pagayasayas
b.) Sii ko kapaka oma sa Mozdalifah na Phagbangan go Khamatan sa Maghrib
na p’shambayangan oriyaniyan na Khamatan pman sa ‘Isha na
p’shambayangan pman sa dowa ka raka’at
c.) daa Sambayang a Sunnah sii ko pagltan ira a dowa “ Maghrib a go ‘Isha” ga dapn sii ko Oriyan o ‘Isha
d.) Pthorog taman sa Fajr “Subh”
e.) Somold so wakto a Fajr na Phagbangan go Khamatan na P’shambayang dn
f.) So mga Lolobay ko mga tao na khapakay a mona siran somong sa Mina sii ko oriyan o kalooki sa Gawii.
SO MGA GALBK SII KO GAWII A “NAHR” GAWII A KAPANOMBALI ( IKA SAPULO KO DHULHAJJAH ) :
1. Sii ko kashambayangi ron sa Fajr sa Mozdalifah na shangor sa Qiblah
na pakaphndakln yan so panadntadn ko Allah go so mga Du’ah taman sa
makaliwanag
2. Song a tao sa Mina a diimlabbayk, sa kalanat na go kaintad
3. Sii ko kapaka oma sa ( Wadi Muhassir ) na phnggagaan sa sadn sa Kakhaparo niyan
4. Phorot ka sa Pito timan a maroni a Ator a iprontar ka
5. Makawma sa Mina na Shong sa Jamaratol ‘Aqabah ( so Last a Jamarah ) na prontar
6. Prontarn yan a pito a Ator a paka p’shosokliyaan na Oman romontar na pthakbir
7. Di khapakay a romontar sa gawii oto taman sa di som-bang so Alongan, na khapakay pn a sii ko kapolid o Alongan
8. Makarontar na miya pasad so kaplabbayk
9. Phanombaliin so mga Kambing a shombaliin.
10. Phagopaw so Mama odi na Phagalot, so pman so Bae na asar a kapotolan
yan sa Maito a bokiyan, na samawto na miyaka thahallo awwal ( miyapakay
ron so langon taman inonta bo si Karoma niyan )
11. So ka song sa Makkah :
a.) Shong sa Makkah na pthawaf ko Ka’bah sa Tawaf Ifadhah, a gyoto so pd ko mga Rokon o Hajj.
b.) Pshambayang sa dowa ka Raka’at a Sunnah ko oriyan o Maqamo Ibrahim
na o da a darpa a bakanti na apiya anda dn sa sold a Masjid
c.) Psha-ie opama ka Tamatto’, go so Qiran odi na Ifrad na pag Sa’ie sii
ko Muna a kiyapaka Thawaf yan ( miya alloy tano aya ko kiyapagosaya
tano ko okit a kapag Hajj a go Omrah )
d.) Mapasad oto na miyaka thahallol thani, bali miyapakay ron dn si Karoma niyan
e.) Paginom sii ko ig a Zamzam
f.) Pshambayang sa Dhuhr go Asr odi na sadn sa Khapantag yan roo a Wakto sa Masjid
g.) Phmbalingan sa Mina na phagistidi roo sii ko (11,12,13 ko
Dhulhajjah) na so pagona sii ko matag maka dowa gawii na khapakay, lagid
o kiya aloya tano ron sa paganay
h.) aya Sunnah a kapaka thotondotondogiyan na ( Rontar > Kasombali
> Kapagopaw odi na Kapagalot > Tawaf Ifadhah a go Sa-‘ie ) na o so
Sabaad sa miyanga aaloy anan na mawna a di so pdon na daa kaso.
SO MGA GALBK SII KO IKA “11” KO DHULHAJJAH :
1. Pagiga sa Mina, so mga Wakto na aya kap’shmbayangi ron na bara jama
“kapamagonota” na aya mas mapiya na sa Masjid Alkhaif o khaparo
2. Sunnah so kapanakbir sii ko apya antonaa Oras, go so mga Tadntadm ko Allah
3. Sii ko kapolid o Alongan na protarn so tlo timan a Jamarat sa aya
Sunnah sii ko karontar na tatamparn a Makkah sa Diwang o khaparo
4. Phndowaa sii ko oriyan o Karontara niyan ko paganay a Jamarah go sii
ko oriyan o karontara niyan ko ikadowa rakhs a somasangor sa Qiblah
5. Sii ko oriyan o karontara niyan ko ika tlo “Jamaratol ‘aqabah” na di phndu-‘a
6. Sii pman pagiga sa Mina sii ko gagawii ron.
SO MGA GALBK SII KO IKA “12” KO DHULHAJJAH :
1. Showaan yan so lagid dn o pinggalbk yan kagai ko ika “11” ko Dhulhajjah
2. Opama ka pagona mawa sa Mina sii sa angkanan a ikadowa gawii :
a.) Kailangan na di raotn sa Mina o kashdp o Alongan
b.) Shong sa Makkah na pthawaf sa Tawaf Al-wida’ oriyan yan na mbaling dn ko ingd yan.
SO MGA GALBK SII KO IKA “13” KO DHULHAJJAH :
1. So da baling sii ko ika dowa gawii na aya phnggalbkniyan si ko ika “13” na lagid dn o pinggalbk yank o miyawna a dowa Gawii
2. Shong sa Makkah na pthawaf sa Tawaf Al-wida’ oriyan yan na mbaling dn ko ingd yan.
NOTE: Gyai na sobo so mga iportante ko mga kokoman a go okitokit o Hajj a
go so Omrah na so dasii Misorat na bago tano phnggalbkn na iisha tano a
daan ko matao ron ka tanto a madakl a pkhasogok o sabaad a galbk a
Bid’ah sii ko dii kapag Hajj odi na Omrah, lagid dn mambo oto so mga
Kokoman a di tano makknal na iisha tano ko da-it a ishaanon na aya
Osiyatami ko mga Pagari ami na igira a minisha ka na kailangan na
kabgangka o somimbag rka sa Dalil a phoon sa Qur-an odi na Hadith odi na
Katharo o mga Ala a Ulama sa Doniya ka angka maka sigurado ko
smbagiyan.
POLIMPOSAN :
So langowan o Podi na goso Panalamat na rk o Allahu Subhanaho wa ta’ala,
gya angkai a inisorat ami a tanto a makmpt a makanggogonanao ko sabaad
ko mga kokoman o Hajj a go Omrah na aya araparap ami ron na oba kalokalo
na makanggay a gona ko mga pagari ami a maka khikinanglanon, so phaka
batiya saya na di kami niyo phlipati ko mga pipiya a du-‘aa niyo,
balasangkano o Allah sa madakl a mapiya na go tarimaan yan so mga amal
yo a mga pipiya sa bakano dn mamaka sorga, Aameeen.
