PED A OSAYAN KO ISLAM

  



PAMKASAN

   
so podi ago bantogan  ago panginsokor na matatangkud a sobo so Allah i
khibagi-anon, so kada a rayo rayo a ginawa ago so kalilintad ago kasosonor na
gi-itano  pamangunin  ko Allah  a  pakimbagi-aniyan   ko  nabitano  a mohammad    
ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ( )  taman ko manga tonganay niyan, ago so manga sahabatiyan ,
ago so manga taw a miyonot  ko toro-aniyan.

manga rokon ago onayan o agama  islam  (manga rokon o islam)  inibutho
ko  kitab  a  inosay  ron  so  manga  onayan  a  hokoman  o  islam,  miyaka  ogop
kamiron ko kinitogalin-non sa basa iranon(muranaw)araparapami ko balas a po-
on ko allah ago obakalo-kalo na makatabang ko manga bangsami  a phakasabot
sa  basa  iranon, muranaw  a  gi-iniyan mbabanogun  so  kasabotaniyan  ko  agama
niyan, ago so kasowa-a niyan ko manga onayan a hokomam o  islam,  sabap sa
giyangkai  a  kitab  na  mararangkomiyan  so  num  a  nisisita  ko  muslim  so
kasabotaniyanon:

  ١-so kasabota o manosiya ko kiphapantaguniyan ko miyadnon.
  ٢-so katokawi o manosiya ko manga kabunaron o nabi niyan.
  ٣-so kagudama o manosiya ko kala a limo-on allah.
  ٤-so kasowa-a o muslim ko okitokit o kashambayang.
  ٥-so gogodan ko kawawajib o kaphowasa ko ramadhan.
  ٦-so osayan ko manga okitokit ago so manga hokoman o kalawi-a sa
baitollahilharam(makkah)lagido kapunayhaji odi na kapag umrah.

giyangkanan    num  soson  a  miya  aloy  na  palaya  dunanan  patot    ko
manosiya so kapaganada niyanon a go so kapangunalaniyanon sabap san na di
khabaloy a muslim so taw taman sa diniyan katokawan ago minggolalan angkai
a manga onayan o agama niyan, sa paliyogat ko pithanggisa-an o manga muslim
mulagid san so mama ago babay taman ko kaposano omoriyan.
aya ropa-an a kini togalinun ami sangka-i a kiyab na da-a ini omanamiron
ago da-a libatamiron, ayamidun ini togalin so ma-ana o mapipikir o somiyoraton
apiya  pun  kuna  oba  ami  piyamantag ma-ana  so  omani  pishtaga-anon  ago  ana
pukhasalak a pud sa kathro ami a mini omanon, ogaid na giyoto na osayan odi
na  gogodan  ka  an  mapiya  a  kasabotiron  o  mbatiyaon  aya  kito-oson  na
piyakambala-an  sa  to-osa  datara-i(  )  ana manga  basa  arab  a  didun  nisisita  so
kapayago ma-an niyan ka miya – osay ko oriyanniyan lagido:  ضﺎﺨﻣ ﺖﻨﯾ - نﻮﺒﻟ ﺖﻨﺑ  - 
زﺎﻛﺮﻟا - ندﺎﻌﻤﻟا  -  ﺔﻘﺣ    ago so salakaw ron.

phamangunin    ami  ko  allah  a mala  ago maporo miyaka  ogop  kami  ko
kiyasaboa  sangka-i  a manga  hokoman  a  papapadalum  sangka-i  a  kitab  taros  a
minggolalano phakabatiya sangka-i kitab ago phakanugon                                   
                                                                   

AMEEN ...





initogalin sa basa muranaw ( iranon) o manga wata iyo ko agama islam lagidi:
١-KAMARODDIN ABDULKARIM ABDULLAH ABU NASSIH
٢-ABUBAKAR MACUNDARA SHARIEF ABU RAYYAN
go mataan a so  ,  I sa da tohan a rowar ko Allah - So kasaksi :  Paganay a Rokon
Mohammad na sogo o Allah 
·   giyangkanan a dowa Shahada I khisold ko Islam, go rokon o Islam a mala,
di khabthowan sa muslim so taw taman sa diniyan mabutho so dowa
kalimatushahada, taros a minggolalaniyan so mapapadalmon a maana ago
hokoman… ka giyanan I sabap a kakha muslim o kapir. 
(١)Maana(gogodan) o  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ةدﺎﮭﺷ "  kasaksi- I sa daa tohan a rowar ko
Allah:- 
*Aya maana niyan na so : kabalsa ko  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ "  go so katokawi ko maana
niyan, go so kinggolalan-non ko madadalmon a hokoman masolun marayag. 
*So kabalsaon o taw a diniyan katawan so maana niyan go diniyan
ipunggolalan so madadalmon a manga hokoman nadi phakanggaya gona ko
kiya opakatiron ko manga olama , aya mataan na- -baondun phakabinasa go
aya maana  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ "  na da a pusimba-an a bunar a rowar ko Allah a isa-isa,
a mahasoti, a maporo. 
*Dowa a Onayan (polaos) o  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ " 
Paganayron: Kapakada . 
kapakadaa ko katotohani ko langon a salakaw ko   ,  Kapakathakuna :  Ikadowa
Allah,go so kapakathakunaa sa sobo so Allah I tohan a isa-isada a sakotowa
iyan, pud san pun so ka ongkira ko thagoot : giyoto so langon a sinimba a
salakaw ko Allah na ini kasoatiyan “datar o Fir-awn”ndatar  o taw, anta aka
ator, odi na kayo odi na baya a ginawa , go so ki kagowadnon “thagoot”go so
ka angiyasiron.. sa taw a gi-iniyan tharoon so  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ " a diniyanmbo
oongkirun so nganin a pusimbaan a salakaw ko Allah na daniyan
minggolalan so  " ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ " 
 
Pitharo o Allah: 
)  ﻢﻴﺣﺮﻟﺍ ﻦﲪﺮﻟﺍ ﻮﻫ ﻻﺇ ﻪﻟﺇ ﻻ ﺪﺣﺍﻭ ﻪﻟﺇ ﻢﻜﳍﺇﻭ     ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٦٣ 
Maan::(Go so tohaniyo na tohan  a isa-isa daa tohan a rowar rukaniyan a
makalimo-on go masalinggagaw)
Go pitharo o Allah:
)   ﻰﻘﺛﻮﻟﺍ ﺓﻭﺮﻌﻟﺎﺑ ﻚﺴﻤﺘﺳﺍ ﺪﻘﻓ ﷲﺎﺑ ﻦﻣﺆﻳﻭ ﺕﻮﻏﺎﻄﻟﺎﺑ ﺮﻔﻜﻳ ﻦﻤﻓ ، ﻲﻐﻟﺍ ﻦﻣ ﺪﺷﺮﻟﺍ ﲔﺒﺗ ﺪﻗ ﻦﻳﺪﻟﺍ ﰱ ﻩﺍﺮﻛﺇﻻ
 ﻢﻴﻠﻋ ﻊﻴﲰ ﷲﺍﻭ ﺎﳍ ﻡﺎﺼﻔﻧﻻ، ( 
 ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ :  ﺔﯾﻵا ٢٥٦ 
Maana:( Di mipahnugul so agama ka sabunar a miyakasunggaya so ontol
ago so  ribat, sa  taw a ongkiruniyan so manga    tagot go paratiyayaaniyan
so  Allah    na  sabunar  a  miyakakaput  sa  rambit  a  mabagur  ,  daa
ikhapotoliyan  go so Allah na  lubi a phaka nug go lubi a matao).
*Aya  maana  o   ﮫﻟﻻا  na  so  pusimbaan  a  bunar  ,  na  sa  taw  a
paratiyayaaniyan  a mataan  a  so  tohan  na  aya miyangadun  na,  ago  gi-I
muririzki,  ago  phakagaga  mbaas  ,  na  so  kaparatiyaya  a  sangkoto  na
phakatiyopor apiya di simbaan so Allah na sabunar a diron phakanggayay
gona so   ﻻإ ﮫﻟإﻻ ﷲا "  sa donya obaniyan misold ko Islam, go di khasabapan
sa khilibri niyan ko siksa a maa-adun ko alongan a maori. Pitharo o Allah:
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥
)   ﻲﳊﺍ ﻦﻣ ﺖﻴﳌﺍ ﺝﺮﳜﻭ ﺖﻴﳌﺍ ﻦﻣ ﻲﳊﺍ ﺝﺮﳜ ﻦﻣﻭ، ﺭﺎﺼﺑﻷﺍﻭ ﻊﻤﺴﻟﺍ ﻚﻠﳝ ﻦﻣﺃ  ﺽﺭﻷﺍﻭ ﺀﺎﻤﺴﻟﺍ ﻦﻣ ﻢﻜﻗﺯﺮﻳ ﻦﻣ ﻞﻗ
ﻮﻟﻮﻘﻴﺴﻓ ﺮﻣﻷﺍ ﺮﺑﺪﻳ ﻦﻣﻭ، ﻥﻮﻘﺘﻳ ﻼﻓﺃ ﻞﻘﻓ ﷲﺍ ﻥ (    .  ﺔﯾﻵا ﺲﻧﻮﯾ ةرﻮﺳ ٣١ 
Maana:(Tharo  angka:  antai phagpur  rukano  a pho-on ko kawang?ago  so
lopa,  ino,  antai maka mimilik  ko  kanug  go  so manga  kailay? Go  anta  I
phakaliyoniyan  so  oyagoyag  pho-on  ko miyatay,  go  phakaliyoniyan  so
miyatay pho-on ko oyagoyag go anta  I  thatandingan ko galbuk, putharo-
oniran dun a so Allah, tharo-angka: ino niyo di khalkun)
Pitharo o Allah:
)   ﺎﻫﺮﺠﺷ ﺍﻮﺘﺒﻨﺗ ﻥﺃ ﻢﻜﻟ ﻥﺎﻛ ﺎﻣ ﺔﺠ ﺕﺍﺫ ﻖﺋﺍﺪﺣ ﻪﺑ ﺎﻨﺘﺒﻧﺄﻓ ﺀﺎﻣ ﺀﺎﻤﺴﻟﺍ ﻦﻣ ﻢﻜﻟ ﻝﺰﻧﺃﻭ ﺽﺭﻷﺍﻭ ﺕﺍﻮﻤﺴﻟﺍ ﻖﻠﺧ ﻦﻣﺃ
 ﻢﻫ ﻞﺑ ﷲﺍ ﻊﻣ ﻪﻟﺇﺃ، ﻥﻮﻟﺪﻌﻳ ﻡﻮﻗ ( 
ﻞﻤﻨﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٦ 
Maana:(Ba,di aya lubi amapiya so miyadun ko manga langait ago so lopa,
go piyaka piyakatoronangkano niyan pho-on   ko kawan  sa  ig, piyakatho
ami  sa  sabap  rukaniyan  so manga  sapad  a manga pipiya  I paras, na daa
miyabaloi a kapaariyo kokapakatho aniyo ko kayo niyan, Ba adun a tohan
a pud o Allah? Kuna, ka siran na pagtaw a phurimbanguniran so Allah)
Pitharo o Allah:
) ﻥﻮﻜﻓﺆﻳ ﱏﺄﻓ ﷲﺍ ﻦﻟﻮﻘﻴﻟ ﻢﻬﻘﻠﺧ ﻦﻣ ﻢﻬﺘﻟﺄﺳ ﻦﺌﻟﻭ (  فﺮﺣﺰﻟا ةرﻮﺳ  :    ﺔﯾﻵا ٨٧  
     Maana:( Na Ibut ka o ishaan ka kiran  o antwa  I miyadun kiran na putharo-
oniran dun a so :Allah,       andamanaya I katatalikhodiran).
Manga sarat  o  ﺪﯿﺣﻮﺘﻟا ﺔﻤﻠﻛ "  so “ ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ”
١)  So  kasabota  ko maana  niyan  a maphakada  iyan  so  kada  a  saboton,
phakadaan so simba ko salakaw ko Allah go so kapakathakunaa ko simba
a  ruk bo o Allah a  isa-isa  , daa  sakotowa  iyan, di khapatot  so  simba ko
salakaw ron “Allah”
٢) So katangkud a maphakada iyan so kasasngka o piker, aya maanawto:
na  so  kabalusa  ko    ﷲا  ﻻإ  ﮫﻟإ  ﻻ  tomatangkud  ka  a  thatana  a  pamikiran,
tomatangkud ko mitotoro iyansa katangkud a mabagur.
٣) So katarima a maphakada iyan so kasangka, maana so katarimaa niyan
ko langon a kaawidan a maana o  ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ anggolalan sa poso iyan, go sa
dila  iyan  ,  phangibunarniyan  so manga  totholan  ,  go  pagonotaniyan  so
manga  sogo-an,  go  phananggilaaniyan  so  manga  inisapar,  go  diniyan
sopakun  so  manga  dalil  a  pho-on  ko  Qur,an  ago  Hadith  ;diniyan
phakandodun, ago diniyan phanaawilun sa salakaw  a maana.
٤)  So  kambayorantang  a  a maphakada  iyan  so  kabagak:  aya maana  na
pumbayorantanganiyan  so  nganin  a  mitotoro  o  ﷲا  ﻻإ  ﮫﻟإ  ﻻ  ndatar  so
marayag ago so masolun.
٥)  So  kapaginontolan  a  maphakada  iyan  so  kapamokhag  :  giyoto  so
katharo a o oripun ko ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ a magi-inontolan so poso , maka aayon so
pamikiraniyan ko katharo iyan , go so marayagiyan ko masoluniyan.
*Sa taw a buthoniyan so “ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ogaid na oongkirniyan a pamikiran so
mitotoro o “ ﷲاﻻإ ﮫﻟإ ﻻna mataan a diron phakanggaya gona, dataro butado
manga Monafiq a siran so gi-iran tharo-on so nganin a da ko manga poso
iran.
٦) So katholabos a maphakada  iyan so kapanakoto, aya maana niyan  na
so katholabosa o oripun kogalubukiyan sa nggolalan sa kapiya I ni-at pho-
on ko langon a pimbarang a kapanakoto.
Pitharo o Allah:
) ﺀﺎﻔﻨﺣ ﻦﻳﺪﻟﺍ ﻪﻟ ﲔﺼﻠﳐ ﷲﺍﺍﻭﺪﺒﻌﻴﻟ ﻻﺇ ﺍﻭﺮﻣﺃ ﺎﻣﻭ  ( ﺔﻨﯿﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٥ 
Maana:(Go daa ini sogo kiran a rowar sa kasimbaa iran koAllah, a
totolabosuniranon so okit a kapaginutaw, a khisasalimbotawan)
٧)  So  babaya  a  maphakada  iyan  so  kagowad:  giyoto  so  kababaya  I
sangakai a katharo”ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ago so nganin a mapapadalmon a hokoman,
go so kababayai ko manga taw a somisiyapon, ago phapadukut ko manga
saratiyan, go so kararangiti ko  taw a pungguba-on … aya  toos  roo na so
kionaan  [kapakalubiya]ko  babaya  sii  ko Allah  apiyaniyan miyasopak  so 
baya  a  ginawa,  go  so  kikagowadun  ko  nganin  a  ipukhagowad  o  Allah
apiya  sosoramigan  o  baya  a  ginawa,  go  so  kapakingginawai  ko  taw  a
pukhababayaan o Allah, ago so sogo iyan, so so karido a ko taw a rirido-
oniyan so Allah ago so sogo iyan.
Pitharo o Allah:
)   ﺎﻧﺮﻔﻛ ﷲﺍ ﻥﻭﺩ ﻦﻣ ﻥﻭﺪﺒﻌﺗ ﺎﳑﻭ ﻢﻜﻨﻣ ﺀﺁﺮﺑ ﺎﻧﺇ ﻢﻬﻣﻮﻘﻟ ﺍﻮﻟﺎﻗ ﺫﺇ ﻪﻌﻣ ﻦﻳﺬﻟﺍﻭ ﻢﻴﻫﺍﺮﺑﺇ ﰲ ﺔﻨﺴﺣ ﺓﻮﺳﺃ ﻢﻜﻟ ﺖﻧﺎﻛ ﺪﻗ
ﻩﺪﺣﻭ ﷲﺎﺑ ﺍﻮﻨﻣﺆﺗ ﱴﺣ ﺍﺪﺑﺃ ﺀﺎﻐﻀﻐﺒﻟﺍﻭ ﺓﻭﺍﺪﻌﻟﺍ ﻢﻜﻨﻴﺑﻭ ﺎﻨﻨﻴﺑ ﺍﺪﺑﻭ ﻢﻜﺑ  (  ﺔﻨﺤﺘﻤﻤﻟا ةرﻮﺳ :   ﺔﯾﻵا ٤ 
Maana:( Sabunar miyaadun rukano so ladiyawan a mapiya sii ko Ibrahim
ago  so manga  pudiyan  gowani ko  tharoon  niran  ko manga  pagtawiran  :
mataan a sukami na angiyas kami rukano go so pushimbaaniyo a salakaw
ko Allah, inongkirami sukano, go miyapayag ko lut ami ago so lut iyo so
rido  ago  so  rarangit  sa  dayon  sa  dayon  taman  sa  diniyo  paratiyaan  so
Allah a isa –isa )
Pitharo o Allah:
 ) ﷲ ﺎﺒﺣ ﺪﺷﺃ ﺍﻮﻨﻣﺁ ﻦﻳﺬﻟﺍﻭ ﷲﺍ ﺐﺤﻛ ﻢﻮﺒﳛ ﺍﺩﺍﺪﻧﺃ ﷲﺍ ﻥﻭﺩ ﻦﻣ ﺬﺨﺘﻳ ﻦﻣ ﺱﺎﻨﻟﺍ ﻦﻣﻭ  (      ﺔﯾﻵا ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ ١٦٥ 
Maana:( Go  sabaad  ko manga  taw  so  pukhowa  sa  salakaw  ko Allah  sa
manga  barahala  [katohanan]  a  pukhababayaan  niran  siran,  lagido
kapukhababayai  ko  Allah,  na  so  miyamaratiyaya  na  mitataralo  so
kapukhababaya iran ko Allah)
·  -Go sa  taw a  tharooniyan so “ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ sa  tolabos a  tomatangkud,
go  tolabosuniyan  phoon  ko  kapanakoto  a mala  ago maito  ago  so
miyambago  ko  agama,  ago  so  manga  maasiya  [ipukhararangito
Allah] na mataandun a bagianiyan so toro-an phoon ko kadadag sii
sa  donya  ,  ago  so  kapakaliposiyan  ko  siksa,  go  miyaawaton  so
Naraka.
·  -Go patot ko oripun so katarotopa niyan sangkai a manga sarat, aya
maana  na  so  katimo  iyan  ko  oripun  taros  a  thotomadunganiyan
[angkai  a  manga  sarat  o    ﷲا  ﻻإ  ﮫﻟإﻻ  a  pito  timan  ]  go  kunaoba
iportante so kimoraisunon.
·  -Go giyangkai a mala a katharo “ ﷲا ﻻإ ﮫﻟإﻻ na sukaniyan so kapaka
isa-isa ako kapangintohan  , go sukaniyan I dapagonaan a  iportante
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٧
ko pikhulasiyano (tawhid) aso miyaadnon so da pagayoni o manga
nabie  (s.w.s.)  ago  so manga pagtawiran:siyogo  so manga  sogo  ka
an matatanto so ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ datar o pitharo Allah :
 ) ﺕﻮﻏﺎﻄﻟﺍ ﺍﻮﺒﻨﺘﺟﺍﻭ ﷲﺍ ﺍﻭﺪﺒﻋﺍ ﻥﺃ ﻻﻮﺳﺭ ﺔﻣﺃ ﻞﻛ ﰲ ﺎﻨﺜﻌﺑ ﺪﻘﻟﻭ (    ﻞﺤﻨﻟا ةرﻮﺳ :  ﺔﯾﻵا ٣٦ 
Maana:(  Sabunar  a  siyogo-an  ami  so  oman  I  pagtaw  sa  sogo
(puphakalangkapuniran) a sho-aso- ataniyo so Allah , go pananggilai niyo
so Tagoot…)
Go pitharo pun o Allah:
 ) ﻥﻭﺪﺒﻋﺎﻓ ﺎﻧﺃ ﻻﺇ ﻪﻟﺇ ﻻ ﻪﻧﺃ ﻪﻴﻟﺇ ﻲﺣﻮﻧ ﻻﺇ ﻝﻮﺳﺭ ﻦﻣ ﻚﻠﺒﻗ ﻦﻣ ﺎﻨﻠﺳﺭﺃ ﺎﻣﻭ (    ءﺎﯿﺒﻧﻻا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٢٥ 
Maana:( Na da a siyogo ami ko miya monaan ka ( ya Mohammad ) a sogo
aba  amiron  di  phagilahamun:  a Mataan  a  daa  tohan  a  rowar  rakun  na
simbaako niyo)
Igira a miya alloy so (tawhid) “kapaka isa-isa “ na siibo patot ko Allah. 
* Aya katokawiron na so:   ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ na so kakhompormii sa mataan a
so  Allah  I  khiruk  ko    katotohani  ago  so  gi-iron  kasho-aso  ata  o
inaduniyan,  go  so  kapaka  isa-isa  awn  kokapsimba  awn  a  daa  sakotowa
iyan.
*  -Manga ngaran o: ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ 
*  Aya sabap a kinibthonon sangkanan a ngaran : ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ  sabap sa
aya maana niyan na so kapaka isa-isa a ko tohan… go sabap sa sii
mapapanagombalay ko kitholabosun ko kapangintohana ko Allah a
giyoto I mitataralo a babaya ko Allah a isa-isa .
*  Pud a manga ngaraniyan “  ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ :
a)  ةدﺎﺒﻌﻟا  ﺪﯿﺣﻮﺗ   :  kapaka  isa-isa  a  ko  simba  go  so
kaphangintohana ko Allah,  sabap  sa  sii mapapanagombalay  ko
katolabosa ko simba sii ko Allah a isa-isa .
b)  ةدارﻹا  ﺪﯿﺣﻮﺗ  :  kapaka  isa-isa  ako  maphipikir,  kagiya
mapapanagombalay ko aya maphpikir ko langon a galbuk na so-
aso-at ko Allah.
c)  ﺪﺼﻘﻟا  ﺪﯿﺣﻮﺗ  :kapaka  isa-isa  a  ko  antap,  kagiya  sii
miyathagombalay ko katolabosa koantap a tolabos a so simba na
ruk o Allah a isa-isa.
d)  ﺐﻠﻄﻟا ﺪﯿﺣﻮﺗ  : so kapaka  isa –isa a ko panguni, sabap sa sii
mapananagombalay ko katolabosa ko panguni ko Allah,  ( da  a
phanguniyan rowar koAllah )
e)  ﻞﻤﻌﻟا  ﺪﯿﺣﻮﺗ  :  kapaka  isa  –  isa  a  ko  galubuk,  sabap  sa
mapananagombalay ko katolabosa ko  langon  a galubuk  a  sobo
so Allah I Gi-iron sho-aso-atan.
·  So Hokoman o : ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ : kapaka isa isa a ko kapangintohan ko
Allah,  aya  hokomaniyan  na  paralo  (  wajib  )  ko manga  oripun  o
Allah, disiran phumbaloy a muslim taman sa diran paka isa- isa an
so kapsimba a ko Allah, go disiran phakalibri ko Naraka  taman sa
diran  paratiyayaan  taros  anggalubukuniran  so  kapaka  isa-isa  a  ko
simba  ko Allah…  go  giyanan  I  paganay  a wajib  ko  riya-ota  akir
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٨
balig,  maparatiyayaniyan  go  manggalbukiyan,  go  aya  paganay  a
wajib  a  phanagipo-onan  ko  gii  kipanolonun  ko  agama  go  so  gii
kipangunda-on ko islam so “ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ  ko kipundolonunon ko taw
a  diniyanoto  pangingimbunarun.  Aya  tanda  sa  wadib  (paralo)  so
“ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ  na so kini sogo-onon o kitab (Qur,an) ago so Sunnah
(Hadith) go mataan a so Allah na inaduniyan so manga kaadun, go
initoroniyan so manga kitab (Tawrat, Injiel, Zaboor, Qur,an) sabap
ko katatanto o “ ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ . Pitharo o Allah:
 )  ﺏﺂﻣ ﻪﻴﻟﺇﻭ ،ﻮﻋﺩﺃ ﻪﻴﻟﺇ ﻪﺑ ﻙﺮﺷﺃ ﻻﻭ ﷲﺍ ﺪﺒﻋﺃ ﻥﺃ ﺕﺮﻣﺃ ﺎﳕﺇ ﻞﻗ  ( ﺪﻋﺮﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٣٦ 
Maana:  (  Tharo-angka  (ya Mohammad  )  ayabo  a  ini  sogo  rakun  na  so
kasimbaako ko Allah, go diko mipanakoto, sukaniyan  i gii ko  ipanolon  ,
go sukaniyan I khandodangko ) .
Pitharo o Allah : 
 )  ﻥﻭﺪﺒﻌﻴﻟ ﻻﺇ ﺲﻧﻹﺍﻭ ﻦﳉﺍ ﺖﻘﻠﺧ ﺎﻣﻭ  (  تﺎﯾراﺬﻟا ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ٥٦ 
Maana  :  (  Go  daa  sabap  a    ini  adunakun  ko  manga  Jin  ago  manga
manosiya a rowar sa anako iran masimba)                                                  
                                                                                          
       Pitharo Nabie ( s.w.s.) ko Mo-adh ( r.a. ) :
بﺎﺘﻜﻟا ﻞھأ ﻦﻣ ﺎﻣﻮﻗ ﻲﺗﺄﺗ ﻚﻧإ  ، ﺪﺗ لوأ ﻦﻜﯿﻠﻓ  ، ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ةدﺎﮭﺷ ﮫﯿﻟإ ﻢھﻮﻋ
 مﻮﯾ ﻞﻛ ﻲﻓ تاﻮﻠﺻ ﺲﻤﺧ ﻢﮭﯿﻠﻋ ضﺮﺘﻓا ﷲا نأ ﻢﮭﻤﻠﻋﺎﻓ ﻚﻟﺬﻟ كﻮﻋﺎﻃأ ﻢھ نﺈﻓ
 ﻦﻣ  ﺬﺧﺆﺗ  ﺔﻗﺪﺻ  ﻢﮭﯿﻠﻋ ضﺮﺘﻓا ﷲا نأ  ﻢﮭﻤﻠﻋﺎﻓ ﻚﻟﺬﻟ كﻮﻋﺎﻃأ  ﻢھ نﺈﻓ  ،ﺔﻠﯿﻟو
  ﻢﮭﺋاﺮﻘﻓ  ﻰﻠﻋ  دﺮﺘﻓ  ﻢﮭﺋﺎﯿﻨﻏأ   ...   ﻢﻠﺴﻣو  يرﺎﺨﺒﻟا  ﮫﺟﺮﺧأ  ﺚﯾﺪﺤﻟا   .                                 
                 
Maana:  ( Mataan  a phakatalingoma ka ko pagtao  a pud ko  tiyoronan  sa
kitab (yahodi, cristian ) na aya paganay a dolonun ka kiran na so kashaksii
sa  daa  tohan  a  rowar  ko Allah,  na  o  onotikairan  roo  na  pakisabotingka
kiran a mataan a so Allah na piyaralo niyan kiran so lima wakto ko oman
gawii na opama ka onotika iran roo na pakisabotingka kiran a mataan a so
Allah  na  piyaralo  niyan  kiran  so  Zakat  (Diyakat  )  khowa-an  ko manga
alakiran  I  tamok  na  imbugay  ko manga  pukhamurmuran  kiran  ( manga
Pobri ) … Hadith a piyanothol I Buharie ago si Muslim.
·  Go  giyangkana  a  ﺔﯿھﻮﻟﻷا  ﺪﯿﺣﻮﺗ   I  makalulubi  a  galubuk  a  malaa
kaphaka roro niyan sa dosa, sabunar a  miya panothol I Al-bukarie
ago si Muslim, pud ko tothol I Othman ( r. a. ) pitharo iyan:
 )  لﺎﻗ ﻦﻣ رﺎﻨﻟا ﻰﻠﻋ مﺮﺣ ﷲا نﺈﻓ  :  ﷲا ﮫﺟو ﻚﻟﺬﺑ ﻲﻐﺘﺒﯾ ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ( 
Maana : ( Sabunar a hiyaram o Allah ko Naraka so taw a matharo iyan so
“ ﷲا ﻻأ ﮫﻟإ ﻻ     a aya mapipikiriyanon a giiniyan mbabanogun so kaso – ata
niyan ko Allah) 
·  So kiya taayon o manga sogo (Rasul) ko” ﺔﯿھﻮﻟﻷا ﺪﯿﺣﻮﺗ  ayadun so  ﻻ
ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ :
·  Miya isa isa so manga sogo ( Rasul ) langon ko gi-iran kipanolonun
ko manga pagtawiran ko “ ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ go so kipuphangangalukuniran
kiran so katalikhodiron, dataro kiya payagaon o Qur-anol karim ko
kadakulan ko manga ayat. Pitharo o Allah: 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٩
 )  ﻥﻭﺪﺒﻋﺎﻓ ﺎﻧﺃ ﻻﺇ ﻪﻟﺇ ﻻ ﻪﻧﺃ ﻪﻴﻟﺇ ﻲﺣﻮﻧ ﻻﺇ ﻝﻮﺳﺭ ﻦﻣ ﻚﻠﺒﻗ ﻦﻣ ﺎﻨﻠﺳﺭﺃ ﺎﻣﻭ  (  ءﺎﯿﺒﻧﻷا ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻻا ٢٥ 
Maana : ( Na daa siyogo ami ko miya onaanka ( ya Mohammad ) a sogo
aba amiron di phagilahamun  : mataan a daa Tohan a  rowar  rakun simba
ako niyo )
*  Sabunar a kinowa o Rasulollah a ibaratan so ka iisa isa o manga Nabi
na dataro magariari ambidabida  sa  I  ina,  isa-isa  so agama  iran,  sabap  sa
aya  paka  asal o  agama  o manga Nabi na  so kipanolonun ko   ﷲا ﻻإ  ﮫﻟإ ﻻ 
apiya miyakambidabida so manga sapak o okit o agama o omani isa kiran,
dataro manga wata a adunoto a mbidabida I  ina ogaid na sakataw siran I
ama.

(٣)  Maana  o  “    ﷲا  لﻮﺳر  اﺪﻤﺤﻣ  نأ  ةدﺎﮭﺷ   ka  shaksii  sa  mataan  a  so
Mohammad na sogo o Allah : 
a  ) Aya maana o kashaksii sa mataaan a so Mohammad na sogo o Allah
na so kaonoti ko nganin a sogo aniyan , go so kapangimbunara ko nganin
a inisapariyan ago ipukhagowadiyan, go so daa okit a kasimbaa ko Allah
a rowar ko okit a kiyasimbaaniyanon go kinisogooniyanon .
b) Katatanto o kashaksii sa mataana so Mohammad na sogo o Allah :
·  Aya  katatanto  o  kashaksii  sa mataan  a  so Mohammad  na  sogo  o
Allah na so kaparatiyaya ago so katarotop a katangkud sa mataan a
ao Mohammad  na  oripuno  Allah  ago  sogo  iyan,  siyogo  iyan  ko
manga Jin ago manga manosiya, go mataan a sukaniyan I moripori
a Nabie  ago  sogo,  ago mataan  a  sukaniyan na oripun o Allah  a  a
marani  ko  Allah,  daa  sipatiyana  katotohani  a  maitobo,  go  so
kaonoti  ko  Rasulollah  ,  go  so  kasula-a  ko  sogo  –aniyan  ago
inisapariyan  ,  go  so  kaphadukuti  ko  inokitaniyan  sanggolalan  sa
katharo, galbuk, ago paratiyaya. Pitharo o Allah : 
 ) ﺎﻌﻴﲨ ﻢﻜﻴﻟﺇ ﷲﺍ ﻝﻮﺳﺭ ﱐﺇ ﺱﺎﻨﻟﺍ ﺎﻬﻳﺃ ﺎﻳ ﻞﻗ     (  فاﺮﻋﻷا ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ١٥٨ 
Maana:( Tharo-angka ( Ya Mohammad ) hay manga manosiya ! mataan a
sakun na sogo ako rukano o Allah langon ) . go ptharo pun o Allah : 
 )  ﺍﺮﻳﺬﻧﻭ ﺍﲑﺸﺑ ﺱﺎﻨﻠﻟ ﺔﻓﺎﻛ ﻻﺇ ﻙﺎﻨﻠﺳﺭﺃ ﺎﻣﻭ  (  ةرﻮﺳ  ﺄﺒﺳ  :   ﺔﯾﻵا ٢٨ 
Maana: ( Na daa kiya sogo ami ruka ( ya Mohammad ) a rowar sa langkap
ko manga manosiya, a phamanothol sa mapiya ago phamaka iktiyar…) go
pitharo pun o Allah
 ) ﲔﻴﺒﻨﻟﺍ ﰎﺎﺧﻭ ﷲﺍ ﻝﻮﺳﺭ ﻦﻜﻟﻭ ﻢﻜﻟﺎﺟﺭ ﻦﻣ ﺪﺣﺃ ﺎﺑﺃ ﺪﻤﳏ ﻥﺎﻛ ﺎﻣ    (  باﺰﺣﻷا ةرﻮﺳ  : ﯾﻵا  ﺔ ٤٠ 
     Maana  :  ( Da mabaloy so Mohammad a ama o  isa ko manga mama  rukano,
ogaid na sogo o Allah, ago moripori a Nabie) pithro o Allah :
 )  ﻻﻮﺳﺭ ﺍﺮﺸﺑ ﻻﺇ ﺖﻨﻛ ﻞﻫ ﰊﺭ ﻥﺎﺤﺒﺳ ﻞﻗ  (  ءاﺮﺳﻹا ةرﻮﺳ  :    ﺔﯾﻵا ٩٢  
Maana  :  (  Tharo-  angka  (  ya Mohammad  ) Mahasoti  so  kadunangko,  ba  ana
butadakun a rowar sa manosiya a sogo ) .
* Mararangkom angkoto so madakuk a butad : 
Paganairon  :  so  ka  khompormii  ko  panolon  o  (  Mohammad  )  ago  so
kaparatiyayaaon sa masolun ko poso.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٠
Ika dowa : So kabthowaon : ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأ ﺪﮭﺷأ  ago so kapangimbunarawn sa
marayag ko dila.
Ikatlo: So kinggolalanun ko  nganin  a minitalingomaniyan  a phoon  ko  agama,
agoso kibagakun ko langon ko a ini sapariyan a pud ko batal ( di ontol ) . pitharo
o Allah :
 ) ﷲﺎﺑ ﻦﻣﺆﻳ ﻱﺬﻟﺍ ﻲﻣﻷﺍ ﱯﻨﻟﺍ ﻪﻟﻮﺳﺭﻭ ﷲﺎﺑ ﺍﻮﻨﻣﺂﻓ  ﻥﻭﺪﺘ ﻢﻜﻠﻌﻟ ﻩﻮﻌﺒﺗﺍﻭ ،ﻪﺗﺎﻤﻠﻛﻭ   (  فاﺮﻋﻷا ةرﻮﺳ  :    ﺔﯾﻵا ١٥٨ 
Maana : ( Na paratiyaya a niyo so Allah a go so Sogo iyan a nabi a Ommie ( di
matao  matiya,  di  matao  somorat  )  aso  paparatiyayaaniyan  so  Allah  a  go  so
manga katharo  iyan, go onoti niyo  sukaniyan ka           angkano maka kudug  sa
lalan a ontol )                                                                                                      
Ikapat :  So kapangimbunara ko langon a gii panotholun o Mohammad (s.a.w.) 
Ikalima:  So  kababayai  ko  Mohammad  (s.a.w.)  sa  taralubi  a  di  so  ginawa,
tamok, wata, ama, ago so kadandan o manga taw kagiya mataan a sukaniyan na
sogo o Allah, na so kabaya-iron na giyotodun i babaya ko Allah, ago giyoto so
kababaya a sabap sa so-aso-at ko Allah, aya katatanto o babaya ko Mohammad
(s.a.w.)  na  so  kaonotiron,  ago  so  ka-onoti  ko  manga  sogo-aniyan,  ago  so
kapananggilai  ko  manga  inisapariyan,  ago  so  katabangiron,  ago  so
kababayairon. Ptharo o Allah : 
 )  ﻢﻜﺑﻮﻧﺫ ﻢﻜﻟﺮﻔﻐﻳﻭ ﷲﺍ ﻢﻜﺒﺒﳛ ﱐﻮﻌﺒﺗﺎﻓ ﷲﺍ ﻥﻮﺒﲢ ﻢﺘﻨﻛ ﻥﺇ ﻞﻗ   ( ﻤﻋ لآ ةرﻮﺳ  ناﺮ  :   ﺔﯾﻵا ٣١ 
Maana: ( Tharo- angka (ya Mohammad ) : oskano na khababaya aniyo so Allah
na onotiyako niyo ka kababayaangkano o Allah ago irila iyan rukano so manga
dosaniyo) go pitharo pun o Rsulollah (s.a.w.):
 )  هﺪﻟاو ﻦﻣ ﮫﯿﻟإ ﺐﺣأ نﻮﻛأ ﻲﺘﺣ ﻢﻛﺪﺣأ ﻦﻣﺆﯾ ﻻ  ﻦﯿﻌﻤﺟأ سﺎﻨﻟاو هﺪﻟوو  ( ﮫﻨﻋ ﷲا ﻲﺿر ﺲﻧأ ﺚﯾﺪﺣ ﻦﻣ ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ 
Maana:  ( Da  paratiyaya  o  o  isa  rukano  taman  sa  diyako mabaloy  a  ayaniyan
pukhababayaan a diso amaiyan, go so wata iyan, ago langona manosiya ) Hadith
a  piyagayonan  I Al-bukharie  ago  si Muslim, miyapanothol  I Anas.    isapun  a
maana nan na : ( di phakaparatiyaya , odina dikhabaloy a mapaparatiyaya so taw
taman sa adumpun a pukhababayaaniyan a diso Mohammad ) [ so tomiyogalin]
go pitharo o Allah : 
 ) ﻣ ﻝﺰﻧﺃ ﻱﺬﻟﺍ ﺭﻮﻨﻟﺍ ﺍﻮﻌﺒﺗﺍﻭ ﻩﻭﺮﺼﻧﻭ ﻩﻭﺭﺰﻋﻭ ﻪﺑ ﺍﻮﻨﻣﺁ ﻦﻳﺬﻟﺎﻓ  ﻥﻮﺤﻠﻔﳌﺍ ﻢﻫ ﻚﺌﻟﻭﺃ ﻪﻌ  ( فاﺮﻓﻷا ةرﻮﺳ  :    ﺔﯾﻻا ١٥٧ 
Maana: ( Naso siranoto a miyamaratiyayaon ( Mohammad ) go mishulashula-on,
go tomiyabangon, go miyonot ko sindaw a initoron a pudiyan ( Qur-an ) nasirn
man so manga taw miyamaka daag ) .
Ikanum:  So  kaparatiyayaa  a  sa mataan  a  so  okit  o  Rasulollah  ( Hadith  )  na
sukaniyan I phoonan o manga hokoman o Islam, a datar boo Qur-an , sabap roo
na di khapakay oba sopaka a saraga akal.
Ika pito : So kinggolalanun ko okitiyan  ( Mohammad  s.a.w. ) go so ki-onaan
ko katharo iyan a diso katharo o apiya anta a taw , ago so kasangkopon, ago so
ki hokomun ko agamaniyan, ago so kaso-aton  Pitharo o Allah : 
)   ﺎﻤﻴﻠﺴﺗ ﺍﻮﻤﻠﺴﻳﻭ ﺖﻴﻀﻗ ﺎﳑ ﺎﺟﺮﺣ ﻢﻬﺴﻔﻧﺃ ﰲ ﺍﻭﺪﳚ ﻻ ﰒ ﻢﻬﻨﻴﺑ ﺮﺠﺷ ﺎﻤﻴﻓ ﻙﻮﻤﻜﳛ ﱵﺣ ﻥﻮﻨﻣﺆﻳ ﻻ ﻚﺑﺭﻭ ﻼﻓ    (   ةرﻮﺳ
ءﺎﺴﻨﻟا  :      ﺔﯾﻵا ٦٥ 
Maana: ( Na kuna, ibut ko kadnan ka, disiran khabaloy a mapaparatiyaya taman
sa disiran ruka maki hokom ko nganin a simokutiran, oriyaniyan na daa maguda
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١١
iran  ko  manga  ginawa  iran  a  sangka  ko  ini  hokom  ka  kiran,  go
makambayorantang siran sa kambayorantang ).

·  Kalbihan o dowa Shahada:  ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ةدﺎﮭﺷ   
·  Matatago  ko  kalimatu  Tawheed  :  ﷲا  ﻻإ  ﮫﻟإ  ﻻ  so  mala  kalbihan  a
miyapanothol ko Qur-an ago so Hadith :
a)  Sukaniyan i paganay a rokon ( onayan ) o Islam, go paka asal o agama, ago
onayan o okit   (agama  ) ago paganay a khisolud o oripun ko  islam, go  ron
sabap a kapakatitindug o pitolapis a langit ago so lopa.
b)  Sabap ko katatanto niyan na miyatimo iyan so kapaka isa-isa a ko Allah ago
so ki hokomun ko agama o Nabie niyan a  (Mohammad s.a.w.)
c)  Mataan a  sukaniyan na  sabap a ka khasiyap o  rogo ago  so  tamok,  sa  taw a
somaboton  (  tharo-oniyan  so  :    ﷲا لﻮﺳر  اﺪﻤﺤﻣ نأ  ﺪﮭﺷأو ﷲا ﻻإ  ﮫﻟإ ﻻ نأ  ﺪﮭﺷأ   na
miya  baloy  a  sabap  a  kiyasiyap o  rogo  iyan  ago  so  tamokiyan  ( maana:  di
khapakay  a  bono-n  o manga muslim,  go  di  khapakay  o  bairan  thabana  so
tamokiyan sabap sa sukaniyan na Muslim ) [ by translator ] 
d)  So katharo a ko :   ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ na da a  lawaniyan a mala I kalbihan ko manga
galbuk, ago mala a kaphaka  roro niyan sa manga dosa, ago  iphaka punud o
manga timbangan sa alongan a Qiyamah, ago sabap a khisolud ko Sorga, ago
khilidas ko Naraka, opama ko badun paka puthimbanga a so pitolapisa langit
rakhus o pitolapis a  lopa ago  so   )  ﷲا ﻻإ  ﮫﻟإﻻ (  na mataan a aya mapunud  so    
)  ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ (  Miyapanothol I Muslim a phoon ko Obadah (r.a.) pitharo iyan: 
 ) ﮫﻟﻮﺳرو هﺪﺒﻋ اﺪﻤﺤﻣ نأو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ﺪﮭﺷ ﻦﻣ  رﺎﻨﻟا ﮫﯿﻠﻋ ﷲا مﺮﺣ  ( 

Maana : ( Sa taw a shaksi-aniyan a daa tohan a rowar ko Allah, go mataan a so
Mohammad na oripuniyan  ago  sogo  iyan na hiyaram o Allah  sii  rukaniyan  so
Naraka )
e)  Mataan  a matitimoon  )  ﷲا ﻻإ  ﮫﻟإ ﻻ (   so  (dhikr)  (١)  ago  so  (  du-a  )  (٢)  ago  so      
(thanaa)  (٣)  ago mararangkomiyan  so dowaa  a  simba   ) ةدﺎﺒﻌﻟا  ءﺎﻋد ( (٤)   ago  so
dowaa  a  panguni   )   ﺔﻟﺄﺴﻣ  ءﺎﻋد (   (٥)  go  --sukaniyan  i  lalayon  a katatadumiron
ago malbod a kapukhabalusawn,  sukaniyan i mapiya a katharo, ago malamit
a gakot, katharo a katholabos, ron sabap a kapakatitindug o manga langit ago
so lopa, ron sabap a kiya aduna ko manga kaadun, go ron sabap a kiya sogo a
ko  manga  sogo,  go  ron  sabap  a  kinitoronun  ko  manga  kitab.(٦)  go  an
matarotop  na  ini  hokom  so Hadith,  ago  sukaniyan  I  sabap  a  kiyabindas  o
manga pudang o kanjihad, sa taw a tharooniyan so :  
  )    ﷲا  ﻻإ  ﮫﻟإ  ﻻ ( ago  inggolalaniyan  sa  bunar  ago  tolabos  go  tatarimaaniyan  ago
pukhababayaaniyan  na   na    phakasoludun  niyan  ko  Sorga  sabap  ko
kiyanggalbuka niyanon.
 
١-  ﺮﻛﺬﻟا : Taduntadum ko Allah
٢-  ءﺎﻋﺪﻟا : Dowaa ( panguni )
٣-  ءﺎﻨﺜﻟا  : Podipodi ko Allah
٤-  ا ءﺎﻋد ةدﺎﺒﻌﻟ  : datar o katharo a ko   )  ﷲ ﺪﻤﺤﻟا ، ﷲا ﺪﻤﺣأ ، ﷲا ﺮﻜﺷأ ( 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٢
٥-  ﺔﻟﺄﺴﻣ ءﺎﻋد  : So kapanguniya ko Allah ko langon a nisisita o taw
٦-  ﺐﺘﻜﻟا  : So ( Tawrah, Zaboor, Injeel , ago so Qur,an ) 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٣
Ika dowa Rokon o Islam : ( Kashambayang )
Mii-itong so  ( Sambayang  ) a malai kipnantag ko manga simba, go marayag a
karina,  da  ndaraynonun  o  Islam,  go  da  pagonaan  a  siniyapiyan,  sabap  roo  na
piyayagiyan  so  kalbihaniyan  (  sambayang  )  ago  so  kambubutadaniyan  (
pangkataniyan )  ko pud a manga simba, mataan a sukaniyan ( sambayang ) na
koniksiyon  (  kitotombok  )  o  oripun  ko  tohaniyan,  ron  pukhisabap  a
kapukhapayag o gii kinggolalanun o oripun ko sogo-an o tohaniyan. 
١- Maana ( gogodan ) o Sambayang :
*- Maana niyan ko Basa :   makapuphumaana so  )  ةﻼﺼﻟا (  Sambayang sa  ءﺎﻋﺪﻟا   : 
Panguni, pudon so katharo o Allah :
 )  ﻢﳍ ﻦﻜﺳ ﻚﺗﻼﺻ ﻥﺇ ﻢﻬﻴﻠﻋ ﻞﺻﻭ  (  ﺔﺑﻮﺘﻟا ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ١٠٣ 
Maana:  ( Na  pangunin  ka  siran, mataan  aso  panguningka  (ya Mohammad)  na
kalilintad para kiran ).
*- Maana niyan ko  ( Istilah ) so kiya osarawn o manga Olama: 
So  Sambayang  na  simba  a  mararangkomiyan  so  manga  katharo  ago  manga
galbuk  a mapupunto,  aya  iphanagipoonon  na  so  katharo  a  ko   )   ﺮﺒﻛأ  ﷲا (   aya
kaposaniyan na so :
 ) ﻢﻜﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا ( 
Maana o ( manga katharo ) : So katakbir   )  أ ﷲا  ﺮﺒﻛ  (  ago so kabatiya, go so                               
katasbih   )  ﷲا نﺎﺤﺒﺳ (  ago so kandowaa, ago so salakaw ron. 
*- Maana o ( manga galubuk ): So katindug, ago so karoko, ago so kasojod, ago
so ka ontod, ago so salakaw ron.
٢-  So diron kipundaraynonun o manga Nabie ago manga Rasul : 
Mii-itong so Sambayang a pud ko manga a inisogo ko manga agama a miya ona,
sabap ko kasogo-a ko Nabie  tano a so Mohammad  (s.a.w.) So  Ibrahim  (a.s) na
giiniyan  pangunin  ko  tohaniyan  so  kintinduguniyanon  (  sambayang)  ago  so
kitindugunon ( kinggolalanunon ) o manga moriyataw niyan. 
)  ﱵﻳﺭﺫ ﻦﻣﻭ ﺓﻼﺼﻟﺍ ﻢﻴﻘﻣ ﲏﻠﻌﺟﺍ ﺏﺭ  (    ﻢﯿھاﺮﺑإ ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٤٠  
Maana: ( Ya Tohan ko na laboyakongka a phamayandug ko sambayang ago so
manga  khababadan  rakun  ). Go  aya  butad  o  Esmail  (a.s)  na  ipusogo  iyan  ko
pamiliya niyan so sambayang…
 ) ﻪﻠﻫﺃ ﺮﻣﺄﻳ ﻥﺎﻛﻭ ) ١ ( ﺼﻟﺎﺑ   ﺓﺎﻛﺰﻟﺍﻭ ﺓﻼ (    ﻢﯾﺮﻣ ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ٥٥  
Maana: ( Go aya butad o Esmail na ipusogo iyan ko taw ko soludo walay niyan
so  kashambayang  ago  so  kandiyakat  ).  Pitharo  o  Allah  ko  gii  niyan
kimbitiyarain ko ko Mosa (a.s) :
 ) ﺍ ﻢﻗﺃﻭ ﱐﺪﺒﻋﺎﻓ ﺎﻧﺃ ﻻﺇ ﻪﻟﺇ ﻻ ﷲﺍ ﺎﻧﺃ ﲏﻧﺇ  ﻱﺮﻛﺬﻟ ﺓﻼﺼﻟ  ( ﮫﻃ ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ١٤ 
Maan: ( Mataan a sakun na sakun so Allah, daa Tohan a rowar rakun na simba
angka  na  sambayang  ko Nabie  niyan  a Essaa(a.s)  ko  kiya  tharo  awn  o Allah:
minggolalan sa dila o Essa (a.s):
tindugun ka so sambayang sa pananadum rakun ).go ini thoma ( wasiyat ) o
Allah so
 )  ﺎﻴﺣ ﺖﻣﺩ ﺎﻣ ﺓﺎﻛﺰﻟﺍﻭ ﺓﻼﺼﻟﺎﺑ ﱐﺎﺻﻭﺃﻭ ﺖﻨﻛ  ﺎﻤﻨﻳﺃ ﺎﻛﺭﺎﺒﻣ ﲏﻠﻌﺟﻭ (    ﻢﯾﺮﻣ ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٣١ 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٤
Maana:  (  Go  biyaloyako  niyan  a  puphangompiya(٢)  apiya  andako  matago,
inithoma niyan rakun so sambayang go so zakat taman sa kawyagoyagakun ). 









١-ﻞھأ  :  ayapaka  asal  a  maana  niyan  na  (karoma)  ogaid  na  mirarampat  sa
atastanggongan so manga wata go so langono tago o walay.
٢-ﺎﻛرﺎﺒﻣ  :  (Mobarak) aya kalilid a butadiyan nandodon so kabarakat a phoon ko
Allah.
·  Sabunar a  ini paliyogat o Allah so Sambayang ko Nabie  tano a Mohammad
(s.a.w.)  kiyapantagan  sa  langit  ko  kagagawii  a    ءﺮﺳﻹا(١)   جاﺮﻌﻤﻟاو(٢)  go  aya
miya ona a ini paliyogat o Allah na limapolo a sambayang ( wakto)  ogaid na
piyakakhap  o Allah  (  s.w.t.)  ka  biyaloy  niyan  a  lima  ( wakto  ) makalima
minggolalan  (  ko  oman  salongan  )  na  lima  polo  I  balas  (  omani  isawn  na
sapolo I balas )
-  Giyoto so: Fajr, ( Soboh ) Luhor, Asr, Magrib, Esha, giyanan I pithakunaan a
kaoopakatan ko manga Muslim

٣- Dalil ( Karina ) sa kini sogoon ko Sambayang : 
Madakul a manga karina ( dalil ) a phoon ko Qur,an ago so Hadith sa kinisogoon
ko Sambayang:
Paganayron : Manga daliel a phoon ko Qur,an:
١- Katharo o Allah a maporo : 
 )  ﺓﺎﻛﺰﻟﺍ ﺍﻮﺗﺁﻭ ﺓﻼﺼﻟﺍ ﺍﻮﻤﻴﻗﺃﻭ  (  ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٤٣   
Maana: ( Go tindugunuka so Sambayang ago buganuka so Zakat )
٢-Katharo o Allah: 
 )  ﺎﺗﻮﻗﻮﻣ ﺎﺑﺎﺘﻛ ﻦﯿﻨﻣﺆﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺖﻧﺎﻛ ةﻼﺼﻟا نإ  (  ءﺎﺴﻨﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٠٣ 
Maana:  ( Mataan   a  so  Sambayang  na miyabaloy  ko manga miyamaratiyaya  a
midadaptar a maphopowakto).
٣- Katharo o Allah: 
 )  ﺓﺎﻛﺰﻟﺍ ﺍﻮﺗﺆﻳﻭ ﺓﻼﺼﻟﺍ ﺍﻮﻤﻴﻘﻳ ﺀﺎﻔﻨﺣ ﻦﻳﺪﻟﺍ ﻪﻟ ﲔﺼﻠﳐ ﷲﺍ ﺍﻭﺪﺒﻌﻴﻟ ﻻﺇ ﺍﻭﺮﻣﺃ ﺎﻣﻭ  ( ﺔﻨﯿﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٥ 
Maana:  (  Go  daa  inisogo  kiran  a  rowar  sa  kaso-aso-at  iran  ko  Allah  a
totolabosuniranon  so  okit  ko  kapaginataw,  shasalimbotawan  siran,  ago  so
kitinduguniran ko Sambayang, ago so kitonainiran ko Zakat).
Ika dowa: Manga daliel a phoon ko Sunnah ( Hadith ) 
١- Hadith a piyanothol o Ibn Omar ( r.a.) mtaan a so Rasulollah(s.a.w.) na pitharo
iyan:
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٥
 )   ﺞﺣو ةﺎﻛﺰﻟا ءﺎﺘﯾإو ةﻼﺼﻟا مﺎﻗإو ،ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأو ،ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ةدﺎﮭﺷ ، ﺲﻤﺧ ﻰﻠﻋ مﻼﺳﻹا ﻲﻨﺑ
 نﺎﻀﻣر مﻮﺻو ﺖﯿﺒﻟا  ( 
 ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 

Maana: ( Piyanagombalay so Islam sa lima (١) Ka shaksii sa daa tohan a rowar ko
Allah,  go  mataan  so  Mohammad  na  sogo  o  Allah  ,  ago  so  kitindugun  ko
Sambayang, go so kitonayn ko Zakat, ago so kapnay Hadjie, ago so kaphowasai
ko  bolan  a Ramadhan  )  [ Hadith  a  palaya-on miyanothol  si Al-Bukharie  ago  si
Muslim ]
٢- Hadith a piyanothol o Omar ibn Al Khattab (r.a.) miya alloy ron a mataan a so
Rasulollah (s.a.w.) na pitharo iyan: 
 )  ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأو ،ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ﺪﮭﺸﺗ نأ مﻼﺳﻹا )  ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ  )(  ﻲﺗﺆﺗو ،ةﻼﺼﻟا ﻢﯿﻘﺗو
ﻼﯿﺒﺳ ﮫﯿﻟإ ﺖﻌﻄﺘﺳا نإ ﺖﯿﺒﻟا ﺞﺤﺗو ،نﺎﻀﻣر مﻮﺼﺗو ،ةﺎﻛﺰﻟا  (... ﻢﻠﺴﻣ هاور  

Maana:  ( Aya  islam na: na so kashaksi-  ingka sa sa daa  tohan a  rowar ko Allah
ago mataan a so Mohammad na Sogo o Allah ago so kitindugun ka ko Sambayang
ago so kitonayn ka ko Zakat, go so kaphowasa  ingka ko bolan a Ramadhan, ago
so kapunayhajie ika sa Baitullah:
 ماﺮﺤﻟا ﺪﺠﺴﻤﻟا omambo o khagagangka so lalanon(٣)
  


١-ayapaka asal a maana niyan na kapangulum: giyanan so kagagawii a kinowa o
 ﻞﯾﺮﺒﺟ phoon sa Makkah somiyong siran sa ﻰﺼﻗﻷا ﺪﺤﺴﻣ sa Palestine.
٢-aya maana niyan na kapangimporo-an sangkoto a kagagawii na miyangimporo-
an sa langit so Mohammad ago so ﻞﯾﺮﺒﺟ .
٣-  lima: lima a polaos o Islam,kailangan a matarotop ko muslim 
٤-  da  mipaliyogat  so  Nayhajie  ko  taw  a  diniyan  khagaga  so  lalanon(daa
tamokiyana  punggastoiyan)  so  ana  tamokiyan  ogaid  na  malobay  lawas    na
khapakay a  makisaliyanti
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٦
٢-Hadith  a  piyanothol o  ibn Abbas  (r.a.) mataan  a  so Nabie  (  s.a.w.)  na  siyogo
iyan so Mo-adh sa (Yemen) pitharo iyanon: 
 )  ضﺮﺘﻓا ﷲا نأ ﻢﮭﻤﻠﻋﺎﻓ ﻚﻟﺬﻟ كﻮﻋﺎﻃأ ﻢھ نﺈﻓ ،ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأو ،ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ةدﺎﮭﺷ ﻰﻟإ ﻢﮭﻋدا
 ﺔﻠﯿﻟو مﻮﯾ ﻞﻛ ﻲﻓ تاﻮﻠﺻ ﺲﻤﺧ ﻢﮭﯿﻠﻋ  (... ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ  
Maana: ( Dolonun ka kiran so kashaksii sa daa tohan a rowar ko Allah ago mataan
a  so  Mohammad(  s.a.w.)  na  sogo  o  Allah,  na  opama  ko  onotikairanon  na
pakisabotingka kiran a mataan a ini paliyogat kiran o Allah so lima ( Sambayang )
wakto ko oman gawii…)
Ikatlo: ( Dalil a Igma,) عﺎﻤﺟﻹا :
Piyagayonayonan  o  langon  a muslim  a  inisogo  so  lima wakto,  paralo  a  pud  ko
manga pralo o islam.
٢-  So Hikma( Ongangun) ko kini sogoon ko sambayang:
Inisogo  so  Sambayang  sabap  sa  ana  manga  hikma  ago    pagunus,  khapakay  a
maloy tano ko sabaadon: 
١- Kababaloy  a  oripun  a  oripun  o  Allah,  kagiya  mataan  a  sukaniyan  na
kamimilikan  o  Allah  a  mahasoti  a  maporo,  sabap  ko  sambayangna  pukha
gudam  o  manosiya  so  ka-ooripuniron  o  Allah,  na  matatap  dun  a
kikokoniksiyon iyan ko miyadunon a mahasoti a maporo.
٢-  Pukha baloy so barasambayang a mabagur a kikokoniksiyon  iyan ko Allah, a
tatap a katatadumi niyanon sabap ko sambayangiyan.
٣-  Pukhi sapar o Sambayang ko bara sambayang so manga pakasisingay a galbuk
ago manga  rarata, ago  so  sambayang na pud a  sabap  a kapukahsoti o oripun
phoon ko manga dosa a mala ago so dosa a mayto.
Aya dalil angkoto na so Hadith a miyapanothol o Jabier bin Abdillah( r.a.) pitharo
iyan a pitharo Rasulollah ( s.a.w.):
 )  تاﺮﻣ ﺲﻤﺧ مﻮﯾ ﻞﻛ ﮫﻨﻣ ﻞﺴﺘﻐﯾ ﻢﻛﺪﺣأ بﺎﺑ ﻰﻠﻋ ﺮﻤﻏ رﺎﺟ ﺮﮭﻧ ﻞﺜﻤﻛ تاﻮﻠﺼﻟا ﻞﺜﻣ  ( ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
 Maana:  ( Maka  iibarat so manga sambayang  (  lima wakto  ) sa dataro puthoga a
lawasa ig ko paytaw o isa rukano, giiron phaygo sa makalima ko oman salongan)
).piyanotho I Muslim
٤- Mii-itong  so  Sambayang  sa  mitatarug  o  poso,  ago  midudukha  o  ginawa,
mipuphagawa  iyanon  so  manga  rurugun  a  mirurugunon,  sabap  roo  na
miyabaloy  so  sambayang  a  tihaya  o  Mata-o  Rasulollah(  s.a.w.)  taman  sa
miyabaloy so sambayang(١) a ipudukha iyan igira a ana minirugunon a galbuk,
taman sa miya adun so Rasulollah( s.a.w.) a giiniyan tharo on 
 )  لﻼﺑ ﺎﯾ  ! ةﻼﺼﻟﺎﺑ ﺎﻨﺣرأ  ( ﺪﻤﺣأ ﮫﺟﺮﺧأ 
Maana: ( Ya Bilal (٢) : Pakidukha anuka rukami so Sambayang ).
٥- Anta I kiya paliyogatan ko Sambayang:
·  Mawawajib ( paliyogat ) ko oman i muslim a riya-ot  akir balig, ana akaliyan,
mama anta ka babay, da mipaliyogat ko kapir, maana: diron khapatot sa donya,
sabap sa dibo tharimaan so sambayang o taw a kapir sabap ko kakakapiriyan,
aya mataan na  ishiksa-on  sa maoriya  alongan,  sabap  sa khagaganiyan  a mag
islam na daniyan nggolalanun aya dalil angkoto na so katharo o Allah:
 )   ،ﻦﻳﺪﻟﺍ ﻡﻮﻴﺑ ﺏﺬﻜﻧ ﺎﻨﻛﻭ ،ﲔﻀﺋﺎﳋﺍ ﻎﻣ ﺽﻮﳔ ﺎﻨﻛﻭ ،ﲔﻜﺴﳌﺍ ﻢﻌﻄﻧ ﻚﻧ ﱂﻭ ،ﲔﻠﺼﳌﺍ ﻦﻣ ﻚﻧ ﱂ ﺍﻮﻟﺎﻗ ،ﺮﻘﺳ ﰲ ﻢﻜﻜﻠﺳ ﺎﻣ
 ،ﲔﻘﻴﻟﺍ ﺎﻧﺎﺗﺃ ﱵﺣ ( 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٧
ﺮﺛﺪﻤﻟا ةرﻮﺳ  :  تﺎﯾﻵا ٤٢ -   ٤٧ 

- Maana: ( Inokano phakasolud ko Naraka a Saqar, isumbagiran: dakami mabaloy
( sa donya ) 
a  pud  ko manga  barasambayang,  ago  dakami mabaloy  a  phamagana  ko manga
miskin,  ago  miyabaloy  kami   a  gii  mamurak  (mamokhag  )  a  pud  ko  manga
puphamurak, ago miyabaloy kami a giiyami pakambokhagun so alonganan maori,
taman sa miyaka talingoma rukami so kapatay )






١- misabap roo na daa khalamba ko boringiyan ( dosa niyan )
٢- Maana: pag-bang ka ya Bilal.
*- Go  di  khawadib  so  sambayang  ko wata  sabap  sa  dapun  kapaliyogati,  ago  so
babay andodon so basa (١)
ago  so  babay  a  gopun mimbawata  taman  sa  di makashoti  (٢)  sabap  sa  dakiran
paliyogatun  o  agama  so  kashambayang  sabap  sangkoto  a   ( Hadas) marshik  a
maiyakarun ko kashambayang .
*- Go paliyogat ko lokus a wata a kisogooniyanon ko sambayang ko omor a pito
ragon, ago ipuranugiyanon amay ko iraot sa sapolo ragon, datar o kiya aloy niyan
ko  Hadith  taman  sa  malayam  so  wata  shambayang,,  ago  malayam  ko
kasisiyapaon.
٦- Hokoman o pumbagak sa Sambayang :
·  - Sa  taw a magak sa sambayang ( di pushambayang ) na sabunar a miyakapir
sa kaka kapir a phakaliyo ko agama, ago sukaniyan na pud ko manga ( Murtad
)  miyawa  ko  agama  islam,  sabap  sa  pimaasiyaaniyan  so  Allah  ko
kinibagakuniyan  ko  ko  inipaliyogaton  o  Allah,  ishogoon  a  kathaobatiyan,
opama ko thaoba ago pharoman manambayang, odi : na miyabaloy a ( Murtad
)  miyawa  ko  agama  islam,  na  opama  ko  matay  (  sa  orasoto  adiniyan
kapusambayang ) na dikhapakay a paygo-an, kapanun, ago sambayangana ago
ilubung  phulubungan  ko  manga  muslim  sabap  sa  kunaba  pud  ko  manga
muslim.
٧- Manga sharat (١) Sambayang:
١- Kapag islam
٢- Ana Akaliyan
٣- Riya-ot a air balig
٤- Makasolud so wakto
٥- Kap- Niat
٦- Kaadapa sa Qiblat ( kasangor )
٧- Kasapungi ko awrat: ( aya awrat o mama na : so pagulutan o posudiyan ago
so lubiyan, so babay na palaya awrat a lawasiyan a rowar ko parasiyan ago
mbala a paladiyan sii ko kasambayang.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٨
٨-  So  kada  o  (  Nadis  )  marushik  ko  nditarun  o  pushambayang  ago  sii  ko
lawasiyan, ago so darpa a pushmbayanganiyan. 
٩- Ki awa iyan ko ( Hadas ) so kapagabdas a khi- awa iyan so hadas a
mayto  ago  so  kaphaygo  a  khi  awa  iyan  so  hadas  a mala  (  dataro
kiyathat  aninup  o  mama  anta  a  ka  babay  odi  na  miyagobay  so
kharomai  , go so kapuphaygo o bai amay ko miya  ipos so   )  ﺾﯿﺣ
.(ago so   ) سﺎﻔﻧ .
















١- ﺾﺋﺎﺤﻟا: So babay poon ko kiyaraotaon a akir balig na ana pakha omaon a
basa  (  rogo) mbidabida  siran  sa  butad  ana  (  tulo  gawii,  pat  gawii,  lima
gawii  ) ogaid na o kasobrai  so kalalayamiron na makapushambayang  so
babay.
٢- سﺎﻔﻨﻟا:  So  babay  a  gopun  mimbawata  taman  sa  pat  polo  gawii,
makaphaygo na makapushambayang.
٣-  Sarat: di khasak ( ditharimaan ) so sambayang odi matarotop so sarat
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ١٩
٨- Manga Wakto o Sambayang : 
١-)  Lohur:  aya  wakto  niyan  na  ipoon   ko  kapolido  alongan(  maana  so
karamigiyan  sa  sudupan  phoon  ko  ka-ootho  niyan  sa  langit  )  taman  sa
mabaloy so along o khi- alongon a datariyan.
٢)  Asar:  aya  wakto  niyan  na  ipoon  ko  kaipos  o  wakto  a  lohur  taman  sa
mabaloy so along o khi- alongon a makadowa-on matakup.. giyoto so poonan
o kapuphakabinaning o alongan.
٣)  Magrib:  aya  wakto  niyan  na  ipoon  ko  dasudup  o  alongan  taman  sa
somudup  so  pamorawag  a  mariga,  giyoto   so  mariga  (  sa  sudupan  )  ko
oriyano kasudup o alongan.
٤)  Isha:  aya  kaphaka  solud  o wakto  niyan  na  so  kaipos  o wakto  a magrib
taman sa kalookan so kagagawii.
٥) Fajr ( Sobo ): aya wakto niyan na iphoon ko kapayag o pidiyar a ika dowa
taman sa di somubang so alongan. 

          Aya dalil ( karina ) snakoto ( manga ) wakto a sambayang ) na so Hadith a
miyapanothol  I Abdullan  ibn Amr  (  r.a.  ) mataan a  so Rasulollah  (  s.a.w.  ) na
pitharo iyan : 
 )  ﺮﻔﺼﺗ ﻢﻟ ﺎﻣ ﺮﺼﻌﻟا ﺖﻗوو ،ﺮﺼﻌﻟا ﺮﻀﺤﯾ ﻢﻟ ﺎﻣ ﮫﻟﻮﻄﻛ ﻞﺟﺮﻟا ﻞﻇ نﺎﻛو ﺲﻤﺸﻟا ﺖﻟاز اذإ ﺮﮭﻈﻟا ﺖﻗو
 ﺖﻗوو ،ﻂﺳوﻷا ﻞﯿﻠﻟا ﻒﺼﻧ ﻰﻟإ ءﺎﺸﻐﻟا ةﻼﺻ ﺖﻗوو ،ﻖﻔﺸﻟا ﺐﻐﯾ ﻢﻟ  ﺎﻣ بﺮﻐﻤﻟا ةﻼﺻ ﺖﻗوو ، ﺲﻤﺸﻟا
 ةﺮﺼﻟا ﻦﻋ ﻚﺴﻣﺄﻓ ﺲﻤﺸﻟا ﺖﻌﻠﻃ اذﺈﻓ ، ﺲﻤﺸﻟا ﻊﻠﻄﺗ ﻢﻟ ﺎﻣ ﺮﺟﺪﻔﻟا عﻮﻠﻃ ﻦﻣ ﺢﺒﺼﻟا ةﻼﺻ  ( ... ا  هاور ﺚﯾﺪﺤﻟ
 ﻢﻠﺴﻣ .  
Maana: ( Aya wakto o lohur na amay ko mapolid so alongan taman sa malagid o
mama  sa katas  so alongiyan asara di  somolud  so asar, go aya wakto o asar na
taman  sa  di maka  binaning  so  alongan,  go  aya wakto  o magrib  na  asar  a  di
somudup so pamorawag, go aya wakto I isha na taman ko kalooki ko kagagawii
a  lumbak,  go  aya  wakto  o  sobo  na  ipoon  ko  kasubang  o  pidiar  taman  sa  di
somubang so alongan, amay ko somubang so alongan na tarug ka shambayang )
. piyanothol I Muslim .
٩- Kadakul o bilangan o Rakaat o oman I wakto:
     Aya bilangan o manga Rakaat o manga smbayang a paliyogat langon sapolo
ago pito ka rakaat:
١) Lohur:  ( ٤ ) pat ka rakaat
٢) As,r:     ( ٤ ) pat ka rakaat
٣) Magrib:( ٣ ) tulo ka rakaat
٤)  Isha:     ( ٤ ) pat ka rakaat
٥)  Sobo:   ( ٢ ) dowa ka rakaat.
                 =١٧
*-  Sadun sa omananiyan so kadakul o rakaat o oman I wakto odi na lubataniyan
thibaba na  so  sam- bayangiyan na batal  ( di  tharimaan  ) ogaid na okalipat  (  a
kiya omaniron odi na kiyalubatiron  ) na  tharimaan  so  sambayang phaka  sojod 
adun sa   )  ﻮﮭﺴﻟا دﻮﺠﺳ (  sojod sahawi ( ko onaan o daniyan kashalam ).
*-  Makapantag  ko  gii  (  mulayalayag  )   )   ﺮﻓﺎﺴﻣ (   na  miya  sonaton  a  kapaka
kumputaniyan ko pat ka rakaat sa dowabo ka rakaat.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٠
*- Go patot ko muslim a kashambayangi niyan sa angkai a manga wakto sii ko (
oras ) wakto a mapupuntoon, aya tabiya na baana odiyorian a khatarima datar o
katotorogaon,  ago  so  kalipatiyan,  ago  so  giiniyan  kapulayalayag  (١)  ,  sa  taw  a
torogun ko wakto ( di makanaw ) odi na kalipataniyan na shambayangi niyan  ko
oras a kataduminiyanon. Odi na oras a kapakanaw niyan.
١٠-  Manga paralo ( Rokon ) o Sambayang: 
١-  Kagaganat amay ko khagaga.
٢-  So katakbir sa takbiratol iharam ( Allaho akbar ).
٣-  So kabatiyaa ko Fatiha.
٤-  So karoko sa lub.
٥-  So kiporoon ko olo phoon ko roko sa lub.
٦-  So karokosa mosala ( kisojodun ko pito a manga anggaota )
(١)
٧-  So kaontod phoon ko kasojod.
٨-  So ( kathahiyat ) a ika dowa. 
٩-  So kaoontod ko masa a gii kathahiyat.
١٠- So katarug ( katarug sa di mathay ) oman malat sa position.
١١- So kaatora sangkai a manga rokon ( maona so khaona )
١٢- So kshalam ( kawanan ago diwang ).


























PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢١

















١-So gii mulayalayag na khapakayron a  timooniyan so wakto a  lohur, ago so
asr, so wakto a magrib ago so isha.[ by taranslator ]
٢-  So  di  phaka  gaga   oba  titindug  na  khapakay  a moontod,  odi  phakagaga
montod na khpakay a miiga. [by translator]
*- Giyai I manga paralo a paliyogat a manga galbuk ko soludo sambayanga, na
sa  taw  a  magak  sa  isabo  sangakai  a  manga  paralo  a  pimbaba  iyan  na  di
tharimaan  so  sambayangiyan,  ogaid na  o kalipat  na phaka  sojod  sa  sahawi  ko
onaan o salam. [ by translator ]

١١-  Manga wadib a manggalubuk ko sambayang:
     Aya manga wajib o Sambayanga na walo: 
Paganayron: ( langon a takbir ( Allaho akbar ) ko oman thogalin sa position , na
wajib ko sambayang rowar ko Takbiratol ihram.
Ikadowa:  ( So katharo a ko    )    هﺪﻤﺣ ﻦﻤﻟ ﷲا ﻊﻤﺳ  (   ( ٢)  na wajib so katharo awn o
Iman ago so Monfarid  gii shambayang a daa pudiyan ) ogaid na so moonot ko
imam na di naiyan khabatiya.
Ikatulo:  ( So katharo  a ko:   )   ﺪﻤﺤﻟا ﻚﻟو  ﺎﻨﺑر  (   (٣) wajib  a kabatiya  awn o  Imam,
moonot, ago so Momfarid.
Ikapat: ( So katharo a ko :   )  ﻢﯿﻈﻌﻟا ﻲﺑر نﺎﺤﺒﺳ (  (٤)  sii ko karoko sa lub. ( ipoon sa
maka-isa taman sa tulo)
Ikalima: ( So katharo- a ko :  )        ﻰﻠﻋﻷا ﻲﺑر نﺎﺤﺒﺳ (  (٥)  sii ko karoroko sa mosala.
Ikanum:  (  So  katharo  a  ko  :   )   ﻲﻟﺮﻔﻏا بر (   (٦)  ko  pagulutan  o  dowa  a  roko  sa
mosala.
Ikapito:(So paganay ka tashahod, sukaniyan so kabatiyaa ko: 
 )   دﺎﺒﻋ ﻰﻠﻋو ﺎﻨﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا ،ﮫﺗﺎﻛﺮﺑو ﷲا ﺔﻤﺣرو ﻲﺒﻨﻟا ﺎﮭﯾأ ﻚﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا تﺎﺒﯿﻄﻟاو تاﻮﻠﺼﻟاو ﷲ تﺎﯿﺤﺘﻟا
 ﺪﮭﺷأ ،ﻦﯿﺤﻟﺎﺼﻟا ﷲا  ﮫﻟﻮﺳرو هﺪﺒﻋ اﺪﻤﺤﻣ نأ ﺪﮭﺷأو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ .( 
Ikawalo: ( So kao-ontod ko masa a gii kathasahod ( kathahiyat).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٢
·  Sa taw a ana mibagakiyan a wajib ko sambayang a pimbaba iyan na batal
so sambayangiyan
 ( di tharimaan) na sa taw a aya kiya paka bagakiyan sa wajib ko kashambayang
na diyniyan katawan odi na kalilipataniyan na phaka sojod sa sahawi ( ko onaan
oda niyan ka shalam )

١٢-  So kashambayang sa Jamaah ( sa Masjid odi na pudo taw ) 
*- Patot ko mama a muslim a kashambayanganiyan so lima wakto a pudiyan so
sagorompong  ko manga muslim  sa masjid  ka  aniyan maparoli  so  kasoso-at  o
Allaha maporo,  ago balas  a phoon  rukaniyan  a mahasoti,  so kashambayang  sa
jamaah na aya ka-oona niyan sa kapakalulubi a di so sambayang o sakataw a taw
na dowapolo ago pito pangkat, sii ko Hadith a miyapanothol o ibno Omar ( r.a.)
mataan a so Rasulollah (s.a.w.) na pitharo iyan: 
 )  ﺔﺟرد ﻦﯾﺮﺸﻋو ﻊﺒﺴﺑ ﺬﻔﻟا ىﻼﺻ ﻦﻣ ﻞﻀﻋأ ﺔﻋﺎﻤﺠﻟا ةﻼﺻ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ 
Maana: ( So sambayang o madakul na makalulubi a di so sambayang o sakataw
sa  dowapolo  ago  pito  a  pangkatan  ).  Hadith  a  palaya  on  miyanothol  si  Al-
Bukharie ago si Muslim .
-  So  babay  a  Muslim  na  tomo  so  sambayangiyan  sa  walay  a  di  so
sambayangiyan sa liyo a pud o jamaah.










١- aya pito a anggaota a kailangan a midukut ko mosala  igira a  somosojod  so
taw na so: (-bunung ١/٢
ngirong)(dowa ٢/٣ a palada lima) (dowa ٤/٥ a lub) (so mbala a ٦/٧ manga tiyan o
kumur sa a-I)
٢- ( pukhanug o Allah so taw puphodiron)
٣- ( Tohanami sii rukabo patot so podi)
٤- ( Mahasoti so kadunangko a mala )
٥- ( Mahasoti sso kadunangko a maporo)
٦- ( Tohangko rila iyako kongka ).
١٣- So phamakabatal ko Sambayang: 
* - khabatal so sambayang o manggola ola so isa sangkai a phamaka talingoma:
١) So kakan(١) ago kaynom a pimbaba ( ko masa a gii kashambayang ) sabap ko
kiya opakatiron ko manga Olama sa sa  taw a koman odi na minom a pimbaba
iyan na mataan a maka pupharoman shambayang. 
٢) So katharo(٢) a pmbaba a kuna-oba phaka-ompiya (٣) ko sambayang, sabap sa
ana hadith a miyapanothol I Zaid bin Arqam(r.a.) pitharo iyan: 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٣
 ) ةﻼﺼﻟا ﻲﻓ ﻢﻠﻜﺘﻧ ﺎﻨﻛ  ،  ﺖﻟﺰﻧ ﻰﺘﺣ ةﻼﺼﻟا ﻲﻓ ﮫﺒﻨﺟ ﻰﻟإ ﻮھو ﮫﺒﺣﺎﺻ ﺎﻨﻣ ﻞﺟﺮﻟا ﻢﻠﻜﯾ  ) ﻦﯿﺘﻧﺎﻗ ﷲ اﻮﻣﻮﻗو  )(
ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٢٣٨  (  مﻼﻜﻟا ﻦﻋ ﺎﻨﯿﮭﻧو تﻮﻜﺴﻟﺎﺑ ﺎﻧوﺄﻓ  ( ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا هاور .  
Maana:  (  Aya  butadami  na  gii  kami  tharo  ko  giiyami  kashambayang,
puphamitiyaraan  o mama  a  pud  rukami  so mipagoobay  niyan  ko  sambayang
taman sa init oron so ayat  )   ﻦﯿﺘﻧﺎﻗ ﷲ اﻮﻣﻮﻗو (  Maana: 
(  Pamayanduguniyo  a  bagi-an  o  Allah  so(  sambayang)  a  aya  butadiyo  na
mangongonotan  kano  ko Allah) misabap  roo  na  ini  sogo  rukami  so  katatarug
nago  inisapar  rukami  so  katharo  )  datardunoto  so  kiya  opakatiron  ko manga
olama: a sa  taw a  tharo ko giiniyan kashambayang a pimbaba  iyan sa katharoa
kuna oba phaka- ompiya ko sambayangiyan na mataan a so sambayangiyan na
binasa.
٣) So madakul a galubuk a pimbaba, aya limiti a khi-itong sa madakul a galubuk
( a phakabatal ko sambayang  ) na so opamako ana maka-ilayron na khatago sa
pamikiraniyan a kuna oba gii shambayang  angkoto a taw( aya ibaratiyan na so
kapangongokotsa madakul, so kaompiyai ko batawi, sipir onditarun)
٤)  So  kapaka  bagak  sa  (  Rokon  odi  na  sharat  )  a  pimbaba  ,  datar  o
kashambayango  daa  abdasiyan,  ago  so  kashambayang  a  di  somasangor  sa
Qiblat, sabap sa ana hadith a miyapanothol o Al-Bjukharie ago si Muslim :
 ) ﻸﻟ لﺎﻗ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا نأ ﮫﺗﻼﺻ ﻦﺴﺤﯾ ﻢﻟ يﺬﻟا ﻲﺑاﺮﻋ  :  ﻞﺼﺗ ﻢﻟ ﻚﻧﺈﻓ ﻞﺼﻓ ﻊﺟرا .( 
Maana: ( Mataan a so Nabie (s.a.w.) na pitharo  iyan ko arab a  taw a bokid aso
daniyan phiyapiyai so sambayangiyan:  ( kasoy ka na  shambayangka pharoman
ka mataan a suka na daka makashambayang).
٥) So kakhala ko gii kashambayang, sabap sa kiya opakatan ko manga olama a
batal so sambayang o gii khala.
١٤- Manga Wakto a inisaparon so kashambayangnon:
١) Oriyano kashambayangi ko sobo taman sa miporo so alongan 
٢) Amay ko ma-ootho so alongan.
٣) Oriyano kashambayangi ko asar taman sa somudup so alongan.
(Aya  tabiya  san  na  oba  ana  sabap  a  kapaka  pushambayang  o  taw  sangkai  a
manga wakto datar:miyakasolud  sa masjid a ma-ootho so alongan, na patot a di
maka-ontod  taman sa di maka shambayang daan sa dowa ka  rakaat atahiyyatol
masjid.)
*-  Ana  Hadith  a mini  toro  iyan  so  karata  o  kashambayang  sangkai  a manga
wakto a miyapanothol o Oqbah bin Amer (r.a.) pitharo iyan: 
 )  ﻦﯿﺣ ،ﺎﻧﺎﺗﻮﻣ ﻦﮭﯿﻓ ﺮﺒﻘﻧ نأو ﻦﮭﯿﻓ ﻲﻠﺼﻧ نأ ﺎﻧﺎﮭﻨﯾ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نﺎﻛ تﺎﻋﺎﺳ ثﻼﺛ
زﺎﺑ ﺲﻤﺸﻟا ﻊﻠﻄﺗ ﺲﻤﺸﻟا ﻞﯿﻤﺗ ﻰﺘﺣ ةﺮﯿﮭﻈﻟا ﻢﺋﺎﻗ مﻮﻘﯾ ﻦﯿﺣو ،ﻊﻔﺗﺮﺗ ﻰﺘﺣ ﺔﻏ  ،  ﺲﻤﺸﻟا ﻒﯿﻀﺗ ﻦﯿﺣو
 بﺮﻐﺗ ﻰﺘﺣ بوﺮﻐﻠﻟ  ( ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana: ( Tulo a manga oras a ipushapar rkami o Rasulollah (s.a.w.) obakamiron
shambayang  ago bamiron koborun so miyatay ami: Igira a ayadun kashubang o
alongan taman sa miporo, ago amay ko khaotho so alongan taman sa miramig sa
( sudupan) ago amay ko magaan somudup so alongan taman sa makasudup).



١- Apiya antona a klase a kakan ago kaynom dataro singgam odi na sigopan.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٤
٢-Katharo a kunaba pud ko sambayang apiya antonaa katharo ago basa.
٣- So katharo  a  ipagompiya ko  sambayang dataro kasahawiya ko  Imam  igir  a
miyaribat na khapakay.


*- Go  so Hadith  a  piyanothol  o Abu  Said  (r.a.) mataan  a  so Nabie(s.a.w.)  na
pitharo iyan:
 ) ﺲﻤﺸﻟا ﻊﻠﻄﺗ ﻰﺘﺣ ﺮﺠﻔﻟا ﺪﻌﺑ ةﻼﺻ ﻻو ،ﺲﻤﺸﻟا بﺮﻐﺗ ﻰﺘﺣ ﺮﺼﻌﻟا ةﻼﺻ ﺪﻌﺑ ةﻼﺻ ﻻ (   ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ  
Maana: ( Daa sambayang ko oriyano asr taman sa somudup so alongan, go daa
sambayang ko oriyano sobo taman sa somubang so alongan).
١٥- Kiya binusan ko Warna ( Sifat ) o Sambayang:
*- Wajib ko muslim a karawata niyuan ko Rasulollah( s.a.w.) pud roo so sifat o
kiyashambayangiyan, sabap sa pitharo o Rasulollah (s.a.w.) :
 )  ﻲﻠﺻأ ﻲﻧﻮﻤﺘﯾأر ﺎﻤﻛ اﻮﻠﺻ (   يرﺎﺨﺒﻟا هاور 
Maana:  (  Shambayang  kano  sa  dataro  kiya  ilaya  niyo  rakun  sa  giiyako
shambayang).
*- Go aya butad o Rasulollah(s.a.w.) na igira a initindugiyan so sambayang ago
tominindug sa hadapano Allah a babarakatun a maporo na phakabaguraniyan so
ni-atiyan ko  sambayang  sa  siibo  sa pamikiraniyan  (Poso  iyan  ) da mapanothol
oabaniyan bitho a dila so ( ni-at٠ go puthakbir a gii niyan tharoon so   )  ﺮﺒﻛأ ﷲا ( 
rakhus a ipuphoro iyan so mbala a lima niyan sa rupung a mbala a waga niyan,
adunoto  a  iphuporo  iyan  taman  sa  kababa-an  ambala  a  tangila  niyan,  nago
ibatogiyan a kawanan a  lima niyan  sa diwangiyan, na  ibutadiyan  sa  rarubiyan,
na  managipoon  ko  panguni  pud  ko  manga  panguni  a  gii  ipanagipoon  ko
sambayang , pudon:
 )  كﺮﯿﻏ ﮫﻟإ ﻻو كﺪﺟ ﻰﻟﺎﻌﺗو ﻚﻤﺳا كرﺎﺒﺗو كﺪﻤﺤﺑو ﻢﮭﻠﻟا ﻚﻧﺎﺤﺒﺳ ( 
Oriyaniyan  na  batiyaaniyan  so  Fatiha  ago  matiya  sa  sakub,  oriyaniyan  na
tomakbir  a  iporo  iyan  sobbala  a  lima  niyan  nago  romoko  (  sa  lub)  na
kayatuniyan so likodiyan o karoroko iyan taman sa obatogi sa tatago-an sa ig a
likodiyan  na  di  kha  odod,  na  pumbatiyaaniyan  so   )   ﻢﯿﻈﻌﻟا ﻲﺑر  نﺎﺤﺒﺳ (   sa maka
tulo, oriyaniyan na iporo iyan a olo niyan na batiyaaniyan so :   )  هﺪﻤﺣ ﻦﻤﻟ ﷲا ﻊﻤﺳ   ،
ر  ﺪﻤﺤﻟا ﻚﻟو ﺎﻨﺑ (  
Ago ipuphoro iyampun ambala a lima niyan, taman sa mabutur a katitindugiyan,
oriyaniyan  na  tomakbir  nago  somojod  (  sa  mosala  )  na  aawatuniyan  (  ko
kasosojodiyan ) ambala a lima niyan ko mbala a kilidiyan taman sa pukhapayag
so kapoti o irukiyan, nago pakathakunaaniyan domukut so bunungiyan  , ago so
ngirongiyan,  ago  so  mbala  a  paladiyan  ago  so  mbala  lubiyan  ago  so  manga
kaposano  kumuro  a-i  niyan,  idukutiyan  ko  lopa  ( mosala  )  na  batiyaaniyan  sa
maka tulo so :
 )   ﻰﻠﻋﻷا  ﻲﺑر  نﺎﺤﺒﺳ (   oriyaniyan  na  tomakbir  nago montod  sa  kaoontdaniyan  a
diwang  a  palo  niyan  a  isusukhadiyan  a  kawanan  a  parapara  niyan  a  maka
sasangor so manga kumur o kawanan a a-I niyan sa qiblat, na batiyaaniyan ko
kaoontodiyan so:  )  ﻲﻟﺮﻔﻏا بر  ، ﻲﻨﻤﺣراو  ، ﻲﻧﺮﺒﺟاو  ، ﻲﻨﻌﻓراو ، ﻲﻧﺪھاو  ، ﺎﻋو  ﻲﻨﻗزراو ﻲﻨﻓ (  
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٥
Oriyaniyan na  tomakbir na somojod  ( sa  ikadowa  ) oriyaniyan na  tomindug ko
ika dowa ka rakaat. Nago datar dunoto a gi- inggolaolaan o  Rasulollah (s.a.w.)
ko  oman  rakaat,  na  amay  ko  miyontod  ko  pagulutan  o  dowa  ka  rakaat  na
thahiyat sa paganay a Tahiyat: 
 )  ﷲ تﺎﯿﺤﺘﻟا  ،  تﺎﺒﯿﻄﻟاو تاﻮﻠﺼﻟاو  ، ﮫﺗﺎﻛﺮﺑو ﷲا ﺔﻤﺣرو ﻲﺒﻨﻟا ﺎﮭﯾأ ﻚﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا  ،   ﻰﻠﻋو ﺎﻨﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا
ﻦﯿﺤﻟﺎﺼﻟا ﷲا دﺎﺒﻋ  ،  ﮫﻟﻮﺳرو هﺪﺒﻋ اﺪﻤﺤﻣ نأ ﺪﮭﺷأو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ﺪﮭﺷأ ( 
Oriyaniyan na tomindug ago tomakbir a iporo iyan ambala lima niyan- amay ko
makatindug  phiyapiya  giyoto  I  ika  pat  a  kipuphoroon  ko  lima  ko  sambayang,
amay ko maka-ontod ka puthahiyat sa ika dowa a tahiyat ko ikatulo ka rakaat ko
wakto a magrib odi na ika pat ka rakaat ko wakto a lohur, asar, odi na ishaa na
montod sa sii maka-oontod sa kaumag sa diwang nago iliyo niyan so diwang ai
niyan  ko  atago  kawanan  a  boboniyan,  nago  isukhadiyanso  para  para  niyan  a
kawanan  a  maka  aadap  so  manga  kumuriyan  sa  qiblat,  ago  titimooniyan  so
manga kumuro limaniyan sobo so tindoro iyan I ithitiniyasiyan ( itotoro ) odi na
gii niyan khaokaogun ago ayaniyan phagilayn, ago pumbatiyaa niyan   )   تﺎﯿﺤﺘﻟا
ﷲ ،  تﺎﺒﯿﻄﻟاو تاﻮﻠﺼﻟاو   ، ﮫﺗﺎﻛﺮﺑو ﷲا  ﺔﻤﺣرو ﻲﺒﻨﻟا  ﺎﮭﯾأ ﻚﯿﻠﻋ  م ﻼﺴﻟا   ،   ﷲا  دﺎﺒﻋ ﻰﻠﻋو  ﺎﻨﯿﻠﻋ  مﻼﺴﻟا
ﻦﯿﺤﻟﺎﺼﻟا  ،  ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ﺪﮭﺷأ  ،  هﺪﺒﻋ اﺪﻤﺤﻣ نأ ﺪﮭﺷأو ﮫﻟﻮﺳرو  ، ﺪﻤﺤﻣ لآ ﻰﻠﻋو ﺪﻤﺤﻣ ﻰﻠﻋ ﻞﺻ ﻢﮭﻠﻟا   ،
ﺪﯿﺠﻣ ﺪﯿﻤﺣ ﻚﻧإ ﻢﯿھاﺮﺑإ لآ ﻰﻠﻋو ﻢﯿھاﺮﺑإ ﻰﻠﻋ ﺖﯿﻠﺻ ﺎﻤﻛ  .   ﺖﻛرﺎﺑ ﺎﻤﻛ ﺪﻤﺤﻣ لآ ﻰﻠﻋو ﺪﻤﺤﻣ ﻰﻠﻋ كرﺎﺑو
ﺪﯿﺠﻣ ﺪﯿﻤﺣ ﻚﻧإ ﻢﯿھاﺮﺑإ لآ ﻰﻠﻋو ﻢﯿھاﺮﺑإ ﻰﻠﻋ                                           (. 
Na makapasad thahiyat na somalam sa kawanan ago diwang, batiyaaniyan so:
ﷲا ﺔﻤﺣرو ﻢﻜﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا  ، ﷲا ﺔﻤﺣرو ﻢﻜﯿﻠﻋ مﻼﺴﻟا . 
Gii niyan pakathamanun a kadidingiliyan sa ( kawanan ago sa diwang ) taman sa
pukha ilay so kapoti o biasiyan (s.a.w. ).
*- Sabunar a aya kiya payag angkai a sifat ( bontal ) o kashambayang na sabap
ko kiya alloy niyan ko madakul a hadith o Rasulollah (s.a.w.) 
*- giya I I sabaad ko manga hokoman o kashambayang a so ron misasangkot so
kapiya o amal, omapiya so sambayang o manosiya  na toosoto sa sa mapiya so
kadandan o galubukiyan, na obainasa so sambayangiyan na binasa so kadandan
o amaliyan, ago so sambayang I pagampaganay a phagitongun ko manga amal o
oripun  o  Allah  sa  gawii  a  Qiyamah,  ,  opama  ko  minitonay  niyan  (  so
sambayangiyan  )  sa  tarotop  na  miya  ontongiyan  so  kasoso-aton  o  Allah,  na
opama ko ana libatiyanon a maytobo na binasa ( odiron mirila o Allah ) ago so
sambayang na khisapariyan so manga galubuk a a pakasisingay ago marata, ago
so  sambayang  I  bolong  ko  kaphuramig  o  ginawa  ko  kamamanosiyai  a marata
tabi-at, so sambayang I phakabaloy ron a malingaw phoon ko manga rurushik.

Ikatulo a Rokon: Kitonayn ko Zakat:
١- Gogodan ago maana o Zakat: 
*-   Aya  maana  o  (  Zakat  )  ko  kaphagosarawn  ko  basa  arab:(  kalonaw/
kapagomanoman  )  pukha  osar  pun  a  makaphumaana  sa  (  bantogan/  kashoti/
kathagompiya  )  bithowan  o  puthonayron  sa  zakat  sabap  sa  ron  pukhisabap  a
kapuphakadakul o kabaradat o tamok, ago kapukhasoti o taw ( mindiyakat ) ko
kiyarilai ron o Allah ( sabap ko kiyandiyakatiyan )
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٦
*-  Aya  maana  o  (  Zakat  )  ko  gogodanon  o  manga  Olama:  na  sukaniyan  so
kabunar   a wajib ko tamok a mapupunto, bagi-an o sagorompong a matutundo,
imbugay ko oras ( wakto ) a mapupunto.
٢- So Pangkataniyan ago so maphipikir ( Ongangun ) ko kinisogo-onon:
*- So  ( Zakat  ) na  isa ko manga  rokon o  islam a  lima, go madakul a kiya aloy
niyan ko Qur,an( Kitab o Allah ) a mipagu puda iyan so sambayang , pudon so
katharo o Allah: 
 )  ةﺎﻛﺰﻟا اﻮﺗآو ةﻼﺼﻟا اﻮﻤﯿﻗأو  (  ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :    ﺔﯾﻵا ٤٣  
Maana:  (  Nago  tinduguniyo  so  sambayang  ago  tonayniyo  so  zakat  )  ago  so
katharo o Allah a maporo:
 )  ةﺎﻛﺰﻟا اﻮﺗﺆﯾو ةﻼﺼﻟا اﻮﻤﯿﻘﯾو  (  ﺔﻨﯿﺒﻟا ةرﻮﺳ   : ٥ 
Maana:  ( Ago  iputhindugiran  so  sambayang  ago  iputhonayran  so  zakat  )  ago
pitharo o Rasulollah (s.a.w.) :   )   ﺲﻤﺧ ﻰﻠﻋ مﻼﺳﻹا ﻲﻨﺑ (...  Maana: ( piyanagombalay
so islam sa lima a rokoniyan…miya aloy ron so   ) ةﻼﺼﻟا مﺎﻗإو  ) (  ةﺎﻛﺰﻟا ءﺎﺘﯾإو (  go so
kitindugun  ko  sambayang  ago  so  kitonayn  ko  zakat.)  hadith  a  palayaon
miyanothol so Al- Bukharie ago so Muslim, pud ko hadith o ibno Omar( r.a. )
*- Go  aya  kini  sogoon  o Allah  ko  zakat  na  an masoti  so  ginawa  o manosiya
phoon  ko  kapikuto,  ago  so  kaligut  ago  so  nunga  ago  an  makandatadatar  so
manga pobri ago manga miskin ago  so manga  taw a nisisita, ago an masoti so
tamok  ago  an  makadakul  (  lomonao  )  go  anon  maadun  so  kabarakat,  go  an
marunding  so  (  tamok  )  phoon  ko  phamakainasa  ago  so  kabinasa,  na  an
makatindug  so  tarotop  a  kathagompiya  aso  ron  misasangkot  so  kapiya  o
kaphaginutaw o o pagtaw ago so kaphagontong iran  
(  kapakadadaya)  ago  sabunar  a  inaloy  o  Allah  so  hikma  (  ongangun  )  ko
katonggosi sa zakat ko tamok sii ko kitabiyan ko kiyatharo-aniyanon :
 )  ﺎﮭﺑ ﻢﮭﯿﻛﺰﺗو ﻢھﺮﮭﻄﺗ ﺔﻗﺪﺻ ﻢﮭﻟاﻮﻣأ ﻦﻣ ﺬﺧ  (  ﺔﺑﻮﺘﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٠٣ 
Maana:  (  Tonggosingka  (  ya Mohammad    )  so manga  tamokiran  sa  sadaqa  (
zakat ) a aya kiran phaka soti ago phakalimpiyo.)
٣- Hokomaniyan : ( Kitonayn ko Zakat ) 
*- So zakat na paralo wajib ko omani muslim a ana kamimilikaniyan a tamok a
miyaka  (  nisab  )  sanggolalan  ko  manga  saratiyan,  apiya  so  wata  ago  so
pumbuthangun na mapaka mundiyakat  siran o khi- atas  tanggongan kiran, swa
taw a ongkiruniyan so kawawajib o zakat ( a katawaniyan, ago pimbaba  iyan  )
na sabunar a miyakapir, go sa taw a ipuligutiyan ago indaraynon iyan ( so zakat
) na mini- itong a songklid ( miyawa ko agama) ago miyakanggalubuk sa mala a
dosa a pud ko manga ala a dowa, naso dun so Allah I mbabaya baya-on opama
ko kapantagi ron a kapatay ( o kabaya- o Allah na rila aniyan, o kabaya iyan na
siksaaniyan ).
- Aya karina sangkoto na so katharo o Allah:
 )  ءﺎﺸﯾ ﻦﻤﻟ ﻚﻟذ نود ﺎﻣ ﺮﻔﻐﯾو ﮫﺑ كﺮﺸﯾ نأ ﺮﻔﻐﯾ ﻻ ﷲا نإ  (  ءﺎﺴﻨﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٤٨ 
Maana:  ( Mataan  a  so Allah  na  diiyan  punapin  so  kapakisakotowiron,  na  go
ipurila iyan so salakao sangkoto ko taw a kabaya iyan ) khatonggosan sa diyakat
so  tamokiyan  (  so  taw  a  oongkiruniyan  so  zakat  )ago  khataaazer  sabap  ko
kiyapakanggalubuk iyan sa haram.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٧
*  -  Sabunar  a  piyamagitaan  o  Allah  a  mahasoti  ago  maporo  so  taw  a
phagurununiyanso Zakat ko katharo iyan:
 ) ﻢﯿﻟأ باﺬﻌﺑ ﻢھﺮﺸﺒﻓ ﷲا ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓ ﺎﮭﻧﻮﻘﻔﻨﯾ ﻻو ﺔﻀﻔﻟاو ﺐھﺬﻟا نوﺰﻨﻜﯾ ﻦﯾﺬﻟاو  ،   رﺎﻧ ﻲﻓ ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻰﻤﺤﯾ مﻮﯾ
 نوﺰﻨﻜﺗ ﻢﺘﻨﻛ ﺎﻣ اﻮﻗوﺬﻓ ﻢﻜﺴﻔﻧﻷ ﻢﺗﺰﻨﻛ ﺎﻣ اﺬھ ﻢھرﻮﮭﻇو ﻢﮭﺑﻮﻨﺟو ﻢﮭھﺎﺒﺟ ﺎﮭﺑ ىﻮﻜﺘﻓ ﻢﻨﮭﺟ  (  ﺔﺑﻮﺘﻟا ةرﻮﺳ  :
 ﺔﯾﻵا ٣٤ -   ٣٥ 
Maana: ( Ago so siranoto a puphanimooniran so bolawan ago pirak ago diranoto
phunggaston ko lalan o Allah na panotholangka kiran ( ya Mohammad ) so siksa
a malipudus,  sii  ko  alongan  (  gawii)  a  pakalanggaan  ko  naraka  jahannam  na
ipirinsa oto ko manga bunungiran, go  sii ko manga kilidiran, go  sii ko manga
likodiran ( tharo-onkiran ): giyanan so nganin  a piyanimo iyo a bagi-ano manga
ginawa  niyo,  na  taami  niyo  so  aya  butadiyo  na  giiniyo  panimoon  )  go
miyapanothol o Abu Hurairah ( r.a.) a pitharo iyan, pitharo o Rasulollah ( s.a.w.)
:
 ) ﻢﻨﮭﺟ رﺎﻧ ﻲﻓ ﮫﯿﻠﻋ ﻲﻤﺣأ ﻻإ ﮫﺗﺎﻛز يدﺆﯾ ﻻ ﺰﻨﻛ ﺐﺣﺎﺻ ﻦﻣ ﺎﻣ  ، ﺢﺋﺎﻔﺻ ﻞﻌﺠﯿﻓ  ، هﺎﺒﻨﺟ ﺎﮭﺑ ىﻮﻜﯿﻓ   ،
  ﻰﻟإ ﺎﻣإو ﺔﻨﺠﻟا ﻰﻟإ ﺎﻣإ ﮫﻠﯿﺒﺳ ىﺮﯾ ﻢﺛ ﺔﻨﺳ ﻒﻟأ ﻦﯿﺴﻤﺧ هراﺪﻘﻣ نﺎﻛ مﻮﯾ ﻲﻓ هدﺎﺒﻋ ﻦﯿﺑ ﷲا ﻢﻜﺤﯾ ﻰﺘﺣ ﮫﻨﯿﺒﺟو
رﺎﻨﻟا  (... ﻢﻠﺴﻣ ﻆﻔﻟ ﺎھو ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ ﺚﯾﺪﺤﻟا . 
Maana: ( Da ko omani gii manimo sa tamok a diniyan pundiyakatan a rowar sa
pakalanggaanon ko naraka jahannam na ipirinsa ko mbala a kilidiyan ago sii ko
bunungiyan taman ko gawii a kokomun o Allah so manga oripuniyan ko gawii a
aya  kathay  niyan  na  diyangka  a  dataro  limapolonggibo  ragon,  oriyaniyan  na
mailay  niyan  so  lalaniyan  adunoto  a  sii ko Sorga,  adunoto  a  sii ko Naraka…)
hadith  a  palayaon  miyanothol  so  Al-Bukharie  ago  so  Muslim,  giyai  lapal  o
Muslim.
٤- Manga Sharat o kiya Wajibiyan:
*- Aya manga sharat o kiya wajib o zakat na lima:
Paganayron: So Islam: di khawajib ko Kapir.
Ikadowa: So kapiya a taw ( di khawajib andiyakatan so tamok o oripun ( sandil )
ko tindug o kadakulan ko manga Olama, dataroto so ( Mokatib ) pumbayad ko
dato  iyan  na  omatarotop  so  pumbayadaniyan  na  khamaradika,  di  khapakay  a
tonggosan  sa  Zakat  so  tamokiyan  sabap  sa  sukaniyan  na  oripun  a  daa
malalambaon a dirham.
Ikatulo: Kiyamiliki ko tamok a miayaka nisab ( riya-ota diyakat )odi makanisab
na di kapundiyakatan.
Ikapat:  So  tarotop  a  kaaruki  ko  tamok,  di  kapundiyakatan  so  otang  o
puphamayad, go ontong o kathotompotompokan taman sa di mambaabaad, go so
otang  o  kamamarugunan  taman  sa  diniyan  kabayadan,  go  so manga  tamok  a
ibubugay  a  wakap  ko  lalan  o  mapiyadataro  ini  bugay  a  wakap  ko  manga  (
Mujahidin ) gii makiphurang sa lalan ko Allah, go so wakap ko manga Masgit,
go so manga Miskin, Giyanan a go so dataranan na dikhatonggosan sa Zakat.
Ikalima: So Kathumugiron a  saragon, di kapundiyakatan  so  tamok  taman  sa di
thumugan  a  saragon,  ayabo  a  liyo  san  na  so  puphakambowat  ko  lopa  dataro
manga od, go so manga onga a kapundiyakatan sabap sa ayakapundiyakatiron na
sadun sa karagonaon odi na karubasaon. Pitharo o Allah a maporo:
 )  هدﺎﺼﺣ مﻮﯾ ﮫﻘﺣ اﻮﺗآو  (  مﺎﻌﻧﻷا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٤١ 
Maana: ( Tonayniyo so kabunariyan ( Zakatiyan ) ko gawii a kapuragonaon ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٨
- So manga ( Maadin ago so manga Rakkaz ) na aya hokoman o kandiyakatiron
na  dataro  hokoman  o  puphakambowat  ko  lopa,  kagiya  sukaniyan  na  tamok  a
miyakowa a gona phoon ko lopa, 
-  So  ( Nitaj  o  Sa-imah  ago  so  ontong  o  dagangan  na  aya  kaputhumugiron  a
ragon na  sadun  sa  kathumugiya  ragon ko  kapitaliyan,  paka phagomanaan  (  so
kapital  ago  so  laba  na  o  miyaka  nisab  ko  kiyathumugiron  a  ragon  )  na
khatonggosan sa diyakat.
-Di khisarat ko kandiyakat so ( omor ago so akal ) wajib so kandiyakat ko tamok
o mayto  a wata,  ago  so  tamok  o  pumbuthangun,  ko  ilayanon  o  kadakulan  ko
manga Olama.
٥- So manga tamok a kapundiyakatan:
*- Aya khapakay andiyakatan na lima soson a tamok:
Paganayron:  So  manga  arga  a  phoon  ko  bolawan  ago  pirak  ago  so
makandadarpa ko darpa  iran a pud ko manga pirak a karatas a gii mithotogalin
ko manga ingud, go aya diyangka a kathaonggosiron sa –    -Zakat na na ika pat
bagi  ko  sawati, maka  dadatar  sa (٢،٥٪)  ago  di  kaphundiyakatan  taman  sa  di
thumugan a ragon ago maka nisab.
*- Aya diyangka a kaphaka nisab   o bolawan na dowapolo ka  ( Mithqal  ) aya
kapunud o  isaka mithqal na dataro  ( ٤،٢٥  ) ka grams, samaoto na aya kaphaka
nisab o bolawan na miraot sa ( ٨٥ ) grams
*  -  Go  aya  diyangka  a  kaphaka  nisab  o  pirak  na  dowa  gatos  a  dirham,  aya
kapunud o  ( dirham  ) na dataro (٢،٩٧٥)  ka garamos,  samaoto na  aya kaphaka
nisab o pirak na miraot sa (٥٩٥)ka gramos.
*  -  So  makapantag  ko  (  arga  )  o  manga  pirak  a  karatas  a  kapapantagan  a
phagosarun  sangkai a masa datar o  ( dollar,dinar  ) na aya diyangka a kaphaka
nisabiyan na maka datar  so arga  iyan  sii ko kathumugi  ron a  ragon ago  sii ko
oras a kathonggosiron sa zakat ko arga ( ( ٨٥ ) ka gramos  a phoon ko bolawan,
odi na ( ٥٩٥ ) ka gramos a phoon ko pirak , misabap roo na gii makambidabida 
so  kapuphakanisabiyan  ka  moonot  ko  kabilis  o  giiniyan  kaphasa  ko
kitotompokiyan ko diyangka a kaphaka nisab o ( arga ) o bolawan odi na pirak,
opama  ko  ana  kamimilikan  o  taw  a  pirak  (  ibarat  o  dollar  )  a  khagaga  niyan
mamasa ko dowa a diyangka a miya ona a phoon ko ( arga ) o bolawan odi na
pirak  ( ٨٥  ) ka garamos  ( ٥٩٥  ) gramos, odi na sobra pun so pirakiyanna miya
wajib  so  kandiyakatiniyanon  sa  apiya  anto  na  ai  ngaran  angkoto  a  pirakiyan,
Riyal, Dinar,  Frank, Dollar  odi  na  salakaw  ron,  go  apiya  antonaai  klasiniyan,
karatas anta a ka coins, ( dataro manalad odi na mangutup)
*  - Ago andang a katawiron ambida-bida so arga o manga pirak  sii ko manga
masa ( adunoto a malai arga so dollar adun puman a maito I arga ) na aya patot
ko  pundiyakat  na  ilaya  niyan  so  kapapantagan  a  arga  iyan  ko  kiya  wajib  a
kandiyakatiniyanon  a  giyoto  so  wakto  a  pithumugan  a  ragon  (  so
kamimilikaniyan a arga a dollar ) ( ago miyaka nisab ),
* - So makapantag ko sobra ko nisab a pud ko manga arga na khatonggoson so
zakat ko kiya itongaon, aya karina san na so hadith a miyakapoon ko Ali ( r.a. )
pitharo iyan a pitharo o Rasulollah ( s.a.w. ) :       
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٢٩
 ) ﻢھرد  ﺎﺘﺋﺎﻣ ﻚﻟ ﺖﻧﺎﻛ  اذإ   ، لﻮﺤﻟا  ﺎﮭﯿﻠﻋ لﺎﺣو   ، ﻢھارد  ﺔﺴﻤﺧ  ﺎﮭﯿﻔﻓ   ،  ﻚﻟ نﻮﻜﯾ ﻰﺘﺣ  ءﻲﺷ ﻚﯿﻠﻋ ﺲﯿﻟو
رﺎﻨﯾد ﻒﺼﻧ  ﺎﮭﯿﻔﻓ لﻮﺤﻟا  ﺎﮭﯿﻠﻋ لﺎﺣو  ارﺎﻨﯾد نوﺮﺸﻋ   ، ﻚﻟذ بﺎﺴﺤﺒﻓ  داز  ﺎﻤﻓ   ،  ﻰﺘﺣ  ةﺎﻛز لﺎﻣ ﻲﻓ ﺲﯿﻟو
 لﻮﺤﻟا ﮫﯿﻠﻋ لﻮﺤﯾ  (  ﻦﺴﺣ ﺚﯾﺪﺣ ﻮھو دواد ﻮﺑأ هاور .  
Maana:  ( Opama ko ana dowa gatos ka a dirham a pithumugan a  ragon na aya
zakatiyan na lima lad a dirham, go daa zakat ka taman sa di madowawati dinar
so tamok ka ago pithumugan a ragon na sarapi a zakatiyan, na sa shobraonna sa
kiya itongaon, go daa zakat o tamok taman sa thumugan a ragon.) 
* - Sopuman so manga imbolawan ( giinditarun o manga bai ) na opama ko gii
panimoon,  ago  tatagoon  na wajib  a  kandiyakatan  (  ko  kathumugiron  )  sa  daa
simokuton  o  manga  Olama  ka  piyagayonayonaniran,  na  o  phagosara  na  aya
bunar ko dowa a tindug o miyamaka sowa sa katao na wajib a katonggosiron sa
zakat ( ko kathumugiron ) sabap sa ana manga dalil ko kandiyakati ko bolawan
ago lpirak na mirarampaton, ago ana hadith a miyapanothol o Abo Daud ago so
Annasa-I  ago  so  Al-tirmidhie  a  miyaka  poon  ko  Amro  bin  Sho-aib  a
miyakapoon ko ama iyan, a miyaka poon ko ama iyan a datu ( r.a. ) :
 ) ﺐھذ ﻦﻣ نﺎﺘﻈﯿﻠﻏ نﺎﺘﻜﺴﻣ ﺎﮭﺘﻨﺑا ﺪﯾ ﻲﻓو ﺎﮭﻟ ﺔﻨﺑا ﺎﮭﻌﻣو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﺖﺗأ ةأﺮﻣا نأ  ،  لﺎﻘﻓ
ﺎﮭﻟ :  ﺖﻟﺎﻗ ؟ اﺬھ ةﺎﻛز ﻦﯿﻄﻌﺗأ  : ﻻ  .  لﺎﻗ  :  ﺎﻤﮭﺘﻌﻠﺨﻓ ؟رﺎﻧ ﻦﻣ ﻦﯾراﻮﺳ ﺔﻣﺎﯿﻘﻟا مﻮﯾ ﺎﻤﮭﺑ ﷲا كرﻮﺴﯾ نأ كﺮﺴﯾأ
 ﺖﻟﺎﻗو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻰﻟإ ﺎﻤﮭﺘﻘﻟﺄﻓ  :  ﮫﻟﻮﺳرو ﷲ ﺎﻤھ .(  
Maana:  ( Mataan  a  ana  babay  a  miyaka  oma  ko  Nabie  (  s.a.w.  )  ana  paka
oonotuniyan a wata iyan a babay, sii ko lima o wata iyan na dowatiman a manga
ala a imbolawan, a pud ko bolawan, pitharo iyanon : ino puthonggosan kanan sa
zakat? Pitharo  iyan:  di, pithro o Rasulollah  (  s.a.w.  )  : Bangka  kabaya  a  paka
purinti-ingka  o  Allah  sabap  sa  imbolawan  kanan  sa  alongan  a  maori  sa
dowatiman  a  rinti  a  phoon    ko Naraka  ?  na  inundaaniyan  na  inilubadiyan  ko
Nabie ( s.a.w. ) na pitharo iyan : piyakimbagi-anakun ko Allah ago so sogo iyan
.)
*  - Go  adumpun  a  hadith  a miyapanothol  o Abu Daud  ago  so  salakao  ron  a
miyaka poon ko Aisha  
( r.a. ) a pitharo iyan : 
 ) قرو ﻦﻣ تﺎﺨﺘﻓ يﺪﯾ ﻲﻓ ىأﺮﻓ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻲﻠﻋ ﻞﺧد   ،  لﺎﻘﻓ  : ﺔﺸﺋﺎﻋ ﺎﯾ اﺬھ ﺎﻣ  ،   ﺖﻠﻘﻓ
 :  ﻚﻟ ﻦﯾﺰﺗأ ﻦﮭﺘﻌﻨﺻ ﷲا لﻮﺳر ﺎﯾ  ، لﺎﻗ  : ﺖﻠﻗ ؟ﻦﮭﺗﺎﻛز ﻦﯾدﺆﺗأ  : ﻻ  ، ﷲا ءﺎﺷ ﺎﻣ وأ  ،  لﺎﻗ  :   ﻦﻣ ﻚﺒﺴﺣ ﻮھ
 رﺎﻨﻟا ( 
Maana:  (  Miyaka  sold  rakun  so  Rasulollah  (  s.a.w.)  na  miya  ilay  niyan  ko
limakun so ( piragulang a bolawna a warak ) pithro iyan: antona-anan ya Aisha,
pitharo  akun:  pimbaalanakun  a  giiko  ithatanosan  a  bagi-an  ka  ya  Rasulollah.
Pitharo iyan: ino puthonggosan ka sa zakat ? pitharo akun: di . odi na so kabaya
o Allah , pitharo iyan: kiya sokodan a minaraka aka )
-  Sopuman  so  manga  (  Maadin  a  pukhakalot  ko  lopa  )  a  kuna  oba  pud  sa
bolawan dataro manga diyamante ago manga montiya na di kapundiyakatan ko
Ilayanon  o  sakataw  ko  manga  Olama,  aya  tabiya  na  oba  gi-indagang  na
kapundiyakatan so laba o apiya antona a dagangan.
Ikadowa: So manga Pangangayamun: ( Binatang a aayamun )
Sukaniyan so ( onta, sapi, kambing ), wajib so kandiyakatiron igira a aayamun a
gii  pamagonongan,  aya  kalilid  ko  ragon  na  so  giiron  kapagonongi,  kagiya
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٠
mataan  a  ndatar  sa  hokoman  so matag  kalilid  ago  tatap,  aya  karinaon  na  so
katharo o Rasulollah ( s.a.w. ):
 )  ﺔﻗﺪﺻ ﺔﻤﺋﺎﺳ ﻞﺑإ ﻞﻛ ﻲﻓ  ( ﻲﺋﺎﺴﻨﻟاو دواد ﻮﺑأو ﺪﻤﺣأ هاور . 
Maana: ( Omani ayam a onta na kapundiyakatan ). Go so katharo o Rasulollah (
s.a.w. ):
 ) ﺎﮭﺘﻤﺋﺎﺳ ﻲﻓ ﻢﻨﻐﻟا ﺔﻗﺪﺻ ﻲﻓ  ( يرﺎﺨﺒﻟا هاور .                             
Maana: ( Aya kapundiyakati ko kambing na: khowaan ko datariyan a kambing )
ago miyaka sampay sa miyaka nisab: ago pithumugan a ragon. 

Go aya kaphakanisab o manga pangangayamun na datarai:
Sosonan  o
paangangayamun
Diyangka  o
kanisab
   Kadakul a diyakatiyan a wajib
Onta  Ipoon   Taman 
  ٥  ٩  Satiman a kambing
  ١٠  ١٤  Dowa timan a kambing
  ١٥  ١٩  Tulo timan a kambing
  ٢٠  ٢٤  Pat timan a kambing
  ٢٥  ٣٥  Onta a saragon I idad
  ٣٦  ٤٥  Onta a dowa ragon I idad
  ٤٦  ٦٠  Onta a tulo ragon I idad
  ٦١  ٧٥  Onta a pat ragon I idad
  ٧٦  ٩٠  Dowa  timan a onta a ndodowa
ragon
  ٩١  ١٢٠  Dowa  timan  a  onta  a  thutulo
ragon 
  Langon  a  sobra
ko ١٢٠
Sii  ko  omani  pat  polo  timan  a  onta  na
dowa  ragon  I  idad,  ago  omani  limapolo
timan a onta na tulo ragon I idad
Ko tindugon o kadakulan ko manga Olama.


Sosonan   Ipoon   Taman   
Sapi   ٣٠  ٣٩  Sapi a saragon I idad
  ٤٠  ٥٩  Sapi a dowa ragon I idad
  ٦٠  ٦٩  Dowa timan a sapi a shasaragon I idad
  ٧٠  ٧٩  Sapi  a  saragon  I  idad  ago  sapi  a  dowa
ragoni idad
  Omani
sobra  ko
٧٩
  Sii ko omani tulopolo na saragon I idad
ago  sii  ko  omani  pat  polo  na  dowa
ragon I idad a sapi.

Kambing  ٤٠  ١٢٠  Satiman a kam
  ١٢١  ٢٠٠  Dowa timan a kambing
  ٢٠١  ٣٠٠  Tulo timan a kambing
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣١
  Omani
sobra  ko
٣٠٠
  Na satiman a kambing.


     Aya dalilanan na  so hadith  a miyapanothol o Anas  (  r.a.) mataangkon  a  so
Abubakr ( r.a.) na minisorat a rukiyan angkai a sorat a ini pakawitiyan sa ingud
a Bahrain:
 ) ﻢﯿﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا ﻢﺴﺑ  ، ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ضﺮﻓ ﻲﺘﻟا ﺔﻗﺪﺼﻟا ﺔﻀﯾﺮﻓ هﺬھ  ،
 ﮫﻟﻮﺳر  ﺎﮭﺑ ﷲا ﺮﻣأ ﻲﺘﻟاو  ، ﺎﮭﻄﻌﯿﻠﻓ  ﺎﮭﮭﺟو ﻰﻠﻋ ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻦﻣ  ﺎﮭﻠﺌﺳ ﻦﻤﻓ  ، ﻂﻌﯾ ﻼﻓ  ﺎﮭﻗﻮﻓ ﻞﺌﺳ ﻦﻣو  ،  ﻲﻓ
 ﺲﻤﺧ ﻞﻛ ﻦﻣ ﻢﻨﻐﻟا ﻦﻣ ﺎﮭﻧود ﺎﻤﻓ ﻞﺑﻹا ﻦﻣ ﻦﯾﺮﺸﻋو ﻊﺑرأ 
  ةﺎﺷ  ، ﻤﺧ ﺖﻐﻠﺑ  اذﺈﻓ ﻰﺜﻧأ ضﺎﺨﻣ ﺖﻨﺑ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻦﯿﺛﻼﺛو ﺲﻤﺧ ﻰﻟإ ﻦﯾﺮﺸﻋو  ﺎﺴ  ،  ﻰﻟإ ﻦﯿﺛﻼﺛو  ﺎﺘﺳ ﺖﻐﻠﺑ  اذﺈﻓ
ﻰﺜﻧأ نﻮﺒﻟ ﺖﻨﺑ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻦﯿﻌﺑرأو ﺲﻤﺧ   ، ﺔﻘﺣ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻦﯿﺘﺳ ﻰﻟإ ﻦﯿﻌﺑرأو  ﺎﺘﺳ ﺖﻐﻠﺑ  اذﺈﻓ   ، ﻞﻤﺠﻟا  ﺔﻗوﺮﻃ   ،  اذﺈﻓ
ﺔﻋﺬﺟ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻦﯿﻌﺒﺳو ﺲﻤﺧ ﻰﻟإ ﻦﯿﺘﺳو ةﺪﺣاو ﺖﻐﻠﺑ  ، ﺖﻐﻠﺑ  اذﺈﻓ - ﻨﺑ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻦﯿﻌﺴﺗ ﻰﻟا ﻦﯿﯿﻌﺒﺳو ﺎﺘﺳ ﻲﻨﻌﯾ   ﺎﺘ
نﻮﺒﻟ  ، ﻞﻤﺠﻟا  ﺎﺘﻗوﺮﻃ نﺎﺘﻘﺣ  ﺎﮭﯿﻔﻓ ﺔﺋﺎﻣو ﻦﯾﺮﺸﻋ ﻰﻟإ ﻦﯿﻌﺴﺗو ىﺪﺣإ ﺖﻐﻠﺑ  اذﺈﻓ  ،  ﻦﯾﺮﺸﻋ ﻰﻠﻋ تداز  اذﺈﻓ
نﻮﺒﻟ ﺖﻨﺑ ﻦﯿﻌﺑرأ ﻞﻛ ﻲﻔﻓ ﺔﺋﺎﻣو   ، ﺔﻘﺣ ﻦﯿﺴﻤﺧ ﻞﻛ ﻲﻓو   ،  ﺎﮭﯿﻓ ﺲﯿﻠﻓ ﻞﺑﻹا ﻦﻣ ﻊﺑرأ ﻻإ ﮫﻌﻣ ﻦﻜﯾ ﻢﻟ ﻦﻣو
ﺎﮭﺑر ءﺎﺸﯾ نأ ﻻإ ﺔﻗﺪﺻ  ، 
ةﺎﺷ ﺎﮭﯿﻔﻓ ﻞﺑﻹا ﻦﻣ ﺎﺴﻤﺧ ﺖﻐﻠﺑ اذﺈﻓ  ، ﻨﻐﻟا ﺔﻗﺪﺻ ﻲﻓو ةﺎﺷ ﺔﺋﺎﻣو ﻦﯾﺮﺸﻋ ﻰﻟإ ﻦﯿﻌﺑرأ ﺖﻧﺎﻛ اذإ ﺎﮭﺘﻤﺋﺎﺳ ﻲﻓ ﻢ  ،
نﺎﺗﺎﺷ ﻦﯿﺘﺋﺎﻣ ﻰﻟا  ﺔﺋﺎﻣو ﻦﯾﺮﺸﻋ ﻰﻠﻋ تداز  اذﺈﻓ   ، ثﻼﺛ  ﺎﮭﯿﻔﻓ  ﺔﺋﺎﻤﺛﻼﺛ ﻰﻟإ تداز  اذﺈﻓ   ،  ﻰﻠﻋ تداز  اذﺄﻓ
ﺔﺋﺎﻣ ﻞﻛ ﻲﻔﻓ ﺔﺋﺎﻤﺛﻼﺛ  ،  نأ ﻻإ ﺔﻗﺪﺻ ﺎﮭﯿﻓ ﺲﯿﻠﻓ ةﺪﺣاو ةﺎﺷ ةﺎﺷ ﻦﯿﻌﺑرأ ﻦﻣ ﺔﺼﻓﺎﻧ ﻞﺟﺮﻟا ﺔﻤﺋﺎﺳ ﺖﻧﺎﻛ اذﺈﻓ
ﺎﮭﺑر ءﺎﺸﯾ  ( ﺚﯾﺪﺤﻟا يرﺎﺨﺒﻟا هاور  .  
Maana: ( Bismilla Al-Rahmani- Al-Rahim: Katii so Zakat a paralo a ini paralo o 
Rasulollah ( s.a.w. ) ko manga muslim, a ini paralo o Allah ko Rasul iyan, na sa
taw a muslim a kiya patotan sa zakat na o panguniyaon so zakat na buganiyan,
oda kapatoti sa zakat na di niyan mbugan. Aya zakat o dowa polo ago pat a onta
taman  sa  kayto  iyan  na  pud  sa  kambing,  oman  I  lima  a  onta  na  satiman  a
kambing. Na omira-ot sa dowapolo ago lima taman sa tulo polo ago lima na aya
diyakatiyan  na  (  onta  a  dowa  ragon  I  idad)  na  omira-ot  sa  pat  polo  ago  num
taman  sa num polo na aya diyakatiyan na( onta a tulo ragon I idad ) na o mira-ot
sa num polo ago isa taman sa pito polo ago lima na aya diyakatiyan na: ( onta a
pat ragon I idad ) na omira-ot sa pito polo ago num taman sa siyaw polo na aya
diyakatiyan: ( dowatiman a onta andodowa ragon I idad ) na o mira-ot sa siyaw
polo  ago  isa  taman  sa magatos  ago  dowa  polo  na  aya  diyakatiyan  na:  (  dowa
timan a onta a thutulo ragoni idad ) na okasobrai so magatos ago dowa polo na
aya diyakatiyan omani pat polo na:  ( onta a  tulo  ragon  I  idad  ) na so aya bo a
tamokiyan  na  pat  timan  a  onta  na  daa  diyakatiyan  a  rowar  oba  kabaya  o
khirukon, na o mira-ot sa lima timan a onta na satiman a kambing a diyakatiyan,
na aya diyakat o kambing na kambing, omani pat polo  taman sa magatos a go
dowa  polo  timan  na  aya  diyakatiayn  na  satiman  a  kambing,  na  okasobrai  so
magatos ago dowa polo taman sa dowa gatos na aya diyakatiyan na dowa timan
a kambing, na o kasobrai so dowagatos  taman sa  tulo gatos na aya diyakatiyan
na  tulo  timan  a  kambing  na  okasobrai  so  tulogatos  na  omani magatos  na  aya
diyakatiyan na satiman a kambing, na okakorangi so manga pangangayamun o
mama  a  pat  polo  a  kambing  sa  satimanbo  na  daa  diyakatiyan,  aya  tabiya  na
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٢
opundiyakati  o  khirukon.(  apiya  da mapat  polo  )  . Hadith  a  piyanothol  o Al-
Bukharie .
- Ago pud a dalil na so hadith a miyaka poon ko Mo-adh bin Jabal ( r.a. )
 )  ﻞﻛ ﻲﻓو ﺔﻌﯿﺒﺗ وأ ﺎﻌﯿﺒﺗ ةﺮﻘﺑ ﻦﯿﺛﻼﺛ ﻞﻛ ﻦﻣ ﺬﺧﺄﯾ نأ هﺮﻣﺄﻓ ﻦﻤﯿﻟا ﻰﻟإ ﮫﺜﻌﺑ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا نأ
 ﺔﻨﺴﻣ ﻦﯿﻌﺑرأ  ( ر  ﻦﻨﺴﻟا بﺎﺤﺻأو ﺪﻤﺣأ هاو (  
Maana: ( Mataan a siyogo sukaniyan o Rasulollah ( s.a.w. ) sa Al- Yemen na ini
sogo  iyanon aka- kowai niyan sa zakat ko omani  tulo polo a sapi na satiman a
phagagakun ( a sapi a nati ) ndatar o babay odi na mama, go sii ko oman I pat
polo na satiman a mala a sapi, na so mini oman ko manga pangangayamun na
ipagoman  ko  asaliyan  amay  ko  maka  nisab,  na  odi  phaka  nisab  so  asaliyan
odiron  mi  oman  na  kapakiputhumugan  daan  sa  saragon  ipoon  kokiya  paka
nisabiyan.
-  Opama  ka  so  manga  binatang  a  aayamun  na  baloyn  a  dagangan  na  aya
khatonggosan sa zakat na so laba o dagangan, na opama ko phagosarun ( dataro
kandado  )  na  di  kapundiyakatan,  sabap  sa  ana  hadith  a miyaka  poon  ko Abu
Hurairah ( r.a. )       
 )  ﺔﻗﺪﺻ ﮫﺳﺮﻓ ﻻو هﺪﺒﻋ ﻲﻓ ﻢﻠﺴﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﺲﯿﻟ  ( ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا ﮫﺟﺮﺧأ 
Maana: ( Di wajib obandiyakati o muslim so oripuniyan ago so koda iyan. )
Ika tulo: Manga Pamomolan ago manga Onga:
Wajib  so  kandiyakatiron  amay  ko miyaka  nisab  ko  tindugon  o  kadakulan  ko
manga Olama,  ago  aya  nisab  kiran  na  (  lima  ka Awsoq  )  sabap  ko  katharo  o
Rasulollah ( s.a.w. ) :
 )  ﺔﻗﺪﺻ ﻖﺳوأ ﺔﺴﻤﺧ نود ﺎﻤﯿﻓ ﺲﯿﻟ  (  ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ  . 
Maana: ( Da a Zakat o da maka raot sa lima ka awsoq ) go aya isa ka awsoq na
num polo ka gantang.
- Aya diyangka  a ka phaka nisabiyan na  tulo gatos ka gantang,  aya  timbang  (
kapunud  ) o miyaka nisab ko mapiya a  lunga na marani ko  ( ٦٥٢،٨٠٠  )ka kilo
gram. 
-Go  di  khisarat  ko  manga  pamomolan  ago  manga  onga  so  kathumugiron  a
ragon, sabap ko katharo Allah:  )   هدﺎﺼﺣ مﻮﯾ ﮫﻘﺣ اﻮﺗآو  (  مﺎﻌﻧﻷا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٤١ Maana: (
Buganiyo  so  Zakatiyan  ko  gawii  a  kapuragonaon  ).aya  diyangka  a  wajib  a
zakatiyan na: omani ikasapolo ko aya mini paka-igon na oran 
(  daa  rikoron  )  go midiya  ko  omani  ika  sapolo  ko  pinggalubuk  a  kiya  paka
igiron, sabap ko katharo o Rasulollah ( s.a.w.) : 
 ) ﺮﺸﻌﻟا ﺎﯾﺮﺸﻋ نﺎﻛ وأ نﻮﯿﻌﻟاو رﺎﮭﻧﻷاو ءﺎﻤﺴﻟا ﺖﻘﺳ ﺎﻤﯿﻓ  ،   ﺮﺸﻌﻟا ﻒﺼﻧ ﺢﻀﻨﻟا وأ ﻲﻧاﻮﺴﻟﺎﺑ ﻲﻘﺳ ﺎﻤﯿﻓو
 ( يرﺎﺨﺒﻟا ﮫﺟﺮﺧأ . 
Maana: ( Aya Zakat o kiyapaka igan a langit ( oran ) ago manga lawasaig , ago
manga  bowalan  na  omani  ika  sapolo,  nago  ayha  zakat  o  kiya  pamaka  igan  (
dokaw ago galbuk a kiya pka igiron ) na omani ika sapolo).
Ikapat: Laba o Dagangan:
- Sukaniyan so tinibaba o muslim a dagangan ko apiya antona a ko pishosonan a
tamok,  sukaniyan  I makararangkom ko manga  tamok  a kapundiyakatan, wajib
so  katonggosiron  sa  zakat  amay  ko  miyaka  nisab,  na  aya  kaphagitonga  ko
kaphaka nisabiyan na makara-ot so arga iyan ko arga o kaphaka nisab o bolawan
ago pirak- dowa wati a dinar a dataro (٨٥) ka gramos phoon ko bolawan, odi na
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٣
dowa gatos a dirham a datar o (٥٩٥) ka gramos a phoon ko pirak na phagitongun
so  laba  o  dagangan  amay  ko  thumug  so  ragon,  na  pakipumbagi-an  ko manga
pobri( so zakat ) nago kuna oba aya pagilaya na so arga o kaphasai, ogaid na aya
pagilayn  na  so  arga  iyan  ko  masa  a  kathonggosiron  sa  zakat  ko  oriyan  o
kathumugiron, na aya diyangka a zakat a wajib a khatonggoson na  ikapat bagi
ko  omani  ika  sapolo,  naso  laba  o  dagangan  na  ipagoman  ko  kapital  amay  ko
maka nisab, didun kailangan    inayaw  sa kathumugiron a bago, opuman oba di
phakanisab  so  kapital  odiron mi-oman  so  laba na  kha-itong  a  kip-phoonun ko
bilangana kaputhumugiron na so oras a kapaka nisabiyan. ( aya maana na sadun
sa kapaka nisabiyan giyoto I kiya thumugiron. )
Ikalima: So manga Al-Maadin ago so manga Rakkaz:
a) Aya Al-Maadin: 
na sukaniyan so  langon a puphaka poon ko  lopa a pud ko nganina pukha-adun
ko solud o lopa a kunaba pud ko lopa ago adun a arga iyan na kuna puman oba
mangunguto ago kunaba pamomolan, aya ibaratiyan na bolawan, ago pirak, ago
potao,ago  galang,  ago  montiya,  ago  krodo  ago  so  salakaw  san,na  wajib  so
kandiyakatiron sabap ko katharo o Allah:
 )  ضرﻷا ﻦﻣ ﻢﻜﻟ ﺎﻨﺟﺮﺧأ ﺎﻤﻣو ﻢﺘﺒﺴﻛ ﺎﻣ تﺎﺒﯿﻃ ﻦﻣ اﻮﻘﻔﻧأ اﻮﻨﻣآ ﻦﯾﺬﻟا ﺎﮭﯾأ ﺎﯾ  (  ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٢٦٧ 
Maana:  (  Hai,  so  miyamaratiyaya,  nggasto  kano  ko  manga  pipiya  ko  miya
sokatiyo  ,  ago  pud  ko  piyakagumawami  rukano  a  phoon  kolopa  ).  Na  daa
sangkaanon a mataan a  so manga Al-Maadin na pud ko nganin a piyakaliyo o
Allah phoon ko lopa a  bagi-an tano, na aya tindug o kadakulan ko manga olama
na  so kailaya ko kaphaka nisabiyan  sabap  sa wajib  so kandiyakatiron  , na aya
wajib a zakatiyan na ika pat bagi ko omani ika sapolo.
- Nago diron khisarat so kaputhumugiron a ragon ka ayadun a kapundiyakatiron
na sadun sa kasokataon.
b)  Al-Rakkaz:  Sukaniyan  so  nganin  a  pukhatoon  ko  didalum  o  lopa  a  pud
khilulubung o manga taw ko dapun so islam, ago pud ko ilulubung o miyanga-
oona a manga kapir apiya pun kunaba siran  romiya-ot  ko  jahiliya( a dapun so
islam ) ndatar bo o sii miyatoon ko darpa a lomilintad antaa ka sii ko darpa a gii
thidawaan,  go  ana  tooson  a  kakakapiri  datar  o  manga  ngaran  niran,  odi  na
manga ngaran o manga dato kiran, odi na manga  toladaniran, odi na crossiran,
odi na toladan bo o manga barahala iran.
-Opuman  oba  aya  kaaduniyan  odi  na  so  sabaadon  na  ana  tooson  o  manga
muslim  datar  o  ngaran  o  Nabie  (  s.a.w.)  odi  na  ngaran  o  sakatao  ko manga
kalipa,  odi  na  ayat  a  pud  ko  Qur,an,  na  aya  hokomaniyan  na  (  miyatoon  )
apiyapun daa  tooson  dataro manga  pananago-ay  ago  so manga  imbolawan,  na
giyoto na miyatoon, daa phaka milikon taman sa di katokawan, kagiya giyoto na
tamok a muslim a daa matao o antona a I sabap a kiyada iyan.
- Aya wajib   a  zakat  o Al-Rakkaz  na  omani  ika  lima  bagi,  sabap  ko  hadith  a
miyakapoon ko Abu Hurairah (r.a. ) a so Rasulollah ( s.a.w. ) na pitharo iyan:  )
 ﺲﻤﺨﻟا زﺎﻛﺮﻟا ﻲﻓو (  Maana: ( Aya Zakat o Al-Rakkaz na omani ika lima bagi ). Na
wajib  ko  omani  ika  lima,  ndatar  bo  o  maito  anta  a  ka  mala  ko-  tindugon  o
kadakulan ko manga Olama, nago sii mapunggasto ko datar o gi-inggastowan ko
miyataban  (  ko  kiyathidawa  o  manga  muslim  ago  so  manga  kapir  )  na  so
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٤
khalamba on ( ko oriyano katonggoson o ika lima bagi ) na imbugay ko miyaka
toonon datar o kininggolalanunon o Omar (r.a.).
٦- Punggastowan ( mbugan ) ko Zakat:
Aya  khiruk  ko Zakat  a  so manga  taw  a khapakay  a  romagungkiran  na walo  a
sinip, siran :
Paganayron: So manga Pobri: Siran so daa khatooniran a kawyagan odi na ana
kawyaganiran  ogaid  na  di  phaka  tiyopor  ko manga  nisisita  iran,  sabap  roo  na
khabugan siran sa zakat a diyangka a puthoon kiran ko solud o saragon.
Ikadowa:So mnga Miskin: Siran so ayabo a kawyaganiran na midiya ko nisisita
iran, odi na kasosobraan  so midiya, aya maana na mapiya  siran  I butad adi  so
manga pobri,  sabap  roo na mbugan  siran  sa  zakat  sa diyangka  a matarotop  so
nisisita iran ko saragon.
Ikatulo: So manga taw a gi-iron nggalubuk:  Siran so  manga taw a g-I manukat
ago manimo sa zakat na puziyapuniran  ago giiran mbaabaadun ko manga taw a
kiya patotanon  sa  sogo-an o  Imam,  sabap  roo na kharomagan  siran  sa  zakat  a
diyangka a sokay o balubuk iran.
Ikapat: So manga taw a phulayamun so manga poso iran.  
Dowa siran baad : Manga Kapir ago manga Muslim , 
*- So manga Kapir: na kharomagan  sa zakat amay ko ana  inam oba pagislam,
odi na ipagurun oba niyan kabinasai so manga muslim.
*- So Muslim: na kharomagan sa zakat sabap sa an maka bagur so kapagi islam
iyan, odi na oba kalokalo na magislam so datariyan.
Ikalima: So manga oripun:   Siran so manga oripun a misosolud a phamayad ko
dato  iyan  (  sa arga a matutundo  ) okabayadi niyan na miya a-oniyan a ginawa
niyan  phoon  ko  ka-ooripuni,  ogaid  na  daa  khibayadiyan.  Na  kharomagan  sa
zakat  sa  mpundiyangka  a  kamaradika  aniyan  sa  ginawa  niyan  phoon  ko  ka-
ooripuni, ago piyakay o sabaad ko manga olama a kipamasaan ko tamok a zakat
sa manga oripun ka ansiran mamaradika.
Ikanum: So manga taw a makambabayadan: Dow siran soson :
١) makambabayadan sa ruk o ginawa niyan.  
٢) makambabayadan sa ruk o salakaw ron.
*-  Na  so  makambabayadan  sa  ruk  o  ginawa  niyan,  sukaniyan  so
miyakambayadan sabap ko nisisita niyan na di niyan khagaga mamayad, sabap
roo na kharomagan sa zakat a mibayadiyan ko otangiyan.
*-  Na  so makambabayadan  sa  ruk  o  salakaw  ron:  na  sukaniyan  so  aya  kiya
pakambayadaniyan na inakoniyan so otang ( bayadan ) ka ipagimasad sa ragaor
odi  pagayonayonan  ,  sabap  roo  na  kharomagan  sa  zakat  a  maka  ogopon
sangakoto  a  a  kambayadi  niyan  ko  otang  iyanapiya  pun  aya  kaa  -dun  iyan  na
malai tamok.   
Ikapito: So manga taw a matatago ko lalan o Allah: Aya titho a maana niyan na
so ( kanjihad ) kapaki phurang sa lalan ko Allah, misabap roo na kharomagan sa
zakat so manga Mujahidin a daa sokay ran a puphaka poon ko walay o tamok o
manga muslim.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٥
Ikawalo:  So  gii mulayalayag  a mawatan  ko  ingudiyan :  a  daa  khatooniyan  a
gasto  a  khitalingoma  niyan  ko  ingudiyan,  sabap  roo  na  kharomagan  zakat  a
khibaling iyan ko ingudiyan.
Inaloy o Allah a angkai a walo a sinip sii ko katharo iyan: 
 ) ﺎﮭﯿﻠﻋ ﻦﯿﻠﻣﺎﻌﻟاو ﻦﯿﻛﺎﺴﻤﻟاو ءاﺮﻘﻔﻠﻟ تﺎﻗﺪﺼﻟا ﺎﻤﻧإ  ، بﺎﻗﺮﻟا ﻲﻓو ﻢﮭﺑﻮﻠﻗ ﺔﻔﻟﺆﻤﻟاو  ، ﻦﯿﻣرﺎﻐﻟاو  ،   ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓو
 ﷲا  ، ﻞﯿﺒﺴﻟا ﻦﺑاو  ،  ﻢﯿﻜﺣ ﻢﯿﻠﻋ ﷲاو ﷲا ﻦﻣ ﺔﻀﯾﺮﻓ  ( ﺔﺑﻮﺘﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٦٠ 
Maana:  ( Aya  bo  a  khibagi-an ko manga  zakat  na  so manga pukhamurmuran,
ago  so  manga  miskin,  ago  so  manga  gomagalbukon  ago  so  phulayamun  so
manga  poso  iran,  ago  so  kaa-ona  ko  khika-ooripun  ago  so makambabayadan,
ago  so  sii  ko  lalan  o  Allah,  ago  so  gii mulayalayag  a miya  kalang  sa  lalan,
paliyogat a phoon ko Allah, ago so Allah I matao a maongangun .)
٧- Zakat Al-Fitr ( Pitra ): 
a) So Ongangun ko kini sogo onon:
*- Aya  kini  sogoon  ko  kabugay  sa  zakat  al-Fitr:  na  ishoti  ago  ipulimpiyo  ko
miphowasa  phoon  ko  manga  katharo  ago  galubuk  a  ilang,  ago  kapaki
phapawala, ago  iphamagana ko manga miskin,nago- aniran di maphunisisita so
kapamalad ( kapamanguni ٠ ko gawii a Eid ( Boka ) sabap sa ana hadith a miya
panothol o Ibin Abbas ( r.a. ) pitharo iyan:
 ) ﺚﻓﺮﻟاو ﻮﻐﻠﻟا ﻦﻣ ﻢﺋﺎﺼﻠﻟ ةﺮﮭﻃ ﺮﻄﻔﻟا ةﺎﻛز ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ضﺮﻓ  ،  ﻦﯿﻛﺎﺴﻤﻠﻟ ﺔﻤﻌﻃو  (
 ﻮﺑأ هاور ﮫﺟﺎﻣ ﻦﺑاو دواد . 
Maana:  (  Ini paliyogat o Rasulollah  (  s.a.w.  )  so  zakat  al-Fitr ka  an masoti  so
miphowasa phoon ko manga galubuk ago katharo a  ilang  ( daa kipantagiyan  )
ago so kapaki phapawala, ago an mapagana so manga miskin.)
b) Hokoman iyan: 
*- So kabugay sa zakatul Fitr na paliyogat a wajib ko omani muslim a dato ago
bai,  mala  ago  maito,  mapiya  a  taw  ago  oripun,  sabap  sa  ana  hadith  a
miyapanothol o Ibno Omar (r.a.) a pitharo iyan: 
 ) ﺮﻤﺗ ﻦﻣ ﺎﻋﺎﺻ نﺎﻀﻣر ﻦﻣ ﺮﻄﻔﻟا ةﺎﻛز ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ضﺮﻓ  ، وأ   ﻰﻠﻋ ﺮﯿﻌﺷ ﻦﻣ ﺎﻋﺎﺻ
ﺮﺤﻟاو ﺪﺒﻌﻟا  ، ﻰﺜﻧﻷاو ﺮﻛﺬﻟاو  ، ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺒﻜﻟاو ﺮﯿﻐﺼﻟاو  ،   ﻰﻟإ سﺎﻨﻟا جوﺮﺧ ﻞﺒﻗ ىدﺆﺗ نأ ﺎﮭﺑ ﺮﻣأو
 ةﻼﺼﻟا  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  (  Ini  paliyogat  o  rasulollah  (  s.a.w.  )  so  Zakat  Al-Fitr  ko  bolan  a
Ramadhan  a  isa  ka  gantang  a  pud  ko  tamr(١)  odi  na  isa  ka  gantang  a  pud  ko
lunga(٢) ( paliyogat ) ko oripun ago mapiya a taw, mama  ago babay, maito ago
mala,  a  pud  ko manga muslim,  na  go  aya  ini  sogo  iyan  na  so  kibuganon  ko
onaan o dapun kaliyo o manga taw ko sambayang( sa Boka ).
*- Ago Sonat so kapaka phitra a ko wata sa solud a tiyan ( ika ogat ).
*- Ago wajib  so  kapaka  phitra  a  o  taw  ko  ginawa  niyan  ago  so manga  taw  a
paliyogaton so kangasotowi kiran, pud  sa karom ago tonganay ago da mawajib
ko  taw a daa sobra ko gasto niyan ago gasto  ( pangunungkun  ) o manga  taw a
paliyogaton so kanggastowi niyan kiran sii ko kadaondao ko gawii a boka ago
so kagagawi-i ron.
c) So Diyangka iyan:
- Aya kala iyan na isa ka gantang a pud ko kalilid a pangunungkun ko ingud pud
sa bantad, odi na lunga, odi na tamr( Korma ) odi na Zabib, odi na margas, odi
na kamais, ( go so salakaw san ) 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٦
*- Aya isa ka gantang na mipundatar o (٢،١٧٦) ka kilo gram.
*- Go di khapakay oba phitra a  so arga  iyan ko  tindug o kadakulan ko manga
olama,  sabap  sa maka  sosopak ko kininggolalanun o Rasulollah  (  s.a.w.  )  ago
maka sosopak ko kininggolalanunon o manga sahaba (r.a.)
d) So Wakto a kimbugan ko Zakat( Pitra ):
*- Dowa a wakto niyan: wakto a khapakay( so kibuganon ) ko onaan o Boka sa
salongan odi na dowa gawii, na aya wakto a maka lulubi na iphoon ko kasubang
o Fajr  (  pidiar  )  ko gawii   a Boka  taman  ko magaan  shambayangan  sa  Boka
(Eid) sabap ko kini sogo onon o Rasulollah ( s.a.w. ) ko onaan o dapun kaliyo o
manga taw ko sambayan ga sa Eid, go di khapaky oba aya kibuganon na oriyan
o kashambayangiron, sa  taw a paka ori niyan n aya khakokomanon na sadqa a
pud ko manga sadaqa, ago khadosa pun sabap ko kiya paka oriyaniyanon.
e) So mbuganon:
*-  Sii  imbugay  so  Zakatul  Fitr  ko  manga  pukhamurmuran  (  Pobri  )  ago  so
manga Miskin, kagiya siran I dait a kabuganon a di so salakaw kiran.
Ikapat a Rokon: So kaphowasai ko Ramadhan:
١- So gogodaniyan ( maana niyan ):
*- Aya maana o   )  مﺎﯿﺻ (  kaphowasa ko basa  arab na: Kathigur/ Karun. 
*- Aya maana niyan  ( ko agama  ) kiya osaraon o manga olama na: S karuna  /
katigra ko phamaka boka ipoon ko kasubang o pidiar ( Fajr ) taman ko kasudup
o alongan.




١- Korma
٢- Lunga, So ingud da a kormaon ago da a lungaon go da a bantadon
na sadun sa pngunungkun sangkoto a ingud datar o margas, odi na
kamais … [ by translator ]





٢- So Hokoman iyan: 
-  So kaphowasa ko bolan a Ramadhan na isa ko manga
Rokon o Islam ago onayan iyan a manga ala, sabap ko
katharo o Allah a maporo:
 )  نﻮﻘﺘﺗ ﻢﻜﻠﻌﻟ ﻢﻜﻠﺒﻗ ﻦﻣ ﻦﯾﺬﻟا ﻰﻠﻋ ﺐﺘﻛ  ﺎﻤﻛ مﺎﯿﺼﻟا ﻢﻜﯿﻠﻋ ﺐﺘﻛ  اﻮﻨﻣآ ﻦﯾﺬﻟا  ﺎﮭﯾأ  ﺎﯾ  ( ةﺮﻘﺒﻟا  ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا
١٨٣
Maana: ( Hai! So siran a miyamaratiyaya! Ini paliyogat rukano so kaphowasa (
ko bolan a Ramadhan ) datar o kini paliyogatunon ko siran a miya ona aniyo , ka
angkano maka pananggila ).
*- Ago ana Hadith a miya panothol o  Ibn Omar  (r.a.) pitharo  iyan a pitharo o
Rasulollah ( s.a.w.):-
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٧
-  ) ﺲﻤﺧ ﻰﻠﻋ مﻼﺳﻹا ﻲﻨﺑ  :  ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ةدﺎﮭﺷ  ،  ﷲا لﻮﺳر اﺪﻤﺤﻣ نأو  ، ةﻼﺼﻟا مﺎﻗإو  ، ةﺎﻛﺰﻟا ءﺎﺘﯾإو   ،
نﺎﻀﻣر مﻮﺻو  ، ﷲا ﺖﯿﺑ ﺞﺣو    ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana: ( Piyanagombalay so Islam sa lima: so kashakisii sa daa Tohan a rowar
koAllah,  go mataan  a  so Mohammad  na  sogo  o Allah,  ago  so  kitindugun  ko
sambayang, ago so kitonayn ko Zakat, ago so kaphowasa ko Ramadhan, ago so
kapnay Hajie ko walay o Allah ).
*- Ini paliyogat ko manga pagtaw o islam so kaphowas ko Ramadhan ko Ragon
a ika dowa ko Al-Hijrah.
٣- So Kalubihan iyan ago so Ongangun ko kini sogo-onon:
*- Bolan a Ramadhan na mala a Mosim a iphangongonotan ko Allah  )   ﻞﺟو ﺰﻋ ( 
ago  so kisampayron o  taw na  limo  a mala,  ago kalubihan  a phoon ko Allah  a
malimo iphangalimo iyan so taw a kabayiyan a pud ko manga oripuniyan, ka an
pagomanoman  so  so  manga  amaliran  a manga  pipiya,  ago  an  maka  poro  so
manga pangkataniran, ago an maponas so manga amaliran a manga  rarata, ago
an makabagur so koniksiyoniran ko miyadun kiran   )  ﻼﻋو ﻞﺟ (  ago an misorat (
ko daptar iran a bagi aniran so mala a balas, ago aniran maparoli so kasoso-at o
Allah,  ag  an  aya mipuno  ko manga  poso  iran  na  so  karorondan  ko Allah  ago
kaluk sii rukaniyan.
*- Miyanga aaloy a kalubihan  o kaphowasa koRamadhan:
a) So katharo o Allah:   )  ﻰﻟﺎﻌﺗو كرﺎﺒﺗ (  :
 ) نﺎﻗﺮﻔﻟاو ىﺪﮭﻟا ﻦﻣ تﺎﻨﯿﺑو سﺎﻨﻠﻟ ىﺪھ نآﺮﻘﻟا ﮫﯿﻓ لﺰﻧأ يﺬﻟا نﺎﻀﻣر ﺮﮭﺷ  ،   ﺮﮭﺸﻟا ﻢﻜﻨﻣ ﺪﮭﺷ ﻦﻤﻓ
ﮫﻤﺼﯿﻠﻓ  ، ﺮﺧأ مﺎﯾأ ﻦﻣ ةﺪﻌﻓ ﺮﻔﺳ ﻰﻠﻋ وأ ﺎﻀﯾﺮﻣ نﺎﻛ ﻦﻣو  ، ﺮﺴﻌﻟا ﻢﻜﺑ ﺪﯾﺮﯾ ﻻو ﺮﺴﯿﻟا ﻢﻜﺑ ﷲا ﺪﯾﺮﯾ   ،
ﺎﻣ ﻰﻠﻋ ﷲا اوﺮﺒﻜﺘﻟو ةﺪﻌﻟا اﻮﻠﻤﻜﺘﻟو نوﺮﻜﺸﺗ ﻢﻜﻠﻌﻟو ﻢﻛاﺪھ   .( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٨٥ 
Maana:  ( So Bolan a Ramadhan na  ron  ini pantag so kini  toronun ko Qur,an a
toro-an ko manga manosiya,  ago manga  rarayag  a  karina  a  phoon  ko Toro-an
ago padoman na sa taw a mailay niyan so Olanolan ( maka niyata ) na phowasai
niyan  (  so  Ramadhan  )  na  sa  taw  a  kapantagan    a  pukhasakit  odi  na  gii
mulayalayag  (  khapakay  a  boka  aniyan  so  kapapantagan  a manga  gawii  )  na
phowasai niyanbo ko manga salakao a gawii, ayha kabaya rukano o Allah na so
malbod ago di niyan rukano kabaya so marugun, ka aniyo matarotop so bilangan
(  saolan  ) ago aniyo mitakbir  so  ingaran o Allah ko nganin a kiya  toro-aniyan
rukano, angkano maka panalamat ).
b)  Hadith  a  miyapanothol  o  Abu  Hurairah  (r.a)  pitharo  iyan:  pitharo  o
Rasulollah ( s.a.w. ) :
 )  ﮫﺒﻧذ ﻦﻣ مﺪﻘﺗ ﺎﻣ ﮫﻟ ﺮﻔﻏ ﺎﺑﺎﺴﺘﺣاو ﺎﻧﺎﻤﯾإ نﺎﻀﻣر مﺎﺻ ﻦﻣ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  ( Sa  taw a phowasa aniyan so Ramadhan sa paratiyaya niyan ko Allah
na ipurila-on o Allah so nganin a miya ona a dosa niyan ).
c) Hadith  a miya  panothol  iyan  pun  (r.a.)  pitharo  iyan:  pitharo  o Rasulollah  (
s.a.w.):
 ...) ﻒﻌﺿ ﺔﺋﺎﻤﻌﺒﺳ ﻰﻟإ ﺎﮭﻟﺎﺜﻣأ ﺮﺸﻋ ﺔﻨﺴﺤﻟا ﻒﻋﺎﻀﯾ  ، ﻞﺟو ﺰﻋ ﷲا لﺎﻗ  : ﮫﺑ يﺰﺟأو ﻲﻟ ﮫﻧﺈﻓ مﻮﺼﻟا ﻻإ   ،
ﻲﻠﺟأ ﻦﻣ ﮫﻣﺎﻌﻃو ﮫﺗﻮﮭﺷ عﺪﯾ  ، نﺎﺘﺣﺮﻓ ﻢﺋﺎﺼﻠﻟ  ، هﺮﻄﻓ ﺪﻨﻋ ﺔﺣﺮﻓ  ، ﮫﺑر ءﺎﻘﻟ ﺪﻨﻋ ﺔﺣﺮﻓو  ،   ﺐﯿﻃأ ﮫﯿﻓ فﻮﻠﺨﻟ
 ﻚﺴﻤﻟا ﺢﯾر ﻦﻣ ﷲا ﺪﻨﻋ  .( يرﺎﺨﺒﻟا هاور ﮫﻟ ﻆﻔﻠﻟاو ﻢﻠﺴﻣو  . 
Maana:  (  Puthakutakupun  so  (  balas  o  amal  )  a mapiya  sa  sapolo  a  datariyan
taman sa pito gatos  takup, pitharo o Allah   )  ﻞﺟو ﺰﻋ (   :  inonta bo so powasa ka
rukakun oto, sakun  Imbalason,  ipumbagak  iyan so baya a ginawa niyan ago so
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٨
pangunungkun  iyan  sabap  rakun, bagi-an o gii phowasa  so dowa  a kasosonor,
kasosonor ko kamboka niyan,  ago kasosonor ko kipthoona-aniyan ko kadunan
iyan-
- ago sigorado  aso baw o ngari o gii phowasa na mamot ko Allah a di so baw o
kastori ).
d) Mataan a so panguni o gii phowasa na tharimaan, pitharo o Rasulollah ( s.a.w.
):
)   دﺮﺗ ﻻ  ةﻮﻋد  هﺮﻄﻓ  ﺪﻨﻋ  ﻢﺋﺎﺼﻠﻟ   (   ﮫﺟﺎﻣ  ﻦﺑا  هاور  . Maana:  ( Bagi-an  o  gii  phowasa  ko
kamboka iyan so panguni a di khindod ( tharimaan o Allah ). 
*-  Sabap  san  na  patot  komuslim  a  kasiyapa  niyan  ko  kapamakot  ko wakto  a
kamboka niyan sa dowa-a ago panguni ko Tohan iyan ka oba kalo-kalo na maka
ayon  so  panguni  niyan  ko  kaptharimaaon  o  Allah  ka  aniyan  maparoli  so
kapagontong sa Donya ago sa Akhirat.
e) Mataan a tindo o Allah ko  manga bara powasa so paytao ko manga paytao a
Sorga,daa phaka soludon a  rowar ko manga bara powasa,saka sakaw kiran ago
kinisunggayn  kiran ko  salakaw  kiran, hadith  a miyapanothol  o Sahl b  in Saad
(r.a.) pitharo iyan, pitharo o Rasulollah ( s.a.w. ):
 ) ﮫﻟ لﺎﻘﯾ  ﺎﺑﺎﺑ ﺔﻨﺠﻟا ﻲﻓ نإ  : نﺎﯾﺮﻟا  ، ﻞﯿﻗ ﺔﻣﺎﯿﻘﻟا مﻮﯾ نﺎﻛ  اذﺈﻓ  :   ﻢﻠﻓ ﻢﮭﯿﻠﻋ ﻖﻠﻏأ  اﻮﻠﺧد  اذﺈﻓ ؟نﻮﻤﺋﺎﺼﻟا ﻦﯾأ
 ﺪﺣأ ﮫﻨﻣ ﻞﺧﺪﯾ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana: ( Mataan a matatago koSorga so pinto a pumbuthowan sa : “Al-Rayyan
“  na  amay  ko maoma  so  gawii  a Qiyamah  na  tharoon  : Anda  so manga  bara
powasa?  Amay  ko  mamakasolud  siran  na  lukuban  kiran  na  dadun  a
makasoludon a sakataw bo ).
f)  Mataan  a  so  kaphowasa  na  khasapaat  iyan  so  miphowasa  sa  alonga  a
Qiyamah, Hadith a miya panothol o Abdullah bin Amro  ibnol As  (r.a.) pitharo
iyan: pitharo o Rasulollah (s.a.w. ): 
 ) ﺔﻣﺎﯿﻘﻟا مﻮﯾ ﺪﺒﻌﻠﻟ نﺎﻌﻔﺸﯾ نآﺮﻘﻟاو مﺎﯿﺼﻟا  ، مﺎﯿﺼﻟا لﻮﻘﯾ  : ﮫﯿﻓ ﻲﻨﻌﻔﺸﻓ ةﻮﮭﺸﻟاو مﺎﻌﻄﻟا ﻦﻣ ﮫﺘﻌﻨﻣ بر يأ   ،
نآﺮﻘﻟا لﻮﻘﯾو  : ﮫﯿﻓ ﻲﻨﻌﻔﺸﻓ ﻞﯿﻠﻟﺎﺑ مﻮﻨﻟا ﮫﺘﻌﻨﻣ  ، لﺎﻗ  :  نﺎﻌﻔﺸﯿﻓ  .( ﺪﻤﺣأ هاور 
Maana:  (  So  powasa  ago  so Qur,an  na  khasapaatiran  so  oripun  sa  alongan  a
Qiyamah, tharoon o powasa: ya Tohan ko, ! Inurun akin sukaniyanko kakan ago
so  baya  a  ginawa  na  paki  shapaatun  ka  rakun,  nago  tharoon  o Qur,an:  Inurun
akun   sukaniyan  ko  kapakatorog  ko  kagagawii  na  paki  shapaatun  ka  rakun  ),
pitharo iyan: ( khasapaat iran so oripun ).
j) Mataan a so powasa na khalayamiyan so muslim ko ka shabar, ago so kathigur
ago  so  katugas,  puphakitiguran  iyanon  a  kibagakuniyan  ko  manga
pukhababayaan iyan ago so bayaa ginawa niyan.
٤- Manga Sharat o kiya wajib o Powasa: 
*-  Miya  opakat  so  langon  o  manga  Olama  a  so  kaphowasa  (  ko  bolan  a
Ramadhan ) na wajib ko Muslim a riya-ot a akir balig, a ana aka iyan, a mapiya
I lawas ( daa sakitiyan a mitataralo ) a tala ingud ( kunaba gii mulayalayag ) ago
wajib  ko  babay  so  kaphowasa  amay  ko  masosoti  phoon  ko  (haid)  basa  ago
Nifas.
٥- Manga Adab o Kaphowasa:
a) So kapanananggilai o gii phowasa ko kapamaganta ago so kashoroyan, ago so
salakaw sangkoto a pud ko nganin a hiyaram o Allah, patot ko muslim a karuna
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٣٩
niyan ko dila iyan phoon ko manga haram, ago so kasiyapa   niyan ko dila iyan
oba  makatharo  sa  kha-arasanon  ago  mapuphapa-awing  iyan  so  salakaw  ron,
pitharo o Rasulollah ( s.a.w. ):
 )  ﮫﺑاﺮﺷو ﮫﻣﺎﻌﻃ عﺪﯾ نأ ﻲﻓ ﺔﺟﺎﺣ ﷲ ﺲﯿﻠﻓ ﮫﺑ ﻞﻤﻌﻟاو روﺰﻟا لﻮﻗ عﺪﯾ ﻢﻟ ﻦﻣ  ( يرﺎﺨﺒﻟا هاور 
Maana:  (  Sa  taw  a  diniyan  ibagak  so  katharo  sa  paka  sisingay  ago  so
kanggalubukaon na daa nisisita o Allah kok ini bagakun iyan ko kakan iyan ago
so kainom iyan). ( kiya lubatan so balas )
b) So di   niyan kibagakn ko kashohor  ( kakan ko ona-an o dapun kasubang o
pidiar  ) kagiya giyoto na phaka ogop ko gii phowasa ko gii niyan kaphowasa,
mapipiya ginawa niyan ko kadadaondao, ago khitonay niyan so galubukiyan sa
makasag, sabunar a ini pangoyat anan o Rasulollah ( s.a.w. ) ko katharo iyan:    
   
 ) ﺔﻛﺮﺑ ﺔﻠﻛأ رﻮﺤﺴﻟا  ، هﻮﻋﺪﺗ ﻼﻓ  ، ءﺎﻣ ﻦﻣ ﺔﻋﺮﺟ ﻢﻛﺪﺣأ عﺮﺠﯾ نأﻮﻟو  ،  ﷲا نﺈﻓ  )  ﻞﺟو ﺰﻋ  (   ﮫﺘﻜﺋﻼﻣو
 ﻦﯾﺮﺤﺴﺘﻤﻟا ﻰﻠﻋ نﻮﻠﺼﯾ ( 
ﺪﻤﺣأ هاور . 
Maana:  ( So kashohor na kakan andodon so baraka, na oba niyo bagakn, apiya
ayabo  a  miya  apas  na  miyaka  inom  sa  ig  so  isa  rukano,  kagiya  mataan  a
pushalawatan o Allah ago so manga Malaikat iyan so manga taw a gii shohor ).
c) So kapangabalaga moka amay ko miya tangkud a somidup so alongan,pitharo
o Rasulollah (s.a.w. ):
 )  ﺮﻄﻔﻟا اﻮﻠﺠﻋ ﺎﻣ ﺮﯿﺨﺑ سﺎﻨﻟا لاﺰﯾ ﻻ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana: ( Didun mapipinda so katatago o mapiya ko manga manosiya ko gi iran
kapagalokalok moka ) 
d) So kapag importante sa sa aya miboka na Rotab ( Korma ) a maylaw, odi na
tamr, kagiya giyoto i I sonat, pitharo I Annas (r.a.) 
 )  نأ ﻞﺒﻗ ﺮﻄﻔﯾ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نﺎﻛ تﺎﺒﻃر ﻰﻠﻋ ﻲﻠﺼﯾ  ، تاﺮﻤﺘﻓ تﺎﺒﻃر ﻰﻠﻋ ﻦﻜﺗ ﻢﻟ نﺈﻓ   ،
 ءﺎﻣ ﻦﻣ تاﻮﺴﺣ ﺎﺴﺣ ﻦﻜﺗ ﻢﻟ نﺈﻓ  ( دواد ﻮﺑأ هاور . 
Maana:  (  Aya  butad  o  Rasulollah  (  s.a.w.  )  na  pumboka  ko  onaan  o
kapushambyang iyan, sa aya ipumboka niyan na Rotab ( Korma a maylaw ) oda
a Rotab na Tamr( Korma a miyaloto  oda a tamr na minom sa ig ).      
e) So kapakadakula ko kabatiya sa Qur-an,ago so kaputhadumi koAllah, ago so
kapuphodiya-on  ago  so  kapumbantogaon,  ago  so  kashadka,  ago  so
kaphiyapiya,ago so kapaka dakula ko sambayang a sonat, ago so salakaw san a
pud  ko manga  pipiya  a  galubuk,  sabap  sa  ana  hadith  a miyapanothol  o  ibno
Abbas (r.a.) pitharo iyan:
 ) ﺮﯿﺨﻟﺎﺑ سﺎﻨﻟا دﻮﺟأ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نﺎﻛ  ،   هﺎﻘﻠﯾ ﻦﯿﺣ نﺎﻀﻣر ﻲﻓ نﻮﻜﯾ ﺎﻣ دﻮﺟأ نﺎﻛو
ﻞﯾﺮﺒﺟ  ، نآﺮﻘﻟا ﮫﺳراﺪﯿﻓ نﺎﻀﻣر ﻦﻣ ﺔﻠﯿﻟ ﻞﻛ ﻲﻓ هﺎﻘﻠﯾ ﻞﯾﺮﺒﺟ نﺎﻛو  ،   ﻦﯿﺣ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳﺮﻠﻓ
 ﺔﻠﺳﺮﻤﻟا ﺢﯾﺮﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺨﻟﺎﺑ دﻮﺟأ ﻞﯾﺮﺒﺟ هﺎﻘﻠﯾ  .( ﻢﻠﺴﻣو رﺎﺨﺒﻟا هاور 
Maana:  ( Aya  butad  o Rasulollah  (  s.a.w.  )  na  da  pagonaan  ko manga  taw  a
madakul a gii niyan kangalubuk sa mapiya, ago aya butad iyan na da pagonaan a
kapuphakadakula  niyan  ko  galubuk  a  mapiya  ko  Ramadhan  ko  gii  niyan
kithumowaan ko Jibriel, ago aya butad o Jibriel na gii ron makimbaratumowa ko
oman kagagawii ko Ramadhan na gii niyanon ipangundao so Qur,an na bagi-an
o  Rasulollah  (  s.a.w.  )  ko  gii  niyan  kitho-onaan  ko  Jibriel  so  da  pagonaan  a
magaan a gii kanggalubuk sa mapiya, magaan a di so sambur a sosogo-on ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٠
٥) Phamaka Binasa ko Powasa:
a)  So  kambaba  koman  ago  kainom  ko  kadaondao  koRamadhan  datar  oto  so
langon a phaka boka, datar o  injection a di khagotum  so  taw, odi na kakan  sa
bolong a maka okit sa ngari, kagiya giyoto na datar bo o kakan ago kainom, so
puman so kapaka liyowa ko rogo a maito, datar o kapukhowai sa rogo ka pasinti
ka  an maylay  o  anto  na  ai  sakitiyan,  na mataan  a  giyoto  na  di  phakararad  ko
powasa.
b) So kapagobay o kharomai ko kadaondao ko Ramadhan  , ka giyoto na phka
binasa  ko  powasa,  na  sa  nggola-ola  roo  na  patoton  a maka  thawbat  ko Allah,
sabap  sa  kiyandarowakaan-iyan  so  Haram  ko  bolan  a  Ramadhan,  na
khabayadaniyan  so  gawii  a  inobayniyanon  si  karom  niyan,  nago  maka
pukhiparat,  sa  phaka maradika  sa  sakataw  a oripun,  oda  a khatoon  iyan na  na
maka  puphowasa  sa  dowa  olan  a  thondotondog,  odi  niyan  khagaga  na maka
phagana sa num polo a miskin, oman I sakataw a miskin na midiya sa gantang, a
pud  sa  bantad  odi  na  salakaw  ron  ko  pangunungkun  a  phagosarun  ko
ingud.sabap sa ana hadith a piyanothol o Abu Hurairah ( r.a.) pitharo iyan:
 ) ﻞﺟر هءﺎﺟ ذإ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﺪﻨﻋ سﻮﻠﺟ ﻦﺤﻧ ﺎﻤﻨﯿﺑ  ، لﺎﻘﻓ  : ﺖﻜﻠھ ﷲا لﻮﺳر ﺎﯾ  ، لﺎﻗ  :   ؟ﻚﻟﺎﻣ
لﺎﻗ  :  ﻢﺋﺎﺻ ﺎﻧأو ﻲﺗأﺮﻣا ﻰﻠﻋ ﺖﻌﻗو  ، لﺎﻗ ؟ﺎﮭﻘﺘﻌﺗ ﺔﺒﻗر ﺪﺠﺗ ﻞھ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر لﺎﻘﻓ  : ﻻ   ،
لﺎﻘﻓ  : ﺘﺘﻣ ﻦﯾﺮﮭﺷ مﻮﺼﺗ نأ ﻊﯿﻄﺘﺴﺗ ﻞﮭﻓ لﺎﻗ؟ﻦﯿﻌﺑﺎ  : ﻻ  ، لﺎﻗ  : لﺎﻗ ؟ﺎﻨﯿﻜﺴﻣ ﻦﯿﺘﺳ مﺎﻌﻃإ ﺪﺠﺗ ﻞﮭﻓ  : ﻻ  ، لﺎﻗ  :
  قﺮﻌﻟاوﺮﻤﺗ ﮫﯿﻓ قﺮﻌﺑ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻲﺗأ ﻚﻟذ ﻰﻠﻋ ﻦﺤﻧ ﺎﻤﻨﯿﺒﻓ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﺚﻜﻤﻓ
ﻞﺘﻜﻤﻟا - لﺎﻗ   : لﺎﻗ ؟ﻞﺋﺎﺴﻟا ﻦﯾأ  : ﺎﻧأ  ، لﺎﻗ  : ﮫﺑ قﺪﺼﺘﻓ اﺬھ ﺬﺧ  ، ﻞﺟﺮﻟا لﺎﻘﻓ  : ﷲا  لﻮﺳر ﺎﯾ ﻲﻨﻣ ﺮﻘﻓأ ﻰﻠﻋ  ، ﻓ   ﻮ
ﺎﮭﯿﺘﺑﻻ ﻦﯿﺑ ﺎﻣ ﷲا - ﻦﯿﺗﺮﺤﻟا ﺪﯾﺮﯾ  - ﻲﺘﯿﺑ ﻞھأ ﻦﻣ ﺮﻘﻓأ ﺖﯿﺑ ﻞھأ   ،   ﻰﺘﺣ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻚﺤﻀﻓ
ﮫﺑﺎﯿﻧأ تﺪﺑ  ، لﺎﻘﻓ  :  ﻚﻠھأ ﮫﻤﻌﻃأ  .( ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا هاور . 
Maana: ( Gowani a moontod kami a pud o Nabie ( s.a.w. ) na miyaka omaon so
mama,  na  pitharo  iyan:  ya  Rasulallah:  miyabinasako,pitharo  iyan:Anto  na  ai
miya  sowa  aka?  Pitharo  iyan:  miya  obayakun  so  karomako  (  a  daondao  )  a
sakunna  gii  ako  phowasa,  pitharo  o  Rasulollah  (  s.a.w.  )  ino  ana  khatoon  ka
oripun a mamarakida aka? Pitharo  iyan: da, pitharo o Rasulollah  (  s.a.w.  )  ino
phaka gaga ka phowasa sa dowa olan a thondotondog? Pithraro iyan: di, pitharo
o Nabie  (  s.a.w.  ):  ino  phaka  gaga  ka magana  sa  num  polo  a miskin? Pitharo
iyan: di, rominuk so Rasulollah ( s.a.w. ) taman sa ana mini oma a timbangan a
tatago-an sa tamr( korma ) pitharo iyan: anda so gii mangingisha? Pitharo iyan:
sakun, pitharo o Rasulollah  ( s.a.w.  ): kowa angka  ini na pamugan ka a sadqa,
pitharo iyan: imbugayakun a sadqa ko taw a pobri a di sakun ya Rasulallah?ibut
koAllah ka daa pobri a di so manga pamiliyakun, miyaka khala so Rasulollah (
s.a.w.  )  taman  sa kiya  sawaan so manga panayaw niyan, oriyaniyan na pitharo
iyan: paganaan ka ko pamiliyangka ).

c) So kapaka  liyo o  ( Manie  ) so [ mapoti a puphaka  liyo ko mama  ] sabap ko
kiya aruk  iyan, odi na badun  lominiyo sa daa giiron  thakor, odi na piyaka  liyo
niyan thibaba, odi na pimbabalinganan iyan milay so babay na badun liniyowan,
na omaka liyo  so manie sabap sangkai a miyanga a aloy a sabap na miya binasa
so powasa niyan na paliyogaton so kabayadi niyanon, na go phowasai niyan so
lamba a nanga gawii ago daa kiparat iyan, ogaid na paliyogaton a maka thawbat
a  sundit  ago  manguni  sa  rila  ko  Allah,  ago  paka  watanan  iyan  so  langon  a
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤١
khasabapan sa  ipukhayaw o baya a ginawa niyan, amy puman ko  totorogun na
badun  mithatagunup  a  sukaniyan  na  gii  phowasa  na  go  badun  liniyowan  na
mataan a giyoto na di phaka rarad ko powasa niyan, na aya bo apaliyogaton na
kaphaigo.
d) Kanggowa gowa thibaba, an makaliyo so nganin a matatago sa tina-I sa sii
maka okit sa ngari, opuman o badun maka gowa sa kunaba niyan pithibaba na
da maka rarad ko powasa niyan, pitharo o Nabie ( s.a.w. ):   )  ﮫﯿﻠﻋ ﺲﯿﻠﻓ ﺊﯿﻘﻟا ﮫﻋرذ ﻦﻣ
ءﺎﻀﻘﻟا  ،  ﺾﻘﯿﻠﻓ اﺪﻤﻋ ءﺎﻘﺘﺳا ﻦﻣو  ( يﺬﻣﺮﺘﻟاو دواد ﻮﺑأ هاور . 
Maana: ( Sa taw a badun maka gowa na diron paliyogat o ba makabayad, ago sa
taw anggowagowa thibaba na bayadi niyan ).
e)  So  kaliyo  o  Basa    )   ﺾﯿﺣ (   odi  na  Nipas,  ndatar  o  aya  kaliyo  niyan  na
kapitapita anta a ka khagabi, apiya amay ko magaan somudup so alongan. 
*- Aya  thomo ko gii phowasa na so kibagakun niyan ko Kathandok ( Hijama )
ka an di kabatal  so powasa niyan, ago aya  thomo on na di niyan pakaliyon  so
rogo iyan ko kimbuganon ko pukhasakit a kailangan sa rogo, aya bo a  liyo ron
na oba tonganay a nisisita ko pukhasakit.
*- Sopuman so kaliyo o rogo sabap sa sakit, odi na pali, odi na sabap sa kashupo
sa ngipun, na giyanan ago so salakaw a sabap a datariyan na mataan a di phaka
rarad ko powasa niyan.
٧- Manga Hokoman a Langkap :
a) Wajib  so kaphowasai ko Ramadhan ko kailaya ko olan,  sabap ko katharo o
Allah:
 )  ﮫﻤﺼﯿﻠﻓ ﺮﮭﺸﻟا ﻢﻜﻨﻣ ﺪﮭﺷ ﻦﻤﻓ  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٨٥ 
Maana: ( Sa taw a pud rukano a maylay niyan so olanolan na phowasai niyan (
so Ramadhan ).
*-  Kiya  sokodan  a  kakhatangkud  a  miyakasolud  so  Ramadhan  o  shaksi  so
sakataw a muslim a maontol, sabap sa ana hadith a miyapanothol o Ibno Omar
(r.a.) pitharo iyan:
 )  ﮫﺘﯾأر ﻲﻧأ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر تﺮﺒﺧﺄﻓ لﻼﮭﻟا سﺎﻨﻟا ىءاﺮﺗ  ﮫﻣﺎﯿﺼﺑ سﺎﻨﻟا ﺮﻣأو مﺎﺼﻓ  (
ﺎﻤھﺮﯿﻏو ﻲﻣراﺪﻟاو دوادﻮﺑأ هاور . 
Maana:  ( Piyamagayanan o manga  taw  a  ka-ilaya  iran ko Olan,  na piyanothol
akun  ko  Rasulollah              (  s.a.w.)  a mataan  a  sukun  na miya  ilayakun,  na
miphowasa , ago ini sogo iyan ko manga taw so kaphowasa iron ).
*- Na go aya maka puthandingan ko kishogo-on ko powasa na so datu a pukha-
onotan ko oman I ingud o parinta niyan a puphowasa odi na di puphowasaan na
wajib so ka-onotiron, opama ko aya dato ko  ingud na kuna oba muslim na aya
kha-onotan na so sogo-an o komiti ko kai-isa –isa an ko manga muslim.
*-  Khapakay  a  osarun  so  kasangakapan  a  itharompong  ko  olan  amay  ko  gii
puniyataan,  aya  di  khapakay  na  so  kasarigi  ko  kaonot  sa  bilangan  ago  so
kapamito-on, ayabo a kha-onotan o miyakasolud  so Ramadhan anta a ka miya
ipos na so kailay o olan, datar o kiya tharo aon o Allah:
 )  ﮫﻤﺼﯿﻠﻓ ﺮﮭﺸﻟا ﻢﻜﻨﻣ ﺪﮭﺷ ﻦﻤﻓ  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٨٥ 
Maana: ( Sa taw a pud rukano a mailay niyan so olanolan na phowasai niyan ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٢
*-  Na  sa  maka i٩lay  ko  lolan  a  pud  ko  manga  kiya  baligan  a  muslim  na
paliyogaton  a  kaphowasa  niyan  ndatar  o  makatas  so  kadaondao  anta  a  ka
makakumput.
*-  Aya  kipaguphoonun  ko  kaphowasa  ko  Ramadhan  na  mailay  so  olan  ko
piniyataanon,  giyanan  I  marani  ko  bunar  phoon  ko  dowa  a  tindug  o  manga
olama sabap sa miya opakat so manga olama a mbidabida so gii puniyataan ko
olan, ( oman I ingud na gii muniyata )pitharo o Rasulollah ( s.a.w. ):
 ) ﮫﺘﯾؤﺮﻟ اوﺮﻄﻓاو ﮫﺘﯾؤﺮﻟ اﻮﻣﻮﺻ  ،  ﺎﻣﻮﯾ ﻦﯿﺛﻼﺛ نﺎﺒﻌﺷ اﻮﻠﻤﻛﺄﻓ ﻢﻜﯿﻠﻋ ﻢﻏ نﺈﻓ  ( ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا ﮫﺟﺮﺧأ . 
Maana: ( Phowasa kano ko kailaya niyo ko olan, na go boka kano ko kailay niyo
ron, na o kadalongi rukano na tarotopa niyo so Sha,ban a tulo polo gawii ).
b)  Wajib  ko  gii  phowasa  a  kapuniatiyan  ko  kagagawii  a  puphowasa  ko
kadaondao, sabap ko katharo o Rasulollah ( s.a.w. ):   )  ﺎﯿﻨﻟﺎﺑ لﺎﻤﻋﻷا ﺎﻤﻧإ  ﻞﻜﻟ ﺎﻤﻧإو ت
  ىﻮﻧ  ﺎﻣ  ئﺮﻣا  (   ﮫﯿﻠﻋ  ﻖﻔﺘﻣ   Maana:  (  Ayabo  a  tharimaan  ko  manga  amal  na  so
kiyaniatanon, ago ayabo a bagi-an o taw na so nganin a pini-ataniyan ).
*- Go adumpun a katharo o Rasulollah ( s.a.w. ):
 )  ﮫﻟ مﺎﯿﺻ ﻼﻓ ﺮﺠﻔﻟا ﻞﺒﻗ مﺎﯿﺼﻟا ﻊﻤﺠﯾ ﻢﻟ ﻦﻣ  ( أ ﮫﺟﺮﺧأ   ﺚﯾﺪﺣ ﻦﻣ ﻲﺋﺎﺴﻨﻟاو يﺬﻣﺮﺘﻟاو دواد ﻮﺑأو ﺪﻤﺣ
ﺎﮭﻨﻋ ﷲا ﻲﺿر ﺔﺼﻔﺣ . 
Maana: ٩ Sa diniyan puni-atun a puphowasa ko onaan o dapun  so kasubang o
Fajr na da a powasa niyan ).
c) Da a sakatao b a khapakay a moka ko tunday o saolan inonta bo igira a mao-
odiyor,  datar  o  pukhasakit,  odi  na  gii mulayalayag  odi  na  babay  andodon  so
basa, odi na maninipas, odi na maogat, anta a ka pushosowan, pitharo o Allah:   
 )  ﺮﺧأ مﺎﯾأ ﻦﻣ ةﺪﻌﻓ ﺮﻔﺳ ﻰﻠﻋ وأ ﺎﻀﯾﺮﻣ ﻢﻜﻨﻣ نﺎﻛ ﻦﻤﻓ  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٨٤ 
Maana: ( Sa taw a aya butadiyan a pud rukano na kapantagan a pukhasakit ( ko
Ramadhan ) odi na lomalayag ( na khapakay a moka ) na phowasai niyan bo ko
manga gawii a salakaw ).
*-  So  pukhasakit  a  marugun  a  kapakapuphowasa  niyan,  ago  maugun  a
kakharuna niyan ko phamak boka, na khapakay a moka, ogaid khabayadaniyan
bo ko pud a gawii.
*- So maogat ago  so pushosowan na amay ko aya kiya boka  iran na  ini kaluk
iran a ginawa iran na khabayadaniran so kiyaboka-aniran ko manga pud a gawii,
giyanan  I  tindug  o  manga  olama,  kagiya  siran  na  miyakadatar  siran  ko
pukhasakit a ipukhaluk iyan oba kabinasai so ganawa niyan. 
*- Amay puman ko ba aya sabap a kiya paka b oka iran na ini kaluk iran so wata
iran ago giya ginawa iran, odi na sobo so wata iran I ini kalikiran oba kamoralai
na  khapakay  a moka  siran  na    bayadan  iran  bo  ko  pud  a  gawii,  sabap  sa  ana
hadith a miyapanothol o Anas ( r.a.):
 ) مﻮﺼﻟاو ةﻼﺼﻟا ﻒﺼﻧ ﺮﻓﺎﺴﻤﻟا ﻦﻋ ﻊﺿو ﷲا نإ  ،  ﻊﺿﺮﻤﻟاو ﻰﻠﺒﺤﻟا ﻦﻋو  (   ﺔﻤﯾﺰﺣ ﻦﺑاو ﻲﺋﺎﺴﻨﻟا هاور
ﻦﺴﺣ ﺚﯾﺪﺣ ﻮھو . 
Maana:  ( Mataan a so Allah na piyasinsiya niyanko gii mulayalayag so midiya
ko sambayang ago so powasa ago sii ko maogat ago pushosowan ).
*- Sopuman so loks a mama ago  loks a babay na khapakay siran a moka amay
ko ba  siran  tonganay  a khapasangi ko powasa, ogaid na makapukhiparat  siran
badun sa kapagana oman gaowi sa miskin, sabap sa ana hadith a miya panothol
o Al-Bukharie a miyaka poon ko Atta,, a mataan a sukaniyan na miyanug  iyan
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٣
so Ibno Abbas (r.a.) a pumbatiya aniyan so katharo o Allah:   )  ﮫﻧﻮﻘﯿﻄﯾ ﻦﯾﺬﻟا ﻰﻠﻋو
ﻦﯿﻜﺴﻣ مﺎﻌﻃ ( 
Maana:  ( So  taw a di phakagaga phowasa na pidiya sa kapagan oman gawii sa
miskin  ). Pitharo o  Ibno Abbas  (r.a.) giyangkai a ayat na da mamansokh ka sii
ini toron ko loks a mama ago babay a di phakagaga phowasa, na maka phagana
siran sa oman gawii sa miskin.
d) So kapulayalayag ko mawatan a ingud na pud ko manga odiyor a khapakay a
iboka ko ( bolan a Ramadhan ) sabap sa ana hadith a miyapanothol o Anas (r.a.):
 )  ﻢﺋﺎﺼﻟﺎىﻠﻋ ﺮﻄﻔﻤﻟا ﻻو ﺮﻄﻔﻤﻟا ﻰﻠﻋ ﻢﺋﺎﺼﻟا ﺐﻌﯾ ﻢﻠﻓ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻊﻣ ﺮﻓﺎﺴﻧ ﺎﻨﻛ  .(   ﻖﻔﺘﻣ
ﮫﯿﻠﻋ
Maana: ( Aya butadami na gii kami mulayalayag a pudami so Nabie ( s.a.w.) na
di phaawingan o gii phowasa so maboboka, ago di phaawingan o maboboka so
gii phowasa ).














Ikalima a Rokon: Kapunay Hadjie
١- Maana niyan ago Gogodan: 
*- Aya maana o  : Al-Hadj ko basa arab na: Al-Qasd, aya maana niyan ko basa
muranao  na:  Antap,  aya  gii  tharoon  ko:  Minayhajie  rukami  si  giraw  na:
miyantap rukami ago miyaka oma rukami si giraw.
*- Aya maana o Al-Hadj ko agama: so ka antap s Makkah ka an mitonay so hadj
ko manga  sipat  a matutundo,  ko  oras  ( wakto  )  a mapupunto,  ago  ana manga
sarat o mapupunto.
٢) Hokoman iyan:
*- Miya opakat so pagtaw o islam sa aya Hokoman o kapunayHadjie na wajib sii
ko taw a phakagaga, maka-isa ko tunday o omor iyan, ago sabap sa isako manga
Rokon o Islam a ron  piyanagombalay so islam, pitharo o Allah:
 ) ﻼﯿﺒﺳ ﮫﯿﻟإ عﺎﻄﺘﺳا ﻦﻣ ﺖﯿﺒﻟا ﺞﺣ سﺎﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﷲو  ،  ﻦﯿﻤﻟﺎﻌﻟا ﻦﻋ ﻲﻨﻏ ﷲا نﺈﻓ ﺮﻔﻛ ﻦﻣو  (   لآ ةرﻮﺳ
ناﺮﻤﻋ  :  ﺔﯾﻵا ٩٧ 
Maana: ( Go paliyogat o Allah ko manga manosiya so kalawi-a ko Baytullah ko
taw a khaga-osiyan  so  lalanon  , na  sa  taw a mongkir na mataan a  so Allah na
kawasa ko manga kaadun ).
*- Go pitharo o Rasulollah ( s.a.w. ): 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٤
 ) ﺲﻤﺧ ﻰﻠﻋ مﻼﺳﻹا ﻲﻨﺑ  ، ﮫﻟﻮﺳرو هﺪﺒﻋ اﺪﻤﺤﻣ نأو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ نأ ةدﺎﮭﺷ  ،   ةﺎﻛﺰﻟا ءﺎﺘﯾإو ةﻼﺼﻟا مﺎﻗإو
 ﷲا ﺖﯿﺑ ﺞﺣو نﺎﻀﻣر مﻮﺻو ( 
ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  (  Piyanabombalay  so  Islam  sa  lima:  so  kashaksii  sa  daa 
Tohan a rowar ko Allah, go mataan a so Mohammad na oripun o Allah ago sogo
iyan, go so kitindugun kosambayang, go so kibugan ko Zakat, go so kaphowasai
koRamadhan, go so kapunayhajie ko Baytullah ). Go pitharo pun o Rasulollah (
s.a.w.  )  ko moripori  a  kiya  punayhadjie  iyan  a  bithowan  sa: Kapunayhadie  a
kaodas:   ) سﺎﻨﻟاﺎﮭﯾأ ﺎﯾ  :  اﻮﺠﺤﻓ ﺖﯿﺒﻟا ﺞﺣ ﻢﻜﯿﻠﻋ ضﺮﻓ ﷲا نإ  (     ﻢﻠﺴﻣ هاور  
Maana:  (  Hay,manga  manosiya!  Mataan  a  ini  paliyogat  rukano  o  Allah  so
kapunayhadjie sa Baytullah na punayhadjie kano).
٣- So Kalubihan iyan go so Ongangun ( Hikma )  ko kini sogo-onon:
*- Madakul a dalil o kapaka lulubi o kapunayhadjie, isaon so katharo o Allah:
 ) ﻖﯿﻤﻋ ﺞﻓ ﻞﻛ ﻦﻣ ﻦﯿﺗﺄﯾ ﺮﻣﺎﺿ ﻞﻛ ﻰﻠﻋو ﻻﺎﺟر كﻮﺗﺄﯾ ﺞﺤﻟﺎﺑ سﺎﻨﻟا ﻲﻓ نذأو  ،    ﻢﮭﻟ ﻊﻓﺎﻨﻣ اوﺪﮭﺸﯿﻟ
  ﷲا ﻢﺳا اوﺮﻛﺬﯾو  مﺎﻌﻧﻷا ﺔﻤﯿﮭﺑ ﻦﻣ ﻢﮭﻗزر ﺎﻤىﻠﻋ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ مﺎﯾأ ﻲﻓ  ( ﺞﺤﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٢٧ - ٢٨ 
Maana: ( Na sogoon ka ( ya Mohammad ) ko manga manosiya so kapunayhadjie
ka mamaka talingoma siran ruka a puphulalag, ago ( khokoda ) ko omani onta, a
makatalingoma  ruka  phoon  ko  oman  I  lalan  a mawatan  ka  aniran  kamasai  so
phamaka  ompiya  kiran,  ago  aniran  pukha  aloy  so  ngaran  o  Allah  ko manga
gawii  a  mapupunto  ko  nganin  a  ini  pagupur  kiran  o  Allah  a  pud  ko  manga
binatang a ayam ).
*- Matatago  ko Hadj  so mala  a  phamakanggaya  gona  ko  dadandan  o manga
muslim sa donya ago sa akhirat, sabap sa ron pukhatimo so pimbarang a simba
ko Allah, datar o kathawap sa Al-Kaabah ago so kashai sa pagulutan a Al-Safa
ago Al-marwah, ago so ka Oqof sa Arafah ago sa Mena, ago sa Mozdalifah, ago
so  Karontar,  ago  so  Kaiga  sa  Mena  ago  so  Kasombali  sa  Qurban,  ago  so
Kapagopao  ago  lalayon  a  katatadumi  ko  Allah  sa  iphakarani  ko  Allah  ago
iphangalimbaba-anon misabap  roo  na  so  Hadj  I mala  a  sabap  a  kakharoro  o
manga dosa ago khilolud ko Sorga.
*- Hadith a miyapanothol o Abu Hurairah ( r.a. ) pitharo iyan:
 )  ﮫﻣأ ﮫﺗﺪﻟو مﻮﯿﻛ ﻊﺟر ﻖﺴﻔﯾ ﻢﻟو ﺚﻓﺮﯾ ﻢﻠﻓ ﺖﯿﺒﻟا اﺬھ ﺞﺣ ﻦﻣ  (  ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا هاور . 
Maana: ( Miyanugakun so Rasulollah ( s.a.w.) a gii niyan tharo-on: ( Sa taw  a
munayhadjie  sa Baytullah  a di makiphawala  ago di  shonglklid  (  nggalubuk  sa
dosa ) na mimbalingan ko datar o gawii a kinimbawataanon I ina iyan ). 
 *- Ago miyapanothol  pun  o Abu Hurairah  (r.a.)  a mataan  a  so  Rasulollah  (
s.a.w. ) na pitharo iyan:
 ) ﻨﺠﻟا ﻻإ ءاﺰﺟ ﮫﻟ ﺲﯿﻟ روﺮﺒﻤﻟا ﺞﺤﻟاو ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ ﺎﻤﻟ ةرﺎﻔﻛ ةﺮﻤﻌﻟا ﻰﻟا ةﺮﻤﻌﻟا  ﺔ  (  ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana:  (  So Omrah  taman  ko  ika  dopwa magomrah  na  pukharoro  so  dosa  a
pukha-olaola ko paglutan iran, ago so Nayhadjie a mapiya a da mabatal na da a
balasiyan a rowar ko Sorga ).
*- Go miyapanothol pun I Abu Hurairah (r.a.) pitharo iyan: 
 ) ﺳ لﺎﻗ ؟ ﻞﻀﻓأ لﺎﻤﻋﻷا يأ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻞﺌ  : ﮫﻟﻮﺳرو ﷲﺎﺑ  نﺎﻤﯾإ  ، ﻞﯿﻗ  : لﺎﻗ ؟اذﺎﻣ ﻢﺛ  :
ﷲا ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓ دﺎﮭﺟ  . ﻞﯿﻗ  : لﺎﻗ ؟اذﺎﻣ ﻢﺛ  :  روﺮﺒﻣ ﺞﺣ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . - 
- Maana:  (  ini  isha  koRasulollah  (  s.a.w.  )  o  antona  a  ko  manga  galubuk  I
makalulubi? Pithro  iyan: so  Paratiyaya ko Allah ago so Sogo  iyan, ptharo on:
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٥
oriyaniyan  na  antona  a? p-ithro  iyan:  so Kaphurang  sa  lalan ko Allah,  pitharo
on: oriyaniyan na antona a? pithrao iyan: so Nayhadjie a mapiya ).-
( da mabatal ).
*- Go hadith a miyapanothol o Abdullah bin Mas-od (r.a.) pitharo iyan: pitharo
o Rasulollah ( s.a.w. ):
 ) ﺔﻀﻔﻟاو ﺐھﺬﻟاو ﺪﯾﺪﺤﻟا ﺚﺒﺧ ﺮﯿﻜﻟا ﻲﻔﻨﯾ ﺎﻤﻛ بﻮﻧﺬﻟاو ﺮﻘﻔﻟا نﺎﯿﻔﻨﯾ ﺎﻤﮭﻧﺈﻓ ةﺮﻤﻌﻟاو ﺞﺤﻟا ﻦﯿﺑ اﻮﻌﺑﺎﺗ   ،
 ﺔﻨﺠﻟا ﻻإ باﻮﺛ روﺮﺒﻤﻟا ﺞﺤﻠﻟ ﺲﯿﻟو  ( لﺎﻗو يﺬﻣﺮﺘﻟا هاور  :  ﺢﯿﺤﺻ ﻦﺴﺣ ﺚﯾﺪﺣ . 
Maana:  ( Pakathondoga  niyo  so Hadj  ago  so Omrah,  ka mataan  a maphakada
iran  so  kamarugugunan   (  ago  kharoro  )  iran  so  manga  dowa,  datar  o
kapuphukakaa o  ( panday sa potao  ) ko  tangis o potao ago bolawan ago pirak,
ago da balas o Nayhadjie a mapiya a rowar ko Sorga).
*- Ago aya pun a pud a kinggaya gona o Hadj na so gii kapamakambaratumoay
o manga muslim  phoon  ko  oman  I  ingud  a mawatan  ,  sii  siran  pukhatimo  ko
ingud a da pagonaan a pukhababayaan o Allah, gii siranon makapamagogopa ko
mapiya ago kaluk ko Allah, ago ndatadatar siran sa manga katharo, ago  tadum
ko Allah, ago manga galubuk,  ron mapapadalum  so  sinanad kiran ko kapagisa
isa ago so kashagorompong ko paratiyaya ago so simba ago so hadap ago okit a
katatanto o hadap, na sabap sangkoto a kiyatimo manga muslim na khaparoli so
kakhikilalai ago so kakhakalayama, ago so gii kambabanoga o sabaad kiran ko
sabaad, mabubunar anan ko katharo o Allah:
 ) ﻰﺜﻧأو ﺮﻛذ ﻦﻣ ﻢﻛﺎﻨﻘﻠﺧ ﺎﻧإ سﺎﻨﻟا ﺎﮭﯾأ ﺎﯾ  ،   نإ ﻢﻛﺎﻘﺗأ ﷲا ﺪﻨﻋ ﻢﻜﻣﺮﻛأ نإ اﻮﻓرﺎﻌﺘﻟ ﻞﺋﺎﺒﻗو ﺎﺑﻮﻌﺷ ﻢﻛﺎﻨﻠﻌﺟو
 ﺮﯿﺒﺧ ﻢﯿﻠﻋ ﷲا  ( تاﺮﺠﺤﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٣ 
Maana:  (  Hai  sukano  a  manga  manosiya!  Mataan  a  sukami  na  inadun  ami
sukano  phoon  ko  mama  ago  babay,  ago  biyaloy  ami  sukano  ambidabida  a
bangunsa,  a  pithikaloks,  ka  angakano  maka  khikilalai,  mataan  a  aya
kokorumatun  rukanoko Allah  na  so  lubi  rukano  a masanggila  ( maalukun  ko
Allah ) mataan a so Allah na matao a maka kakaip ).
٤- Manga Sharat o Kawawajib iyan:
a) Daa sopak ko pagulut-lutan o manga Olama: a mataan a so Al-hadj na wajib,
ogaid  na  lima  a  sharat  o  kiya wajib  iyan,  giyoto  so: Ka  I  islam(١)Akal(٢) Akir
balig(٣) kapiya a taw(٤) kaphaka gaga(٥) 
*- Sopuman so babay na aya sharat o kiya wajib iyanon na so daadun o mama a
diron  khaaros  ko  kaphulayalayag  iyan  ko  lalan  ko  hadj,  sabap  sa  pitharo  o
Rasulollah( s.a.w. ) ko hadith a miya
panothol o Abu Hurairah(r.a.)   )  ﻻإ مﻮﯾ ةﺮﯿﺴﻣ ﺮﻓﺎﺴﺗ نأ ﺮﺧﻵا مﻮﯿﻟاو ﷲﺎﺑ ﻦﻣﺆﺗ ةأﺮﻣﻻ ﻞﺤﯾ ﻻ
 مﺮﺤﻣ وذ ﺎﮭﻌﻣ و  (  ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ 
Maana: ( di khapakay ko babay a paparatiyaya aniyan so Allah ago so alongan a
maori  oba  pulayalayag  ko  diyangka  a  salongan  a  ipulalakao  ron  inonta  o  ana
pudiyan  a mahram  iyan  ( mama  a  diron  kha-aros  datar  o  laki,  ama  odi  na  (
karoma ) .
*- Sabuna a pimbaabaad o manga lalantas I pamikiran angkai a manga sharat sa
lulo baad:
Paganayron: Sharat a bagian o kawawajib ago kapiya  I  lawas, giyoto  so  islam
ago akal, da mawajib so hadj ko kapir ago so pumbuthangun, kagiya siran na da
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٦
kiran mapatot  so  simba  (  taman  sa  gi mag  islam  so  kapir  ago makabagur  so
pumbuthangun ).
Ikadowa:  Sharat  bagi-an  o  kawawajib  ago  gintasan,  giyoto  so  kaiaot  sa  akir
balig ago so kapiya a taw, o punayhadjie so oripun ago so wata na miya sah so
sagintas ko nayhadjie iran, maana tiyarima o Allah, ogaid na so sagintason na da
kiran mapokas ( giyoto so kawawajib kiran o Hadj, maraot a akir balig so wata
ago mabaloy  a mapiya  a  taw  so oripun na miya wajib kiran  so Hadj  amay ko
phakagaga siran).
Ikatulo: Sharat a bagi-an bo o kawawajib o Hadj, giyoto so kaphakagaga, opama
ko punayhadjie so taw a diyniyan khagaga so lalan ko hadj ago marugunon, daa
loto  iyan, ago da a kiya pag daaniyan na  tiyarima so nayhadjie  iyan  ( ogaid na
kunaba-on  paliyogat  so  kapunayhadjie  sabap  ko  kaada-on  o  sharat  a
kaphakagaga ).
b) Hokoman o Kapaki punayhadjie ko Salakao:  
*- Da a sopak ko pagulutlutan o manga Olama sa mataan a sa  taw a matay ko
onaan o kakhasorot a maka punayhadjie na miyapokason  so paralo  ( daa dosa
niyan ).
*-  Sopuman  so  miyatay  ko  oriyan  o  kaphakasorot  iyan  munayhadjie  na  da
punayhadjie: ino miya pokason so paliyogat sabap ko kiya patay niyan anta a ka
da? 
-  Aya  bunar-  INSHA  ALLAH-  na  daon  mapokas  so  paliyogat  sabap  ko
kiyapatay  iyan,  aya  paliyogat  ko  gaganatan  iyan  a  phamakawarison  na
mipunayhadjie iran sa aya punggaston na so tamok iyan ndatar o ini pagamanat
iyan anta a ka da, ka giyoto na wajib a di mipundaraynon datar o bayadan, sabap
sa ana hadith a miya panothol o Ibno Abbas (r.a.): 
 ) ﺖﺗﺎﻤﻓ ﺞﺤﺗ نأ ترﺬﻧ ةأﺮﻣا نإ  ، لﺎﻘﻓ ﻚﻟذ ﻦﻋ ﮫﻟﺄﺴﻓ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﺎھﻮﺧأ ﻰﺗﺄﻓ  ) :   ﻮﻟ ﺖﯾأرأ
ﻦﯾد ﻚﺘﺧأ ﻰﻠﻋ نﺎﻛ  ، لﺎﻗ ؟ﮫﯿﺿﺎﻗ ﺖﻨﻛأ  : ﻢﻌﻧ  ، لﺎﻗ  : ءﺎﻓﻮﻟﺎﺑ ﻖﺣأ ﻮﮭﻓ ﷲا اﻮﻀﻗﺎﻓ  .( ﻲﺋﺎﺴﻨﻟا هاور . 
Maana:  ( Mataan  a  ana  babay  a mini  shamaya  iyan  a  phunahadjie  na  badun
miyatay, miyaka oma so laki niyan ko Nabie( s.a.w.) na ini ihsa iyanon angkoto,
na pitharo iyan: bangka di khailay opama ko ana otang o babayngka mbayadan
ka? Pitharo iyan: oway, pitharo iyan: bayadi niyo so Allah ka sukaniayn I bubi a
kapapatotan ko katoman sa pasad ).
c) Ino so daniyan mipunayhadjie a ginawa niyan: khapakay a ipunayhadjie iyan
so salakaw ron?
*- Aya bunar na di niyan mipunayhadjei so salakao ron taman sa di niyan daan
mipunayhadjie a ginawa niyan, sabap sa ana hadith a mala so katawiron:
 ) لﻮﻘﯾ ﻼﺟر ﻊﻤﺳ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا نأ  : ﺔﻣﺮﺒﺷ ﻦﻋ ﻚﯿﺒﻟ  ، لﺎﻗ  : لﺎﻗ ؟ﺔﻣﺮﺒﺷ ﻦﻣ  :   ﺐﯾﺮﻗ وأ ﻲﻟ خأ
ﻲﻟ  ، مﻼﺴﻟاو ةﻼﺼﻟا ﮫﯿﻠﻋ لﺎﻘﻓ  : لﺎﻗ ؟ ﻚﺴﻔﻧ ﻦﻋ ﺖﺠﺠﺣ  : ﻻ  ، لﺎﻗ  :  ﺔﻣﺮﺒﺷ ﻦﻋ ﺞﺣ ﻢﺛ ﻚﺴﻔﻧ ﻦﻋ ﺞﺣ  (
ﻲﻘﮭﯿﺒﻟاو ﮫﺟﺎﻣ ﻦﺑاو دواد ﻮﺑأو ﺪﻤﺣأ هاور . 
Maana:  ( Mataan  a miyanug  o Rasulollah  (  s.a.w.)  so mama  a  pitharo  iyan  (
Labbayka an Shobromah ) pitharo iyan: anta I Shobromah? Pitharo iyan: pagari
akun odi na tonganayakun, pitharo o Nabie 
( s.a.w.) ino mini punayhadjie ika a ginawangka? Pitharo iyan: da, pitharo iyan:
punayhadjie inuka daan a ginawangka na gobo si Shobromah ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٧
*  -  Ago  aya  bunar  na  khapakay  a  isaliyanti  munayhadjie  so  malobay  a  di
phakagaga,  sabap  sa  ana hadith  a miya  panothol o Al-Fadhul bin Abbas  (r.a.)
miya aloy ron:
 )  ﻦﻣ ةأﺮﻣا نأ ﺖﻟﺎﻗ ﻢﻌﺜﺧ  : ﷲا لﻮﺳر ﺎﯾ  ،   ﻻ اﺮﯿﺒﻛ ﺎﺨﯿﺷ ﻲﺑأ ﺖﻛردأ ﺞﺤﻟا ﻲﻓ هدﺎﺒﻋ ﻰﻠﻋ ﷲا ﺔﻀﯾﺮﻓ نإ
ﺔﻠﺣاﺮﻟا ﻰﻠﻋ ﺖﺒﺜﯾ  ، لﺎﻗ ؟ﮫﻨﻋ ﺞﺣﺄﻓأ  : ﻢﻌﻧ  ،  عادﻮﻟا ﺔﺠﺣ ﻲﻓ ﻚﻟذو  ( يرﺎﺨﺒﻠﻟ ﻆﻔﻠﻟاو ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  ( Mataan  a  so babay na pitharo  iyan: Hay Rasulollah, mataan  a  so  ini
paliyotgat o Allah a kapunayhadjie ko manga oripun iyan na aya kiya raotako ki
Ama na miya  loks a  tanto a di phakagaga khoda,  ino khapakay a  ipunayhadjie
akun?  Pitharo  iyan:  oway)  sii  oto  mini  pantag  ko  kiyapunayhadjie  iyan  sa
kapunyahadjie a kapangongodasan.
d)  Ino  sadun  sa  kaadun  o  tamok  a  maadun  so manga  sharat  na  giyotodun  I
kiyawajib ago nisisita kapaka punayhadjie o taw? Anta a ka khapakay a isundod
ko manga pud a pukha oriya oras?  
*- Aya  bunar  ko manga  tindug  o manga  olama-  INSH ALLAH-  na wajib  so
hadjie  ko  oras  a  kaadun  o  tamok  ago  so manga  sharat,  sabap  sa  langkap  so
katharo o Allah: 
 )  ﻼﯿﺒﺳ ﮫﯿﻟإ عﺎﻄﺘﺳا ﻦﻣ ﺖﯿﺒﻟا ﺞﺣ سﺎﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﷲو  ( اﺮﻤﻋ لآ ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٩٧ 
Maana:  (  Ago  paliyogat  o  Allah  ko  manga  manosiya  so  kapunayhadjie  ko
Baytullah ko taw a phakagagaon). Ago so katharo o Allah:   )  ﷲ ةﺮﻤﻌﻟاو ﺞﺤﻟا اﻮﻤﺗأو  (
ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٩٦ Maana: ( Go tarotopa niyo so Hadj ago so Omrah a bagi-an o
Allah).
*- Ago miya aloy pun ko Hadith a piyanothol o  Ibno Abbas  (r.a.) so katharo o
Rasulollah ( s.a.w. ):
 ) ﺞﺤﻟا ﻰﻟإ اﻮﻠﺠﻌﺗ  ، ﺔﻀﯾﺮﻔﻟا ﻲﻨﻌﯾ  ،  ﮫﻟ ضﺮﻌﯾ ﺎﻣ يرﺪﯾ ﻻ ﻢﻛﺪﺣأ نﺈﻓ   (.   ﻢﻛﺎﺤﻟاو ﺪﻤﺣأو دواد ﻮﺑأ هاور
ﮫﺤﺤﺻو . 
Maana: ( Pamakoti niyo ( pagalokaloki niyo ) so kapunayhadjie ( so paliyogat )
ka  mataan  a  di  katawan  o  isa  rukano  o  antona  I  pukhibangunon  ).  (
phakasundodon )
٥- Manga Rokon o Hadj:
*- Aya manga Rokon o Hadj na pat:
a) Kapag Ihram: 
b) Ka Oqof sa Arafah
c) Ka thawaf sa Tawaf Al- Qodom
d) Ka Sha-I sa pagulutan a Safa ago Marwah.
*- Di  khatarotop  so  so  kiyapunayhadjie  o  taw  o  ana mibagak  iyan  sangkai  a
manga Rokon sa maka punayhadjie pharoman.



a) So paganay a Rokon: Kapag Ihram:
١- Maana niyan: So kap-niataon sa miyaka solud so  taw ko manga galubuk ko
Hadj.
٢- Manga Wakto niyan: So manga wakto kapag Ihram ko Hadj na dowa soson:
a) Masa 
b) Darpa
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٨
- Manga Masa a kaphumiqat ( Kapag Ihram ): sii ko manga olanolan o Hadj a so
pitharo o Allah:
 )  تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ﺮﮭﺷأ ﺞﺤﻟا  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٩٧ 
Maana: ( So Hadj na manga olnolan a katotokawan ). ( mapupunto ) siran so :
١-Shawwal:لاﻮﺷ
٢-Dhol Qaidah:ةﺪﻌﻘﻟا وذ
٣-Dhol Hijjah:ﺔﺠﺤﻟا وذ 
*- Manga Darpa a Phumiqatan: ( Phag Ihraman ):
-  Giyoto so manga darpa a bondri anta a ka pagulutan a di khapakay oba lupasa
o punayhadjie oba di maka pag ihram koisa sangkai a lima a darpa:
Paganayron:( Dhol Holaifah ) aya ngaran iyan imanto na: ( Aabaro Ali ) ron gii
pumiqat  so  manga  taw  a  maka  popoon  sa  Al-MADINAH  AL-
MUNAWWARAH, aya kawatan iyan sa MAKKAH na (٣٣٩)km. Aya maana na
( ٢٢٤ ) miles.
Ikadowa: ( Al-Johfah )  ingud a ( ١٠ ) km. A pagulutan iyan ago giya Red Sea,
aya  kawatan  iyansa MAKKAH  na  (  ١٨٠  )  km. Maana:  (  ١٢٠  ) miles,  ron  gii
pumiqat so manga Hadj odi na phag omra a maka popoon sa Egypt, Al-Sham,
Al-Magrib,( Moroco )ago maka popoon ko manga ungud a katatalikhodan  iran
datar a Al- Andalos ( Spain ) ago giya Al-Room, ago Al-Takror, ago sii gii mag
ihram imanto so manga taw sa Rabig kagiya makaphapantag siran.
Ikatulo: ( Yalamlam  ) aya ngaran  iyan imanto na: ( Al-Saadia ) palao a pud ko
manga palao sa Tihamah, aya kawatan iyan sa MAKKAH na ( ٧٢ )km. Maana (
٤٨  ) miles,  ron  gii  pumiqat  so manga  taw  a maka  popoon  sa  (  Al-Yaman  )
Yemen, ago sa Jawah ago sa India ago sa China.
Ikapat: ( Qarnol-Manazil ) aya ngaran iyan imanto na: ( Al- Sailol Kabier ) aya
kawatan iyan sa MAKKAH na (٧٢) km. Maana ( ٤٨ ) miles, ron gii pumiqat so
manga taw sa Najd ( Riyadh ) ago Taif,
Ikalima: ( Dhato-Irq ) aya ngaraniyan imanto na: ( Al-Dhareebah ) sukaniayn na
mayto  a  palao  a  aya  kawatan  iyan  sa MAKKAH  na  ( ٧٢  )  km. Maana  ( ٤٨  )
miles,  ron gii pumiqat  ( Pag-  Ihrm  ) so manga  tao a maka popoon sa subanga,
ago sa Al-Iraq ago sa Iran ( Persian ). 
*-  Giyangkai  a  manga  darpa  a  gii  pumiqatan  na  giyai  I  manga  limiti  a  di
khapakay oba malupas o punayhadjie odi na pag omrah a badi maka pag-ihram
ko kasong iran sa Makkah.
*- Sabunar a piyayag o Rasulollah ( s.a.w. ) angkai a manga darpa ko Hadith a
miyapanothol o Ibno Abbas (r.a.) ko masa a kiyatharo a niyanon:
 ) ﺔﻔﯿﻠﺤﻟا اذ ﺔﻨﯾﺪﻤﻟا ﻞھﻷ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﺖﻗو ، ﺔﻔﺤﺠﻟا مﺎﺸﻟا ﻞھﻷو  ،   نﺮﻗ ﺪﺠﻧ ﻞھﻷو
لزﺎﻨﻤﻟا  ، ﻢﻠﻤﻠﯾ ﻦﻤﯿﻟا ﻞھﻷو  ، ﻤﻌﻟا وأ ﺞﺤﻟا دارأ ﻦﻤﻣ ﻦﮭﻠھأﺮﯿﻏ ﻦﻣ ﻦﮭﯿﻠﻋ ﻰﺗأ ﻦﻤﻟو ﻦﮭﻟ ﻦھ ةﺮ  ،   نﺎﻛ ﻦﻣو
 ﺄﺸﻧأ ﺚﯿﺣ ﻦﻤﻓ ﻚﻟذ نود  ،  ﺔﻜﻣ ﻦﻣ ﺔﻜﻣ ﻞھأ ﻰﺘﺣ  ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ 
Maana:  ( Biyaloy o Rasulollah  ( s.a.w.) a miqat  ( a gii pag  ihraman  ) o manga
taw sa MADINAH a Dhol Holaifah ago so manga taw sa SHAM a Al-Jahfarh,
ago so manga taw sa JAJD a A Qarnol-Manazil, ago so manga taw sa YAMEN
a Ylamlam,  so manga  taw  sangkai  a manga  ingud  na  ron  siran maka  pumiqat
ago  so manga  taw  a phakatalingoma on pud ko manga muslim  a punyahadjie,
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٤٩
odi na pag omrah,  so puman  so kuna oba  taw  sangkai a manga na apiya anda
miyaginutaw, apuiya so taw sa Makkah a phoon sa Makkah ).
Ago ana hadith a miyakapoon ki  Iman Muslim a miyapanothol o Jabir  (r.a.)   )
 قﺮﻋ تاذ قاﺮﻌﻟا ﻞھأ ﻞﮭﻣ .( Maana: ( Biyaloy a Ruk a gii pumiqatan o manga taw sa
Irag a Dhato- Irq).
*-  So  taw  a  daa  khasagadan  iyan  a  gii  pumiqatan  na  pag  ihram  amay  ko
matangkud  iyan  miyakapantag  ki marani  ron  a  gii  pumiqatan,  datar  o  taw  a
miyagda sa Airoplano a maka phag ihram amay ko mapantag iyan so isa sangkai
a gii pumiqatan a sukaniyn na sii pun sa kawang, sa di khapaky oba niyan paka
oriya  so  kapag  ihram     taman  sa maka  landing  ko  landinga  sa  Jeddah  datar  o
pushowaan  o  sabaad  ko  gii munayhadjie,  sabap  sa  giya  Jeddah  na  daa maka
phumiqaton a rowar ko taw ron –
-  (  so mababalingon)  odi  na  so  taw  a  aya  pini-atiyan  na  ron  phanagipoon  ko
kapunayhadjie iyan odi na kaphag omrah niyan, sa taw a salakar kiran a ron mag
ihram na miyaka bagak sawajib  a giyoto so Ihram ko miqat na patoton a maka
phidiya, datar mambo oto so miyalupas iyan a miqat a da maka pag ihram sa aya
paliyogaton  na  komasoy  ko  darpa  a  gii  pumiqatan  na  pag  ihramon,  na
odimbalingan  na  apiya  anda  phag  ihram,  ogaid  na  phakabugay  sa  pidiya,  sa
phaka  sombali  sa  kambing,  odi  na  phkatompok  ko  onta  odi  na  sapi  na
pumbagibagi-in ko manga Miskin ago diron phaka kan sa maito bo.
٣- Sipat o Kagap Ihram:
*-  Sonat  a  malai  balas  so  kapriparadowi  ko  kapag  ihram  sa  kaphaigo
kaplompiyo,so ka opawa ko  ini  sogo a opaon ko bombol  ( ko onaan pun o da
kasolota ko Iharam, odi na miya solot dun ogaid na dapun maka pun-iat ) ago so
kakhakamotani sa badan, ago  so di kanditar o mama  sa ana pamanai niyan,  sa
aya  Ihram  a  punditarun  iyan  na  dowa  mapoti  a  daa  pamanai  niyan,
iputhinambud so isa on, ago imbongkos sa lawas so ika dowa. 
*- Ago aya bunar na daa matutundo a sambayang a sonat ko oriyano kapaka pag
ihram, ogaid na oba niyan khapantag a ana  somiyolud a wakto a  sambayang a
paliyogat na daan a shambayang nago bo pag ihram, kagiya mataan a so Nabie (
s.a.w. ) na miyaka pag ihram ko oriyano paralo a sambayang, oriyan iyan na gii
niyan paki pamili-an so tulo soson a kapag Ihram ( Kapunayhadjie ): giyoto so :
١) Al- Tamatto
٢) Al-Qiran
٣) Al- Ifrad.
*- Aya Al-Tamatto na: So kapag ihram daan sa Omrah ko manga olanolan o Al-
Hadj, oriyaniyan na pagundaan niyan na maoma  so poonan o gawii a Hadj na
pag ihram sa Hadj.
*- Aya Al-Qiran na : So kapaka purungana ko Ihram o Hadj ago Omrah, odi na
sobo  so  Ihram  o  Omrah,  pasin,  na  amay  ko  maka  soludon  so  Hadj  ko
daniyanpun  kapaka  phoon  thawaf  sa Hadj  na  phaka  kasoy  sa Miqat  na maka
phag  Ihram  sa Omrah ago Hadj, na giyotopun  I kaputhawaf  iyan ago kap-shai
niyan na Omrah ago Hadj ( salakaw ko omrah niyan a miya ona ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٠
*- Aya Al-Ifrad na: So kapag Ihram s Hadj bo, ko darpa a gii pumiqatan na mag-
ihram dun taman sa mitonay niyan palaya so manga galubuk( ogaid na khapakay
a pushambi sa ika dowa a Ihram amay ko nisisita ).
*-  Paliyogat  ko  mithamatto,  ago  miQiran  a  maka  phidiya  amay  ko  siran  na
kunaba babaling sa – Masjidil-Haram.
*- Kiya sopakan ko manga Olama o anda I tomo sangkai a tulo: Tamatto, Qiran,
Ifrad? 
Ogai na aya tindug o manga ala a olama na aya tomo ago makalulubi na so: Al-
Tamatto.
*- Amay ko maka pag ihram dun so taw na phulabbayk ko oriyan o kapaka pag
ihram  iyan  sa pumbatiyaan  iyan  so:   ) ﻚﯿﺒﻟ  ﻢﮭﻠﻟا ﻚﯿﺒﻟ   ، ﻚﯿﺒﻟ ﻚﻟ ﻚﯾﺮﺷ ﻻ ﻚﯿﺒﻟ   ،   ﺪﻤﺤﻟا نإ
ﻚﯾﺮﺷ ﻻ ﻚﻠﻤﻟاو ﻚﻟ ﺔﻤﻌﻨﻟاو  ﻚﻟ  ( phakadakulun so kapumbatiya aon, ago iphakatanog o
mama so sowara niyan.
٤- So di khapakay obanggalubuka o magi-ihram:
- Giyai  so manga Haram  o  banggolaolaa  o magi  hiram  sabap  ko  kapaka  pagi
ihram iyan, siyao soson angkai a manga balubuk:
Paganayron: So ( Kathibaba a ) romoro ko bok odi na baraibon, sompa, ndatar o
inopao anta a ka piyotolan, ana katharo o Allah:   )  يﺪﮭﻟا ﻎﻠﺒﯾ ﻰﺘﺣ ﻢﻜﺳوؤر  اﻮﻘﻠﺤﺗ ﻻو
  ﮫﻠﺤﻣ  ( ةﺮﻘﺒﻟا  ةرﻮﺳ  :   ﺔﯾﻵا ١٩٦  Maana:  ( Go  di  niyo  pagopawi  so manga  olo  niyo
taman sa di isampay so pamumugayan ko khirukon ).
Ikadowa: So Kapanganoko, kagiya giyoto na datar oba gii thatanosan so taw sa
kapipiya  ginawa,  datar  o  kapotoli  ko  bok,  aya  tabiya  on  na  oba  aya  sabap  a
kaphanganoko  odi  na  kaphagopao  niyan  na  odiyor,  kagiya  so  odiyor  na
putharimaan o Islam.
Ikatulo: So Kasapungi thibaba sa olo, sabap sa inisapar o Rasulollah ( s.a.w. ) ko
magi ihram so kathotob, ago so katharo iyan ko mama a magi ihram a miyatay
ko doda  iyan, ko gi  iron kapumiyataya na pitharo o Rasulollah  ( s.a.w.  ):   )  ﻻو
 ﮫﺳأر اوﺮﻤﺨﺗ  ﺎﯿﺒﻠﻣ ﺔﻣﺎﯿﻘﻟا مﻮﯾ ﺚﻌﺒﯾ ﮫﻧﺈﻓ (  سﺎﺒﻋ ﻦﺑا ﻦﯾﺪﺣ ﻦﻣ ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا هاور  
Maana:  ( Di  niyo  puthotobi  a  olo  niyan  ka  aya  kapagoyaga  on  sa  alongan  a
Qiyamah na puthalubiya) 
( gii mulabbayk ).
*- Ago aya butad o Ibno Omar na gii niyan tharo-on: 
 ) أر ﻲﻓ ﻞﺟﺮﻟا ماﺮﺣإ ﮫﺳ  ،  ﺎﮭﮭﺟو ﻲﻓ ةأﺮﻤﻟا ماﺮﺣإو  ( ﺪﯿﺟ دﺎﻨﺳﺈﺑ ﻲﻘﮭﯿﺒﻟا هاور . 
Maana: ( Aya Iharm o mama na sii ko olo niyan, ago aya Ihram o babay na sii
ko parasiyan ).
- Aya maana na batal so Ihram o mama o sapungi niyan so olo niyan, dataroto so
babay a di niyan khapakay a sapungan a parasiyan.
Ikapat  so: Kanditar  o mama  sa  ana  pamanai  niyan  ago midiyas,  sabap  sa  ana
hadith a piyanothol o Abdullah bin Omar (r.a.) pitharo iyan:
 ) لﺎﻗ ؟مﺮﺤﻤﻟا ﺲﺒﻠﯾ ﺎﻣ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻞﺌﺳ  :   ﺲﻧاﺮﺒﻟاو ﺔﻣﺎﻤﻌﻟاو ﺺﯿﻤﻘﻟا مﺮﺤﻤﻟا ﺲﺒﻠﯾ ﻻ
ﻟا ﻻو ناﺮﻔﻋز ﻻو سرو ﮫﺴﻣ ﺎﺑﻮﺛ ﻻو ﻞﯾواﺮﺴ  ،   ﻞﻔﺳأ ﺎﻧﻮﻜﯾ ﻰﺘﺣ ﺎﻤﮭﻌﻄﻘﯿﻠﻓ ﻦﯿﻠﻌﻧ ﺪﺠﯾ ﻻ نأﻻإ ﻦﯿﻔﺨﻟا ﻻو
 ﻦﯿﺒﻌﻜﻟا ﻦﻣ  ( ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا هاور . 
Maana: ( Ini isha ko Rasulollah ( s.a.w.) o antona a I punditarun o magi ihram?
Pitharo  iyan:  di  maka  punditar  so  magi  ihram  sa  kamisita,  ago  sorban,  ago
padiyama go saro-ar ago kimon a ana pamanai niyan, ago  talompa  ( midiyas  )
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥١
inontabo  oba  daa  khatooniyan  a  tinilas  na  abisi  niayn  so  talompa  taman  sa
mabaloy a tinilas a di ipuraot sa dowa bokowa ai ).
Ikalima: So kakhakamotan, kagiya mataan a so Nabie ( s.a.w.) na ini sogo iyan
ko mama ko hadith a miyapanothol o Safwan bin Ya,la bin Omayya so kaonabi
niyan ko ikhakamotan. 
*- Ago  pitharo  iyan  pun  ko  gii  kapumiyataya  ko mama  a miya  olog  ko  onta
niyan a kapapantagan a magi  ihram:   ) ﺤﺗ ﻻ   هﻮﻄﻨ  (   ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟا  هاور  Maana:  ( di
niyo pukhakamotani  ) ago so  lapal  I Muslim na:    )  ﺐﯿﻄﺑ  هﻮﺴﻤﺗ ﻻ  (  Maana:  ( di
niyo shukho-a a ikhakamotan ).
*- Sabap  san na haram ko magi  ihram oba khakamotan ko oriyan o kiya paka
pag ihram iyan, apiya maito bo.
Ikanum: So kabono-a ko panganganopun sa  lopa, ( binatang a ayam  ) sabap sa
ana katharo o Allah:
 )  مﺮﺣ ﻢﺘﻧأو ﺪﯿﺼﻟا اﻮﻠﺘﻘﺗ ﻻ اﻮﻨﻣآ ﻦﯾﺬﻟا ﺎﮭﯾأ ﺎﯾ  ( ةﺪﺋﺎﻤﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٥٥ 
Maana: ( Hai, so miyamaratiyaya, di niyo mbono-a so puphanganopun a sukano
na magi iharm kano ).
Ago  haram  so  ka  anopaon  apiya  daniyan  bono-a  odi  na  pali-I,  sabap  sa  ana
katharo o Allah : 
 )  ﺎﻣﺮﺣ ﻢﺘﻣد ﺎﻣ ﺮﺒﻟا ﺪﯿﺻ ﻢﻜﯿﻠﻋ مﺮﺣو  ( ةﺪﺋﺎﻤﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٩٦ 
Maana: ( Ago hiyaram rukano so kapanganop ko kalopaan taman sa sukano na
magi ihram ).
Ikapito:  So  kakhwing,  di  khapakay  oba  pangaroma  so  magi  ihram  ago  di
khapakay  oba  ana  paki  pangaroma  niyan  ndatar  o  sukaniyan  I  khawarisanon
anta a ka ini phowakilon, sabap sa ana hadith  o Osama (r.a.):   )   ﻻو مﺮﺤﻤﻟا ﺢﻜﻨﯾ ﻻ
  ﺐﻄﺨﯾ  ﻻو  ﺢﻜﻨﯾ  (   ﻢﻠﺴﻣ  هاور   Maana:  (  di  khapakay  a  mangaroma,  komawing,(
mamalai ) ago domaong so magi ihram).
Ikawalo: So kapamakay sa babay, sabap sa ana katharo o Allah:
 )  ﺚﻓر ﻼﻓ ﺞﺤﻟا ﻦﮭﯿﻓ ضﺮﻓ ﻦﻤﻓ  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٩٧ 
Maana:  (  Sa  taw  a  miyag  ihram  ko  manga  gawii  a  kapunayhadjie  na  di
phamakay  sa  babay  ).pitharo  o  Ibno  Abbas  (r.a.)  aya  maana:  oto  na  so
kapagobay o kharomai, aya karina na so isa a katharo o Allah:
 )  ﻢﻜﺋﺎﺴﯾ ﻰﻟا ﺚﻓﺮﻟا مﺎﯿﺼﻟا ﺔﻠﯿﻟ ﻢﻜﻟ ﻞﺣأ  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٨٧ 
Maana:  (  Halal  rukano  ko  kagagawii  ko  powasa  so  kapamakaya  ko  manga
karoma  niyo  ).  Aya  maana  niyan  na  so  kapagobay  iran  a  makathumowa  so
pisharo-aran o mama ago so piyamalongan o babay.
Ikasiyaw: So kapaki shogay sanggolalan sa babaya, dataro kapakaliyowa o taw 
ko mapoti  iyan,  ago datar  o kapangangaruk,  ago  so  kapangaput  ( kapangapur,
kapanodo ) ago datar o kapangispat ago katobosa ko babay sanggolalan sa babay
kagiya giyoto na lalan a khasabapan ko haram a kapaka liyo o babaya o taw.
- So babay na datar o mama sangkai a miyanga aaloy, aya mbidaan  iran na so
babay na aya ihram iyan na sii ko paras iyan ( di khapakay oba niyan sawai so
parasiyan ) haramon oba niyan sapung so paras  iyan (  taman sa magi  ihram ko
hadj ) pilus anta a ka niqab , ago di khapakay oba iyan nggowantisi a dowa lima
niyan, sabap sa ana hadith a piyanothol o I bno Omar (r.a.) :
 )  ﻦﯾزﺎﻔﻘﻟا ﺲﺒﻠﺗ ﻻو ﺔﻣﺮﺤﻤﻟا ةأﺮﻤﻟا ﺐﻘﺘﻨﺗ ﻻو  ( يرﺎﺨﺒﻟا هاور . 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٢
 Maana:  (  Ago  di  makaphuniqab  (  pils)  so  babay  a  magi  ihram  ago  di
makapunditar sa gowantis ). Ago pitharo o Ibno Omar (r.a.):  )   ﺔﻣﺮﺤﻤﻟا ةأﺮﻤﻟا ماﺮﺣإ
 ﺎﮭﮭﺟو ﻲﻓ  ( هاور ﺪﯿﺟد دﺎﻨﺳﺈﺑ ﻲﻘﮭﯿﺒﻟا   Maana: ( Aya ihram o babay na sii ko parasiyan ).
Ago ana hadith a miyapanothol o Aisha ( r.a.) a mataan a sukaniyan na pitharo
iyan:-
-  )   ﺎﻧاﺪﺣإ ﺖﻟﺪﺳ ﺎﻨﺑ اوذﺎﺣ اذﺈﻓ تﺎﻣﺮﺤﻣ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻊﻣ ﻦﺤﻧو ﺎﻨﺑ نوﺮﻤﯾ نﺎﺒﻛﺮﻟا نﺎﻛ
ﺎﺒﻠﺟ  ﺎﮭﮭﺟو ﻰﻠﻋ ﺎﮭﺳأر ﻦﻣ ﺎﮭﺑ  ،  هﺎﻨﻔﺸﻛ ﺎﻧزوﺎﺟ اذﺈﻓ  ( ﻦﺴﺣ هﺪﻨﺳو ﮫﺟﺎﻣ ﻦﺑاو دواد ﻮﺑأ هاور . 
Maana:  ( Aya  butad  khipag-da  (  phamakatalingoma  sa Makkah  ko Hadj  )  na
pushagadang kamiran khipagi  ihram kami  a pudami  so Rasulollah  (  s.a.w.) na
amay ko miyapantag kami  ran na  ipushapung o  isa  rukami  so kombong  sa olo
niyan sa parasiyan, na amay ko miya ipos siran na pushawaan ami bo).
- Ago Haram  ko  babay  a magi  ihram  so  datar  o Haram  ko mama  phoon  ko  
kalubati ko baraybon(bok) 
ago so kapanganoko ago so kapanganop ago so salakaw san, sabap sa maapud
ko miya  on  a  hadith,  aya  liyo  ron  na  so  kanditar  sa  ana  pamanai  niyan,  ago
talompa, ago so kasapungi sa olo, ( palay anan khapakay ko babay a di khapakay
ko mama ).
b./ So ikadowaa Rokon: So ka Oqof sa Arafah:
sabap  sa  ana hadith o Rasulollah  (  s.a.w.  ):   )   ﺔﻓﺮﻋ ﺞﺤﻟا  ( ﻦﻨﺴﻟا بﺎﺤﺻأو  ﺪﻤﺣأ  هاور 
Maana: ( Aya Hadj na sii sa Arafah) .
c./ So Ikatulo a Rokon: So Kathawaf sa Ifadha (Hadj) sabap ko katharo o Allah: 
 )  ﻖﯿﺘﻌﻟا ﺖﯿﺒﻟﺎﺑ اﻮﻓﻮﻄﯿﻟو  ( ﺞﺤﻟا ةرﻮﺳ  : ﺔﯾﻵا ٢٩ 
Maana: ( ago thawaf siran ko walay a andang ) .    
d./ So ikapat a Rokon: So Kashai : sabap koko katharo o Rasulollah ( s.a.w. ) 
 )  ﻲﻌﺴﻟا ﻢﻜﯿﻠﻋ ﺐﺘﻛ ﷲا نﺈﻓ اﻮﻌﺳا  ( ﻲﻘﮭﯿﺒﻟاو ﺪﻤﺣأ مﺎﻣﻹا هاور  . 
Maana: ( Sha-I kano ka mataan a so Allah na ini paliyogat iyan rukano so kasha-
I ).
٦- Manga Wajib ko Hadj: ( o ana maupas a wajibna phaka pidiya ) .
*- Aya manga wajib ko Hadj na pito: 
١- So kapag ihram ko darpa a gii pumiqatan.
٢- So ka Oqof sa Arafah taman sa somudup so alongan.
٣- So Kathorog ( kaiga ) sa Mozdalifah.
٤- So Kathorog sa Mina ko tulo gawii ko oriyan o boka.
٥- So Karontar ko Jamarat.
٦- So Kapagopao odi na kapotoli ko bok.
٧- So kathawaful-Ifadhah( moripori a punggalubukun o Hadj na Twaful-Wida, (
kapangongodasan).
٧- Sipat o KapunayHadjie:
a) Sonat ko punayhadjie a phaigo daan sa datar o gii niyan kaphaigo igira a miya
diyonob, ago khakamotani niyan so lawas iyan, ago so olo niyan, ago so sompa
iyan, ago nditar sa Ihram: Izar ago Rida, a manga popoti, so babay na nditar sa
sadun sa kabaya iyan asar ka di mbinayar sa kambinayar a kathatanosan.
b)  Oriyan  iyan  na maka  oma  ko  darpa  a  gii  pumiqatan  na  o  kiyapantagan  a
riyaot a wakto a paralo na daan a shambayang  sa paralo ago bo pag  ihram, na
oda  kapantagi  a  wakto  paralo  na  maka  pag  ihram  ago  maka  phag  abdas  na
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٣
shambayang  sa  sonat  a  bagi-ano  o  kiya  pag  abdasiyan  kuna  oba  so  kiya  pag
ihram iyan, sabap sa daa miya aloy a sonat ko kapag ihram.
c) Amay ko maka pasad  shambayang na puni-at niyan dun a miyaka  solud ko
Hadj, opama ko Tamatto a ini punayhadjie iyan na batiya a niyan so:   ) ﻚﯿﺒﻟ  ﻢﮭﻠﻟا
 ةﺮﻤﻋ (  Labbaykallahumma Omrah ) na opama ko Ifrad na batiya a niyan so:   )  ﻚﯿﺒﻟ
 ﺎﺠﺣ ﻢﮭﻠﻟا (  ( Labbaykallahomma hadjan ) na opama ko Qiran na batiya a niyan so: 
 )   ةﺮﻤﻋ  ﻲﻓ  ﺎﺠﺣ  ﻢﮭﻠﻟا  ﻚﯿﺒﻟ  (   (  Labbaykallahomma  Hadjan  wa  fi  omrah  )  phaka
tanogun o mama a sowara niyan, so babay na di, ago aya sonat na so katalbiya
sa madakul.
d) Na maka oma  sa Makkah na  sii panagipoon ko kathawaf  sa maguphoon ko
Al-Hajar al Aswad, ago ndiwangun  iyan a Al-Ka,bah,( na  thawap  sa makapito
maka libut ) oriyan iyan na o khalubodi somiyom na siyoma niyan so Al-Hajar
Al-Aswad, odi phaka gaga na diniyan dun phunggalubuka, baniyandun poroon a
lima niyan a ititiniyas iyan na batiya a niayn : 
 ) ﻚﺑ ﺎﻧﺎﻤﯾإ ﻢﮭﻠﻟا  ،  ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻚﯿﺒﻧ ﺔﻨﺴﻟ ﺎﻋﺎﺒﺗاو كﺪﮭﻌﺑ ءﺎﻓوو ﻚﺑﺎﺘﻜﺑ ﺎﻘﯾﺪﺼﺗو ( 
Thawap  sa makapito,  oman  iyan  sagadan  a  ( Al-Roknol Yamani  ) na kaputan
iyan na di niyan shiyoma.
- pud  sa  sonat o  tawaf na  so kapanilakad nggagaan ko maka  tulo a paganay a
ipulibut iyan, sii ko tawf Al-Qodom, sabap sa ana hadith o IbnoOmar ( r.a.):
 ) ﷲا لﻮﺳر نﺎﻛ  ﺎﻌﺑرأ ﻰﺸﻣو ﺎﺛﻼﺛ ﺐﺧ لوﻷا فاﻮﻄﻟا فﺎﻃ اذإ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ   ( ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  ( Aya  butad  o Rasulollah  (  s.a.w.  )na  igira  a mithawaf  sa  paganay  na
phanilakad nggagaan ko maka tulo na pulalakao mulombat ko makapat ).
- pud pu sa sonat kokathawaf na so ( Edhtibaa ) pagirukun a kawanan so Ridaa
na pakapumbalakaan so dowa kaposan iyan sa diwang a waga. Datar o hadith a
piyanothol o IbnoAbbas(r.a.):
 ) طاﻮﺷأ ﺔﺛﻼﺛ اﻮﻠﻣرو  ﮫﺑﺎﺤﺻأو ﻮھ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻊﺒﻄﺿا ( 
Maana:  ( Miyag Edhtibaa so Rasulollah  ( s.a.w. )   ago so manga Sahabaniyan,
ago miyanilakad siran nggagaan ko tulo a libut a paganay ). So kapag Edhtibaa
na sii bo sonat ko kathawaf, na kuna oba sonat ko onaan oriyan o tawaf.
- Sii ko  tunday o gii niyan  kathawaf na gii ndowaa sa sadun sa kabaya  iyan a
phangunin  iyan  ko  Allah,  sa  mbabayorantang,  ago  pipikira  niyan  so  dowaa
niyan, na oman iyan sagadan a Al-Ruknol –Yamani na batiyaa niyan so:   )  ﺎﻨﺗآ ﺎﻨﺑر
 رﺎﻨﻟا باﺬﻋ  ﺎﻨﻗو ﺔﻨﺴﺣ ةﺮﺧﻵا ﻲﻓو ﺔﻨﺴﺣ  ﺎﯿﻧﺪﻟا ﻲﻓ  (  sii niyan mbatiyaa ko pagulutan a A-
Ruknol  Yamani  ago  giya  Al-Hajar  Al-Aswad) Maana:  (  Tohanami  bugan  ka
rukami ko Donya  so mapiya  ago bugan ka  rukami ko Akhirat  so mapiya,  ago
lupasa kamingka ko siksa ko Naraka ): Rabbana Atina fiddonya hasanah, wafil
akhirati hasanah, waqina adhabannar ).
- So katundo-a ko ipundowa a ko oman lomibut ko tawaf na daa paka asal iyan
ko sonat o Rasulollah-
( s.a.w.) aya mataan giyoto na Bid-ah ( miyambago ko agama ) 
*- Tulo a sosonan o kathawaf: 
a) A-Ifadhah
b) Al-Qodom
c) Al- Widaa.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٤
Sonat ko Hadj so Tawaful Qodom,aya bunar ko manga  tindug o manga Olama
na: Wajib so Tawaful- Widaa.
e) Amay ko makapasadthawaf na shambayang  sa dowa  rakaat ko  talikhodan o
Maqamo Ibrahim, apiya on mawatan, sakubun iyan ko paganay a rakaat so  )  ﺎﯾ ﻞﻗ
 نوﺮﻓﺎﻜﻟا ﺎﮭﯾأ  (  sii ko ikadowa na so ﻞﻗ   ﺪﺣأ ﷲاﻮھ  : ) na aya sonat na so kapakakhapa
sangkoto a sonat ago kapaka gaanaon.
f) Oriyaniyan na sha-I ko pagulutan a Al-Safa ago giya Al-Marwah sa makapito
maka kasoy, magphoon sa Al-Safa na magimasad sa Al-Marwah, aya sonat na
maka sangor sa Al-Safa na batiyaa niyan so: 
 )  ﺎﻤﮭﺑ فﻮﻄﯾ نأ ﻲﻠﻋ حﺎﻨﺟ ﻼﻓ ﺮﻤﺘﻋا وأ ﺖﯿﺒﻟا ﺞﺣ ﻦﻤﻓ ﷲا ﺮﺋﺎﻌﺷ ﻦﻣ ةوﺮﻤﻟاو ﺎﻔﺼﻟا نإ  ،   عﻮﻄﺗ ﻦﻣو
 ﻢﯿﻠﻋ ﺮﻛﺎﺷ ﷲا نﺈﻓ اﺮﯿﺧ ( 
ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ١٥٨ 
Maana: ( Mataan a giya Al-Safa ago giya Al-Marwah na pud sa manga tanda o
Allah,na sa taw a munayhadjie odi na mag omrah na daa dosa niyan o pagaloyan
sangakanan  a  dowa,  na  sa  taw  anggalubulk  sa  daon  paliyogatun  a mapiya  na
mataan a so Allah na phanalamataniyan a balas,  a sukaniyan na Matao ).
Oriyaniyan na tharo a niyan so:   )  ﷲا ﮫﺑ أﺪﺑ ﺎﻤﺑ أﺪﺑأ  (  na go tabid sa kaporo-an a Al-
Safa na sangor sa Qublat a poporoon iyan ambala a palad iyan, na batiyaa niyan
so:
 ) ﺮﺒﻛأ ﷲا  ، ﺮﺒﻛأ ﷲا  ، ﺮﺒﻛأ ﷲا  ، ﮫﻟ ﻚﯾﺮﺷ ﻻ هﺪﺣو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ  ،   ﻰﻠﻋﻮھو ﺖﯿﻤﯾو ﻲﺤﯾ ﺪﻤﺤﻟا ﮫﻟو ﻚﻠﻤﻟا ﮫﻟ
ﺮﯾﺪﻗ ﺊﯿﺷ ﻞﻛ  ، هﺪﺣو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ  ، أ هﺪﻋو ﺰﺠﻧ  ، هﺪﺒﻋ ﺮﺼﻧو  ،  هﺪﺣو باﺰﺣﻷا مﺰھو .( 
- Oriyaniyan na ndowaa sa panguni sa sadun sa kabaya iyan a phanguni niyan a
pud  ko mapiya  sa Donya  ago  sa Akhirat,  nago mbabalingani  niyan  pharoman
angkanan a dowaa sa maka tulo.
- Oriyaniyan na  tupad na sangor sa Al-Marwah, na sonat komama so gii niyan
kanggagaan oman matago ka pagulutan o dowa a toos a gadong, opama mambo
ko  khaparo  ron  ago  daa  kaphakasakitan  iyan,  na  amay  ko maka  oma  sa  Al-
Marwah na  tabid sa poro na batiyaa niyan sodatar o biyatiya  iyan sa Al-Safa a
ipoporo iyan ambala a paladiyan.
- Khapkay pun a indowaa niyan so:   )  مﺮﻛﻷاو مﺰﻋﻷا ﺖﻧأ ﻚﻧإ ﻢﺣراو ﺮﻔﻏا بر  (  Maana:
( Tohan  ko! Rila  ka,  pangalimo  ka, mataan  a  suka  I  lubi  a  ga-os  a malimo  )
kagiya  giyanan  a  dowaa   na miyapanothol hadith o o  Ibno Omar  ago  so  Ibno
Mas-od ( r.a.).
- Sonat a malai balas so kashoti daan ( kapag abdas ) o taw a pusha-I, ogaid na
khapakay a sha-I so da a abdasiyan, apiya so babay a ndodon sobasa na o sha-I
na khapakay, kagiya so kashoti ( kapag abdas ) ( kaphaigo ) na kuna oba sarat o
kasha-I ( kapagaloyan ).
g) Amay ko maka pasad sha-I na potoli niyan a bok iyan, amay ko aya hadj iyan
na Tamatto,  ago  palaya  iyan maphaka  baba  a  bokiyan,  sopuman  so  babay  na
rupung bo  a  kanoko  a  photolun  iyan  sa  bok  iyan,  opama  ko  aya  hadj  iyan  na
Qiran odi na Ifrad na di phaka nda sa Ihram ago di phakapotol sa bok taman sa
di maoma so boka, ko oriyan o kapaka rontar iyan saJamrah Al-Aqabah.
h)  Amay  ko  ika  walo  ko  dhol  Hidja  (  Yawm  Attarwiyah  )  na  pag  ihram  (
Pharoman ) so aya Hadjie iyan na tamatto sa aya ipagihram iyan na Hadj, sii ko
kapipita ko ika walo sii ki katatago-anon a darpa  sa Makkah aya datar iyan na
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٥
so phunayhadjie ko manga taw sa Makkah, aya, aya punggolaola niyan ko miya
ona a kiyapag  iharm  iyan   na datar bo o pinggolaola niyan ko miya ona a kiya
pagihram iyan datar o kaphaigo, kapulompiyo ago so salakaw ron, ago kuna oba
sonat  so  kasong  s Masjidil  Haram  ago  so  kapagihram  sa  solud  iyan,  da  oto
nggalubuka o Nabie ( s.a.w. ) ago daniyan sogoon ko manga Sahaba niyan, ana
hadith  a  miya  aloy  ko  dowa  Sahih  a  piyanothol  o  Jabier  bin  Abdillah  (r.a.)
mataan  a so Nabie ( s.a.w. ) na pitharo iyan kiran:   )  ﺔﯾوﺮﺘﻟا مﻮﯾ نﺎﻛ اذإ ﻰﺘﺣ ﻻﻼﺣ اﻮﻤﯿﻗأ
 ﺞﺤﻟﺎﺑ اﻮﻠھﺄﻓ  ...(  ﺚﯾﺪﺤﻟا 
Maana: ( Kakadun kano sa Makkh a thatahalol kano ( da a ihram iyo ) taman sa
amay ko gawii a Tarwiya ( ikawalo ko Dol-Hidja ) na ( pag ihram ) kano na go
kano Thalbiya )   )  ﻚﯿﺒﻟ ﻢﮭﻠﻟا ﻚﯿﺒﻟ  (  .
- Aya lapalon I Muslim a miya panothol pun o Jabir (r.a.) na pitharo iyan: 
 ) ﺗ اذإ مﺮﺤﻧ نأ ﺎﻨﻠﻠھأ ﺎﻤﻟ  ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﺎﻧﺮﻣأ  ﺢﻄﺑﻷا ﻦﻣ ﺎﻨﻠﻠھﺄﻓ ﻰﻨﻣ ﻰﻟإ ﺎﻨﮭﺟﻮ .( 
Maana:  (  Ini  sogo  rukan  o Rasulollah  (s.a.w.)  gowani  a  tomahlil kami  a magi
ihram kami amay ko shong kami sa Mena na sii kami tomiyahlil sa Al-Abtah ).
Any mbatiyaan o aya hadjie iyan na Tamatto, kokathahlil iyan na:   ) ﺒﻟ  ﺎﺠﺣ ﻢﮭﻠﻟا ﻚﯿ ( 
( Labbaikallahumma Hadjan ).
I  ) ago sonat a mala  I balas kasong sa Mena  ron shambayangi so Lohur, Asar,
Magrib, ago Isha, a khasarun ago kunaba phanimo-a ago sonat a malai balas so
kaiga sa Mena ko ishakum o Yaumo –Arafah, aya dalil na so hadith I Muslim a
piyanothol o Jabir (r.a) .
j) Amay ko somubang so alongan ko ika siyao ko dhol Hidja ( Yaumo Arafah )
na  pulalaun  a  Arafah,  aya  sonat  a  malai  balas  na  katupad  sa  Namerah  o
khalubodi  ron,  sabap  sa  pinggalubuk  otoo  Rasulollah-(  s.a.w.)  taman  sa
miyapolid so alongan, na oba on kharugunina daa dosa on o sii tupad sa Arafah,
ago shambayang sa lohur ( ko oriyano kapolido alongan ) ago asar andodowa ka
rakaat  a  pakaputhimo-ain,  oriyaniyan  na  tomupad  ko  balintad  sa Arafah,  aya
tomo  a  miphaguluta  iran  ago  giya  Qiblat  a  palao  a  Rahmah,  opama  mambo
kobaon  khalubodi,  odi  na  sangor  sa Qiblat  apiya  niyan  di maaadap  a  palao  a
Rahmah, ago miya sona-onat so kathomadungi ko taduntadum ko Allah, ago so
kapakandakula ko kandowa a ago kabatiya sa Qur,an, a ipoporo  ambala a palad,
sabap sa ana hadith a piyanothol o Osam (r.a) pitharo iyan:
 )   لوﺎﻨﺘﻓ ﺎﮭﻣﺎﻄﺧ ﻂﻘﺴﻓ ﮫﺘﻗﺎﻧ ﮫﺑ ﺖﻟﺎﻤﻓ ﻮﻋﺪﯾ ﮫﯾﺪﯾ ﻊﻓﺮﻓ تﺎﻓﺮﻌﺑ ﷲا ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻒﯾدر ﺖﻨﻛ
 ىﺮﺧﻷا هﺪﯾ ﻊﻓار ﻮھو ﮫﯾﺪﯾ ىﺪﺣﺈﺑ ﺎﮭﻣﺎﻄﺧ  ( ﻲﺋﺎﺴﻨﻟا هاور . 
Maana: ( Miyabaloy ako a maangkas ko Nabie ( s.a.w ) ko sa Arafah, na ini poro
iyan  ambala  a  lima  niyan  a  gii  ndowaa,na  miya  kiling  so  onta  niyan,  na
miyatathag  so  tali  o onta niyan,  na  kiyawa  iyan  a  sabala  a  lima  so  tali o onta
niyan, na ipoporo iyan dun a sabala-on ( a gii ndowaa ). 
- Ago miya aloy ko Sahih o Mulim:   )  ةﺮﻔﺼﻟا ﺖﺒھذو ﺲﻤﺸﻟا ﺖﺑﺎﻏ ﻰﺘﺣ ﻮﻋﺪﯾ ﺎﻔﻗاو لﺰﯾ ﻢﻟ
(Maana: ( Miyatatap a mo-oqop so Rasulollah ( s.a.w. ) a gii ndowaa taman sa
somidup so alongan ago miyada so bananing a pamorawag ).
- So Kandowaa ko Yaumo Arafah I mapiya ko manga dowaa, pitharo o Nabie (
s.a.w. ) :
 ) ﺔﻓﺮﻋ  مﻮﯾ ءﺎﻋد ءﺎﻋﺪﻟا ﺮﯿﺧ  ،  ﻲﻠﺒﻗ ﻦﻣ نﻮﯿﺒﻨﻟاو ﺎﻧأ ﺖﻠﻗ ﺎﻣ ﺮﯿﺧو  ) :  ﮫﻟ ﻚﯾﺮﺷ ﻻ هﺪﺣو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ  ،   ﮫﻟ
 ﺮﯾﺪﻗ ءﻰﺷ ﻞﻛ ﻰﻠﻋ ﻮھو ﺪﻤﺤﻟا ﮫﻟو ﻚﻠﻤﻟا  .( ﻢﻠﺴﻣ هاور 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٦
Maana: ( aya mapiya a dowaa na so dowaa ko Yaumo Arafah, ago aya mpiya a
mitatharo akun sakun ago so manga Nabie na so: ( La ilaha illallaho wahdaho la
sharieka  laho,  laholmolko wa  lahol hamdo, wa howa ala kolli  shai-in qadier  ),
sabap  sa  ron  pukharinayag  so  soka  nisisita  a  o  taw  ago  so  kakhakailangana
niyanko Allah, na aya patot na di mapaka  lupasangkai a mala a mapiya a oras,
pitharo o Rasulollah ( s.a.w .): -
-  ) ﺔﻓﺮﻋ مﻮﯾ ﻦﻣ رﺎﻨﻟا ﻦﻣ هﺪﺒﻋ ﮫﯿﻓ ﷲا ﻖﺘﻌﯾ نأ ﻦﻣ ﺮﺜﻛأ مﻮﯾ ﻦﻣ ﺎﻣ  ،   ﺔﻜﺋﻼﻤﻟا ﻢﮭﺑ ﻲھﺎﺒﯾ ﻢﺛ ﻮﻧﺪﯿﻟ ﮫﻧإو
لﻮﻘﯿﻓ  :  ءﻻﺆھ دارأ ﺎﻣ ( 
 ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana:  (  daa  phakalawan  a  gawii  a  madakul  a  phumaradika  anon  o  Allah
koNaraka a oripun ko Yaumo Arafah,a go mataan a sukaniayn a phuphakarani
agogii niayn siran ipagandisan ( manga hadjie sa  Arafah ) ko manga Malaikat a
gii niyan tharoon: Anotonaa I khababayaan angkai a manga taw ). 
-  So  ka Oqof  sa Arafah  na Rokon  o  hadj,  aya wajib  na  so  ka  oqof  taman  sa
somudup so alongan, ago aya wajib kao no manayk na matangukudiyan a maka
sosolud sa Arafah, sabap sa so kadakulan ko manga hadjie gii siran ndaraynon
na puphaka oqof  siran  sa  liyo wa Arafah ago da  siranon maka  solud misabap,
roo na da tarimaa so kiya punayhadjie  iyan. ( phaka nayk pharoman ).
k) Amay ko somudup so alongan na lalaga o hadjie a Mozdalifah ( khapakay so
ka da sa trak ago so salakaw ron ) sa ma-imun ago malana, sabap sa ana katharo
o Rasulollah ( s.a.w. ): 
 )  ﺔﻨﯿﻜﺴﻟا ﺔﻨﯿﻜﺴﻟا سﺎﻨﻟاﺎﮭﯾأ  ( ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana:  ( Hai manga manosiya:  lanat kano, pulombat kano  ) na amay ko maka
oma sa Mozdalifah na ron shambayang sa Magrib ago Isha, so magrib na tulo ka
rakaat, so Isha na dowa ka rakaat, thimoon a kapushambayangi ron ko wakto a
issha,  ago  aya  sonat  ko  hadjie  na  sii  niyambo  kashambayangi  sa Mozdalifah,
ipurawat iyan ko Rasulollah ( s.a.w.) inonta bo oba niyan khawanun oba maipos
so wakto a Isha na shambayangi niyan ko apiya anda a darpa. 
*- Ago roo magiga sa Mozdalifah, ago di niyan iputhoday so kapanambayang ko
kagagawii ago so salakao ron, sabap sa daoto nggola olaa o Rasulollah ( s.a.w.)
sabap  sa  ana  miyapanothol  o  Muslim  a  hadith  a  miyaka  poon  ko  jabir  bin
Abdillah (r.a. ):
 )   ﻢﻟو ﻦﯿﺘﻣﺎﻗإو ﺪﺣاو ناذﺄﺑ ءﺎﺸﻌﻟاو بﺮﻐﻤﻟا ﺎﮭﺑ ﻰﻠﺼﻓ ﺔﻔﻟدﺰﻤﻟا ﻰﺗأ ﷲا ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻰﺒﻨﻟا نأ
 ﺮﺠﻔﻟا ﻊﻠﻃ ﻰﺘﺣ ﻊﺠﻄﺿا ﻢﺛ ﺎﺌﯿﺷ ﺎﻤﮭﻨﯿﺑ ﺢﺒﺴﯾ . ( 
Maana: ( Mataan a so Nabie ( s.a.w.) na so kiya paka oma niyan sa Mozdalifah
na pishambayangan iyanon soMagrib ago Isha a isa-isa I bang a dowa I Qamat,
ago dadun a ini tasbih  iyan ko pagulutan  iran a maytobo, oriyaniyan na miniga
taman sa somibang so Fajr. ).
*- Khapakay ko ana manga odiyor iyan ago somanga lolobay a kakabalaga iran
mawa  sa  Mozdalifa,  somong  siran  sa  Mena  ko  kalooki  ko  kagagawii  ago
kasudup  o  olan  ka  an  siran  makarontar  ko  Jamarato-Aqabah,  so  puman  so
kunaba malobay ago daa pud iyan a malobayna nayawa iran a kasubang daan o
Fajr,  so  gii  kapagoradorad  o  kadakulan  ko manga  hadj  somong  sa Mena  ko
paganay  a  gawii  ka  an  siran  roo maka  dudukha  na maka  sosopak  ko  sonat  o
Rasulollah  (  s.a.w.  )  na  amay  ko  makashambayang  so  hadjie  sa  Sobo  sa
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٧
Mozdalifah na tindug sa Mah-aril Haram na  go ndowaa a somasangor sa Qiblat
a  babayaon  iyan  ambala  a  lima  niyan,  apiya  anda  tindug  sa  Mozdalifah  ko
kapundowa a niyan na khapakay, sabap sa ana katharo o Rasulollah ( s.a.w. ):  
 )  ﻒﻗﻮﻣ ﺎﮭﻠﻛ ﻊﻤﺟو ﺎﻨھ ﺎھ ﺖﻔﻗو  (  ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana:  ( Sii  ako mioqof   (  tominidug  )  (  ago giya Mozdalifah  na palaya  dun
mauqif ) ( apiya andaon kadun so Hadjie na khapakay ).
l) oriyan  iyan na shong so manga hadjie sa Mena ko onaan o dapun kasubang o
alongan,  ko  gawii  a  iphanombali  sa  Qurban  (  Boka  )  na  murontar  siran  sa
Jamaratul Aqabah  (  so mala a  jamarah a kaumag  sa Makkah  )  sa pito  timan a
maito  a  ator,  oman  I  satiman  a  lubad  na  batiyaanon  so    )   ﺮﺒﻛأ  ﷲا (   aya  kiya
opakatan  ko  manga  Olama  na  apiya  anda  ka  tampar  ko  kapurontar  ka  na
khapakay,  ogaid  na  aya  tomo  na madiwang  ka  a Kaabah  na makawanan  ka  a
Mena, sabap sa ana hadith a piyanothol o Ibno Mas-od- ( r.a. ):  
 ) لﺎﻗو ﻊﺒﺴﺑ ﻰﻣرو ﮫﻨﯿﻤﯾ ﻦﻋ ﻰﻨﻣو هرﺎﺴﯾ ﻦﻋ ﺖﯿﺒﻟا ﻞﻌﺠﻓ ىﺮﺒﻜﻟا ةﺮﻤﺠﻟا ﻰﻟإ ﻰﮭﺘﻧا ﮫﻧأ  :   يﺬﻟا ﻰﻣر اﺬﻜھ
 ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ ﮫﯿﻠﻋ لﺰﻧأ  (  ﮫﯿﻠﻋ ﻖﻔﺘﻣ . 
Maana:  ( Mataan  a  sukaniyan  sa  so kiya  paka oma  niyan  sa mala  Jamarah na
tiyampar iyan a Kaabah sa diwang na kiyawanan iyan a Mena na romiyontar sa
miyaka  pito,  na  pitharo  iyan:  datar  anan  I  kiya  rontar  o  tiyoronan  sa  Suratul-
Baqarah ).
*- Di khapakay a  irontar so manga ala a ator, ago so  tonganay a maito, ago so
manga tinilas.
*- Itharug pasin so kathalbiya ko oras a kapurontar,sa Jamaratul Aqabah.
*- Aya  sonat na onaan o hadjie  so karontar, oriyaniyan na  sombali  sa Qurban
opamaka aya hadjie iyan na Tamatto, odi na Qiran, oriyaniyan na magopao odi
na paka babaa niyan  so bokiyan, aya  tomo ko mama na  so kapagopao, kagiya
mataan  a  so  Nabie  (  s.a.w.  )  na  ini  panguni  niyan  sa  limo  ago  rila  so
miyamagopao sa miyaka tulo, ago miyaka isa ko miyamakababa ( miyagalot ) sa
bok  datar  o  kiya  panothola  on  o  Al-Bukharie  ago  so Muslim,  oriyan  iyanna
somong so hadjie sa Baytullah ka an maka thawaf sa Tawaf Al Ifadha.
*- Giyangkanan a kapaka thotondotondog  iyan na giyanan I sonat, datar o kiya
panotholaon o Jabir bin Abdillah ( r.a.) a miyakapoon ki Muslim a miya aloyron
so: 
 ) ﻟا ﺪﻨﻋ ﻰﺘﻟا ةﺮﻤﺠﻟا ﻰﺗأ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻰﺒﻨﻟا نأ   ةﺎﺼﺣ ﻞﻛ ﻊﻣ ﺮﺒﻜﯾ تﺎﯿﺼﺣ ﻊﺒﺴﺑ ﺎھﺎﻣﺮﻓ ةﺮﺠﺸ
فﺬﺤﻟا ةﺎﺼﺣ ﻞﺜﻣ ﺎﮭﻨﻣ  ، يداﻮﻟا ﻦﻄﺑ ﻦﻣ ﻰﻣر  ،   ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﺐﻛر ﻢﺛ ﺮﺤﻨﻓ ﺮﺤﻨﻤﻟا ﻰﻟإ فﺮﺼﻧا ﻢﺛ
 ﺮﮭﻈﻟا ﺔﻜﻤﺑ ﻰﻠﺼﻓ ﺖﯿﺒﻟا ﻰﻟإ ضﺎﻓﺄﻓ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا .( 
Maana:  ( Mataan a  so Nabie  (  s.a.w.  ) na miyaka oma ko  jamarah  a  so  sii ko
kayo, na riyontar iyan sa miyaka pito, puthakbir oman maka isa maka lubad, sii
komakadun sa Batno-Al-Awadie, oriyan iyan na somiyong ko phanombali-an na
somiyombali,  oriyaniyan  na  mida  soRasulollah  (  s.a.w.)  na  mithawaf  sa
Baytullah sa tawaful-Ifadha, na roo dun mishambayang sa Lohur sa Makkah).
*- Ago  sa  taw  a mapaka  shongklida  iyan  so  kapaka  thotondotondog  angkai  a
manga Nosok a pat
 (  karontar,  kasombali,  kapagopao,  kathawaf  )  na  da  a  dosa  niyanon,  sabap  sa
ana  hadith  a miya  panothol  o Al-Bukharie  ago  so Muslim  a  pud  sa  hadith  o
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٨
Abdullah  bin  Amr  sii  ko  kiyapunayhadjie  o  Rasulollah  (  s.a.w.)  a
kapangongodasan:
 ) لﺎﻗ ﮫﻧﻮﻟﺄﺴﯾ سﺎﻨﻟاو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻒﻗو  :   ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر ﻞﺌﺳ ﺎﻤﻓ
لﺎﻗ ﻻإ ﺮﺧأ وأ مﺪﻗ ءﻲﺷ ﻦﻋ ﺬﺌﻣﻮﯾ ﻢﻠﺳو  :  جﺮﺣ ﻻو ﻞﻌﻓا .( 
Maana:  ( Tominindug so Rasulollah  ( s.a.w.) a so manga  taw na gii  iran
pangingishsa-an, pitharo iyan: 
Daa mini isha imanto ko Rasulollah ( s.a.w. ) o anda I pagonaan ago anda
I  phaka  oriyan  a  ba  daniyan  tharo-a  so:  nggalubukangka  ka  daa
dosangka on ).
*-Na maka  thawaf so hadjie na opoma ko aya hadjie  iyan na  tamatto na
maka pushai ko oriyano tawaf 
sabap sa bagi so shai niyan a paganay na bagi-an oto o Omrah niyan na
miya patot a kapaka shai niyan 
sa  bagi-an  o  hadjie  iyan  na    opuman  o  aya  hadjie  iyan  na  Ifrad  odi  na
Qiran na o miyaka  shai ko paganay na didun maka pusha-I  sabap
ko katharo o Jabir (r.a.) :
 )   لوﻷا ﮫﻓاﻮﻃاﺪﺣاو ﺎﻓاﻮﻃ ﻻإ ةوﺮﻤﻟاو ﺎﻔﺼﻟا ﻦﯿﺑ ﮫﺑﺎﺤﺻأ ﻻو ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻒﻄﯾ ﻢﻟ
 ( ﻢﻠﺴﻣ هاور . 
Maana:  (  Da  sha-I  so  Nabie  (s.a.w.  )  ago  so manga  sahabah  niyan  sa
pagulutan a Safa ago giya
Marwah a rowar sa miyaka isa-isa , soboso paganay a kiya shai ran ).( ko
masa a kunaba
tamatto a kiyanaykiran ).
m)  So Ayyamu Tashriq  (  ika  sapolo  ago  isa,  ika  sapolo  ago  dowa,  ika
sapolo ago tulo ) ko Dhol Hidja 
na manga gawii a iphurontar ko taw a kuna oba gii pagalokalok, sopuman
so gii magalokalok na rontar
 sa  dowa  gawii,  ika  sapolo  ago  isa,  ika  sapolo  ago  dowa,  sabap  sa  ana
katharo o Allah : 
 ) ﻋ ﻢﺛإ ﻼﻓ ﺮﺧﺄﺗ ﻦﻣو ﮫﯿﻠﻋ ﻢﺛإ ﻼﻓ ﻦﯿﻣﻮﯾ ﻲﻓ ﻞﺠﻌﺗ ﻦﻤﻓ تادوﺪﻌﻣ مﺎﯾأ ﻲﻓ ﷲا اوﺮﻛذاو   ﻦﻤﻟ ﮫﯿﻠ
 ﻰﻘﺗا  ( ةﺮﻘﺒﻟا ةرﻮﺳ  :  ﺔﯾﻵا ٢٠٣ 
Maana: ( Ago puthadumi niyo so Allah ko manga gawii a mabibilang, na
sa taw a magalokalok 
Ko owa gawii na daa dowa niyanon, na sa  taw a maka ori  ( gomanat sa
Mena ka maka ori maling
 taman sa mapasad so  tulo gawii  ) na daa dosa niyanon, bagi-an o  taw a
masanggila sa rarangit o
 Allah).
*- Na  sii maka phanagipoon so Hadjie  romontar ko  Jamrah a paganay a
maito a s matatampar sa
 Masjidol Khaif sa maka pito makalubad, oriyaniyan na so puman so sii sa
look sa makapito,
 oriyaniyan na sodun so Mamaratul Aqabah sa makapito, oman maka  isa
makalubad na tomakbir sa 
( Allaho Akbar ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٥٩
*- ago aya sonat na tomindug so hadjie ko oriyan o paganay a jamarah a
maito na diwangun iyan
na  somangor  sa  Qiblat  na  pakatasun  iyan  a  gii  niyan  kandowaa,
oriyaniyan na amay puman ko malipos
 iyan so ikadowa na tomindug a makakawanan iyan so look a jamarah na
pakathayn iyan a gii niyan 
kandowaa ( apiya antona ay ipundowaa niyan pud ko mapiya sa Donya ao
ago sa Akhira ) so puman 
so oriyan o kapaka rontar iyan ko mala a Jamarah na didun thiudug sa ba
pundowaa. 
*- Ago  aya  kipuphoonun  ko wakto  a  karontar  na  amay  ko mapolid  so
alongan, sabap ko hadith o Ibno-
Omar  (r.a.)  a  pithro  iyan:   )   ﺎﻨﯿﻣر ﺲﻤﺸﻟا  ﺖﻟاز  اذﺈﻓ  ﻦﯿﺤﺘﻧ  ﺎﻨﻛ  (   يرﺎﺨﺒﻟا  هاور . 
Maana: ( Aya butad ami na gii-
-  kami munayao  sa  oras  na  amay  ko mapolid  so  alongan  na  phurontar
kami ).
*- Ago miya pakat so manga olama a aya moripori  a wakto a ipurontar ko
Ayyamu –Attashriq
na  so kasudup o  alongan  ika  sapolo ago  tulo ko dhol hidja, na  sa  taw a
sudupan a alongan ko gawii
a  ika  sapolo  ago  tulo  ko  Dhol  Hidja  a  daplun  maka  rontar  na  didun
prontar, ogaid na paliyogaton a 
kapaka sombali iyan.
n) Sii puphaka iga so Hadjie sa Mena ko manga kagagawii ko ika sapolo
ago isa, ika sapolo ago dowa,
 ika sapolo ago  tulo, na so khabaya magalokalok ambaling ko  ika sapolo
ago dowa a somudupon so 
alongan  ko  ika  sapolo  ago  dowa  a  dapun  maka  liyo  sa  Mena  na
paloyogaton a makaori ( matarotop 
iyan  so  tulo  gawii  ) maka  iga  pharoman  sa Mena  ago  romontar  ko  ika
sapolo ago tulo ko Dhol Hidja.
s)  Igira a kabaya o hadjie a muliyo sa Makkah ( mbaling ) na di puliyo sa
Makkah taman sa maka
Thawaful Widaa,  kagiya  giyoto na  aya  tindugon o kadakulan ko manga
olama na: pud ko manga wajib
O  hadjie  ayabo  a  liyoron  na  so  babay  adodon  so  basa  ka  didun maka
puthawap sa Tawaful Widaa, 
Sabap sa ana hadith o Ibno Abbas (r.a.) a pitharo iyan: 
 )  ﺖﯿﺒﻟﺎﺑ هﺪﮭﻋ ﺮﺧآ نﻮﻜﯾ ﻰﺘﺣ ﺪﺣأ  نﺮﻔﻨﯾ ﻻ  ( ﺔﯾاور ﻲﻓو  :  ﺾﺋﺎﺤﻟا ةأﺮﻤﻟا ﻦﻋ ﻒﻔﺧ ﮫﻧأ ﻻإ  (
ﻢﻠﺴﻣ ﺢﯿﺤﺻ ﻲﻓ ﮫﻠﺻأو ﻚﻟﺎﻣ هاور . 
Maana:  ( Di puliyo so  isa odi aya mabaloy a kaposan o kapuphaginutaw
niyan sa Makkah na maka
Thawap sa Baytullah )> isa a kiya panotholaon na: ( Aya tabiya on na so
babay andodon so Basa ).
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٦٠
*-  So  kadakulan  ko  manga  olama  na  opamakon  ka  aya  kaputhawap  o
hadjie sa Tawaful- Ifadha na 
amay  ko muliyo  dun  sa Makkah  na  didun maka  puthawap  sa  Tawaful
Widaa, sabap sa kiya sokodan so
Tawaful Ifadha.
o) Sonat  a malai  balas ko Hadjie  a miyaka oma  koingud  iyan  phoon  sa
Hadjso kabatiya a niyan ko 
Hadith a miyapanotholo Al-Bukharie a miyaka poon ko Ibno Omar (r.a.) a
mataan a so Nabie (s.a.w.)
Na aya butad iyan na igira a miyaka oma a phoonkokiya paki phurang, odi
na kiya punayhadjie odi na 
Kiya pag omrah na puthakbir ko mipoporo a  lopa oriyan  iyan na batiyaa
niyan so: 
 ) ا ﮫﻟ ﻚﯾﺮﺷ ﻻ هﺪﺣو ﷲا ﻻإ ﮫﻟإ ﻻ ﺮﯾﺪﻗ ﺊﯿﺷ ﻞﻛ ﻰﻠﻋﻮھو ﺪﻤﺤﻟا ﮫﻟو ﻚﻠﻤﻟ  ،   نوﺪﺑﺎﻋ نﻮﺒﺋﺎﺗ نﻮﺒﯾآ
نوﺪﻣﺎﺣ ﺎﻨﺑﺮﻟ  ، هﺪﻋو ﷲا قﺪﺻ  ،  هﺪﺣو باﺰﺣﻷا مﺰھو هﺪﺒﻋ ﺮﺼﻧو .( 
(  LA  ILAHA  ILLALLAHO  WAHDAHO  LA  SHARIKA  LAHO,
LOHOL MOLKO 
WALAHOLHAMDU,  WAHOWA  ALA  KOLLI  SHAI-IN  QADIER,
AAYBOON,
 TAIBOON,ABIDOON,  LIRABBINA  HAMIDOON,SADAQALAHOO
WA,ADAHO, 
WANASARA ABADAHO, WA HAZAMAL AHZABA WAHDAH).


  ﮫﺒﺤﺻو ﮫﻟآ ﻰﻠﻋو ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻨﯿﺒﻧ ﻰﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻو ﮫﻘﯿﻓﻮﺗو ﷲا نﻮﻌﺑ مﻼﺳﻹا نﺎﻛرأ بﺎﺘﻛ ﺔﻤﺟﺮﺗ ﺖﻤﺗ
ﻢﻠﺳو . 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com  ٦١

www.iu.edu.sa








 
 
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com