Kapaka Lelebi o Basa Arab

Kapaka Lelebi o Basa Arab (Sagintas 1)

So mga Ulama ko Islam ago so sabaad ko mga mamponay sa pamikiran ko katao ko basa pedon so mga tao sa Europe ago so sabagi ko mga Mirikano na iniropa iran so basa Arab sa dadena unaaniyan a basa sa donya. Tanto a pimbitikan a matatanor ago matanos a basa amay ka ilagid odi na iyabay ko mga basa a phagosaren sa masa ini taman ko basa a English.

Sii ko mga Muslim na  aya kapaka lelebi kiran o basa Arab na kagiya aya inosar o Allahu Subhanaho Wataala ko kitabiyan a Qura’n Al-Kareem. Giyotoden so pangitaban a ini toroniyan ko Mohammad SAW ka aden mabaloy a bitikan o manosiya sii ko liyaw o lupa a ron niyan khakenal so ipethagompiya niyan a kakhasosona niyan ko pantag a kiya adenaon.

Saden sa mala a kasabota niyan sa Kitab anan phiya piya na giyotoden i mala a kiyakenala niyan ko Kadenan iyan, na saden sa kala a kakenala o tao ko Kadnaniyan na giyotoden i kabager odi na kalulumbay o paratiyaya o pitanggisaan. Phitaro o Kadnan a Lebi a Mala sa Soorah Yusof paganai a ayat:

" آلر تلك ءايات الكتاب المبين، إنا أنزلناه قرآناَ عربياً لعلكم تعقلون"

"Alif Lam Ra, katan odi na giyanan i mga tanda o kitab a mapayag. Mataan a initoron Ami sa basa Arab  sa kalokalo na saboteniyo odi na matago iyo sa akalio"

Miya aloy pen o Allah sa Soorah Al-Nahl, ayat a ika 103:

وهذا لسان عربي مبين""
"Na giyai na dila (basa) a Arab a mapayag"

Aya marayag a kakhasabota san ko bago a basa na igira a miyamasa so tao sa igagama odi na kasangkapan datar o radio odi na computer na adena itatalonon a katalog. Saden sa kasabota phiya piya sa catalog anan na giyotoden i kiya ongowi na kakhamboway o pagigimo. Na datar anan a inituron o Allah so Kitabiyan ko manosiya ka aden dii khadadag na aya diniyanon kakhapokas na saboteniyan phorong na aya kakha sabotaniyanon na so katawi niyan ko kinisoratenon a basa.

Siiko kababaloy o basa Arab a pimbitakan ago phitamanan a ma-aator a ipekha memesa ka kagiya so Kadnan a Mala na aya niyan miya pili a basa ko kitabiyan na megay tanoron sa maito a ibarat. Datar o katharo sa basa tano ko “miyatiya” sa Arabic na قََرأ “QARAA” odi na mizort sa Arabic na كتب “KATABA” datar o somioled دخل “DAKHALA”. So matao sa Arabic na katawaniyan anan phiyapiya.

Amai ka ilain tano phorong a mga ibarat anan ko kiyandiyatoraon "grammar" na makenal tano a palaya den piyanaragombalay sa telo a batang, ق ر أ. Sii ko basa Arab na aya kadakelanon ko galebek فعل odi na verb na maka popoon sa telo timan a batang so paka asalian, datar angkanan a miyanga aaloy tano a ibarat.

Sii sa English na so miya tiya “read” na dowa dowa timan a batang ka kagiya so “e ago so a” na vowels. Datar o “write” odi na “wrote” mizorat na aya telo so batang ogaid na so barisiyan na dowa timan. So somiyoled sa English, “entered” odi na “came in” na baden miyakatas. Osiingka pelagiden ko basa tano a Mrenao odi na Tagalog na dingkawnden pagabain ka titho a mga atas so kalimah odi na word.

Aya maana na dadena basa sa donya a datar o Arabic a kiya atoriyan sa khapakay a matharo tano a daa manosiya sa masa ini a magaga niyan a sowa aniyan a mantang sa basa a aya paka-asal o omani satiman a "kalimah" verb na telo telo timan a batangian.

Isanan a kababaloy o basa Arab a kena ba giyabo a kapakalalawanian ka ini itong o sabaad ko mga Ulama a kenaba pasad a manosiya ka so Kadnan a Daphayag na ayawn khipasad. Aya tindeg iran na so Allah i miyangedao ko Nabinian a Adam sa mga ngaran na so Adam na aya katharo iyan na basa Arab. Datar o Kiyatharo a Allah sa Soorah Al-Baqarah ayat a ika 31:

"وعلم آدم الأسماء كلها"

“Go inipangendao niyan ko Adam so mga ngaran o langowana shai”
 
Ikadowa na so mga Ulama na miya ompong siran ko tindeg a aya khisabot phiyapiya ko mala a ongangen a mapadalem ko Kitab o Allah, so osayan “tafseer” badi labaw so mga tanda iyan, na so kasowa a phorong ko basa Arab. Datar oto so sabdan o Nabi tano a Mohammad SAW a kadakelanon na mapuntok ogaid na mala ago madalem so ongangenon.

Ikatelo so basa Arab na aya riyamigan o kadakelan ko mga Ulama na ayaden basa sa surga كلام أهل الجنة a khisabot na khikenal phipiya ko Islam sa giyotoden i kapkhabager o paratiyaya. Phitharo o Allah a Mala ago Mapuro:

"إنما يخشى الله من عباده العلماء".“Mataan a aya maaleken ko Allah na so mga Ulama”

Ikapat na pisaksian o mga mamponay sa pamikiran sa Europe isaon si Fila Sbaza a so basa Arab na isa ko basa sa donya a kawasa ka ma-aasaon so langon a igagama ko kapagongangen. Kenaba roobo taman ka inibetadian sa ka ombawaniyan so mga basa sa Europe datar o basa sa Paris, sa Italy na taman ko basa English ka kagiya kon a palaya, a mga basanan na phoon sa maatay a basa ka piyanembayan a basa.

Si Dr. Mahmood bin Yusuf Fajal na ini ibratiyan so kapaka lelebi o basa Arab ko mga basa sa donya sa datar o katihaya o olan ko tenatenao a gagawii ko mga bitoon odi na mga planets.

فضل اللغة العربية على غيرها من اللغات كفضل القمر ليلة البدر على الكواكب والنجوم""

Imanto na so kinitayaw ago kiya ozor o mga pagari tano a mga Arab sii ko kawyagan na siran i miyapangadap o pimbarang a inged sa miyatangked odi na miyapariksa ko donya  a kenaba ayabo a ipagozor o inged na so kasowa a ko basa sa Europe odi na basa a English.

(So banto tano na kapapantagan a IMEF Executive President ago senior reporter sa Arab News)

Kapaka Lelebi o Basa Arab (Sagintas 2)

RIYADH - Aya ilayanon imanto ko kiphaphase-ngawaan o katao sa Sedepan (western) aya mala na so basa a English na mindadarainon o kadakelan so basa Arab, na aya piyaka memesa roo na siindadakel ko siran oto a matatago ko mga ingeda Arab pedon a Saudi Arabia.

Unaan o dikopen khitarosen ko bandingan na phanalamatan aken so mga Bangsa tano a mga Malaysian/Iranun sa Sabah, ko sorat iran. Siran i pagamepa-ganay a maka zorat reketano. Ayakon a kadakeliran na 26,000 a Iranun. Ayakon a mala pendato datoon iran roo na si Tan Sri Pandikar Amin Haji Mulia, The Speaker of Malaysian Parliament.

Ma-Sha-Allah imantopen ka khatokawan tano a madakele bes a mga Bangsa tano roo. Kataya so oni o surat iran:

“Assalamualikum Pagari. I am now following your  website now. Syukur alhamdulillah. I’m an Iranun in Sabah, Malaysia. my blog web is http://sabahkita-ii.blogspot.com/. Please communicate. Hope we could come out with some positive things for our community. BTW there are about 26,000 of us, Iranun, here in Sabah and the most distinguish one is Tan Sri Pandikar Amin Haji Mulia, The Speaker of Malaysian Parliament and I was his Political Secretary. I have been to Marawi City, Cotabato, Maguindanao Province, Palawan, Gen. Santos, Davao and of course Manila and Qiapo. Hope to hear from you soon. InsyahAllah. May Allah SWT Bless you and your family”
 Maka popoon ki: kibinhajisamad@hotmail.comThis e-mail address is being protected from spam bots, you need JavaScript enabled to view it

Kenaba aya antap tano sii na ba giya kagenek o mga wata tano a gii mamagiskowila ko mga iskowilaan a aya ipephangendao ron na Egnlish. Aya mala a antap sii na kalokalo na mapaganad tano so basa Arab ko katatago tano siipen. Odi na so ped ko mga wata tano na roo tano siran kaolini. Balabaw amay ka katokawan tano a daa bayad o kapangadi sii ko mga madrasa a Arabic, government schools.

So miyamaka kenal na katawan iran a aya kadaklan ko sowa na sii miyaka poon ko mga Arab. Sii mismo sa Europe na aya kadakelan a sowa a miyaka lao-lad sa mga inged anan sii ko pimbarang a katao na aya paka pooniyan na basa Arab a mini togalin ko basa iran na miyapaganad ko mga inged sa donya na aya kiya sabotaon na ba sii kiran, westerners miyaka poon.

Aya panarima o sabagi pedon so mga Arab na so katao ko basa Arab na siibo ko kapagagama odi na para bo ko mawri a alongan. Miya perarad oto o panolon o mga tao sa sedpan (westerners) sa kiya paka senggaya a iran ko katao ko kapagagama a goso katao a bago. Taman sa iniropa iran so kapaganada ko agama sa giyotoden so kitatanan odi na kapakanedod sa oriyan.

Sii ko sabagi ko mga Meranao gowani na aya sabotiranon na so kapaganad sa katao ko basa Arab na ayabo a khapakayanon na karawatib, karigo sa miyatay ago kakawing. Ayabo a kiya tangekada iranon sa peka repeng so miyamaganad ko elmo ko Arabic na so kiya pamaka oma o mga Ulama taman sa mimbaloy siran a ped a phagawid ko kaphaginged. Apiyapen giyoto na taman imanto na ayaden a khakalilidan a miya mondas na giyang koto a panolon sa kalipati ko Arab ka giyotoden i kiya lipati ko Qur’an a goso sabdan o sogoiyan.

Sabap san na so kiyandakel o datar oto a tindeg odi na panarima ko mga pagtao na miyaka rarad siran ko kadakelan taman. Aya nanaoron na bilambilangen i lokes a piyaka pangadi iran so mga moriyataw iran ko mga madrasa sa Saudi. Aya ibaratiyan, tabiyata makasapolo na aya kadakelan ko mga wata a Meranao a inimbabawata sa Saudi Arabia a goso mga peda inged sa Gulf na aya kadakelanon khapakai a miniraot sa 95% na aya miyapaganad iran na so katao a western odi na katao a Pilipino.

Aya piya ka sisingay sii na aya kiya lipatan na so basa a Meranao ka aya ini kasoat o sabagi ko mga lokes na gii kimbitiyaraan o mga wata iran ko basa a diran basa datar o Tagalog. Aya kapasang anan na igira a miyaling siran sa Ranao na diiranden mipezinabota so mga ina iran-a-bae a goso mga ama-iran a datu.

Aya diran katawan na so kapaka bales o wata sa ALIF na khasanaan a kalindawa niyan so koba o lokesian a kalilibotengan opama ka domiyalong den. Omani batang a mibatiya o tao ko Qur'n na timabangiyan na satiman a mapiya. 

Aya matharo o mga lokes ko mga apo iran a maka ookit sa kapakamba oman na andakano wai mini antap a aya katao amiron na kagiya miya tago kano sa Saudi na miya ka sowa kano tharo sa basa Arab na salakawai a miya ola ola ka datar o sii kano miyatago sa Manila ka miyatagalog a katharo iyo.

Igira a miya ilay ako o mga Arab a phekhowaan aken so mga wata aken sa madrasa na pekha memesa siran. Miya ka isa na adna miniza raken ko mga guro o ino sii ko paka phaganada so mga wata aken sa madrasa-nan.
Aya miya aloy aken kiran na paganairon na zisii ako a thig aken sa Saudi Arabia a maphaganadon so basa Arab ka opama ka zisii ako sa Amerika na aya khapaganadan o mga wata aken na basa a English. Ikadowa na ino a thig aken so kiya ozor o inged, ba mini tanan a Saudi Arabia ka kagiya aya basaon na basa Arab.

Opama ka iplagid tano a Pilimpinas a mala i sowa ko English a digiya ingedai ino batano kiya lawanan. Odi na batano miyaka ombaw ko siringan tano lagid a Japan, Malaysia China a kenaba English a basa iran. Aya mataan benar na miyatha-oripen so mga Pilipino sa ingedai sa giiran kapaniorotan so mga Arab.

Giyanan i marayag a tanda sa kenaba ayabo a khikoya sa kasibisibihan sa donya na so kapaganada ko katao a mga sarowang. Sabap san na so mga inged a sasaboten iran so pahala ago kala i rarad o basa ko gii kindolonaan ko lagidiyan a inged na so kadakelan ko mga inged na ayaden a pinili iran a sugo iran “ambassador” ko mga ingeda Arab na so miya maka pasad sa Arabic. Lagid a China , Malaysia , Brunei na goso mga peda inged.