KOKOMAN O PUASA A PEKHASAKIT

KOKOMANO PUASA O PEKHASAKIT

Sagintas a Ikatlo

SO KOKOMANO
PUASA O PEKHASAKIT
AGOSO SII SA LAKAWAN

Pitharo o Allah sa Qur’an [a ped sa maana niyan]:

“Ago sa taw a aya betad iyan na pekhasakit odi na sisii sa lakawan na (bayadi niyan) so kadakel a gawii a (kiyabokaan iyan) siiko manga ped a gawii, aya kabaya o Allah rekano na so malbod ago di Niyan kabaya rekano so maregen.” [2:185].

So pekhasakit na dowa-bagi:

Isaon na so aya betad iyan na tatap so sakit iyan ago daa inamon sa ba mada ibarato cancer, na sekaniyanoto na daun patorayn so puasa ka sabap sa kagiya daa okit sa ba katagoi sa inam sa ba niyan maghaga so kapuasa. Ogaid na mapakakan [makaphagana] sa sakataw a miskin ko omani salongan a di niyan kapepuasaan. Ago khapakay ron a timbelen iyan sa makaisa a tomimo sa manga miskin a aya kadakel iran na lagid sa bilangan o manga gawii a di niyan kapepuasaan na paganaan iyan siran sa makaisa-isa sa lagido pezowaan o Anas ibn Malik [RadhiAllaho Anho] siiko kiyaloks iyan; odi na khapakay ambagi-bagiin iyan so pangenengken ko manga miskin sa lagid kadakelo manga gawii a kiyabokaan iyan sa omani sakataw a miskin na tenga sa gantang a nabawi – aya timbang iyan na 0.510 kg wheat a mapiya [siiko manga ped a osayanon na so kalalayaman a pageper ko inged ibarat sekitano na so maregas]. Ago ayapen mapiya o baon mirarakes so seda iyan agoso manga sakota iyan. Ago izanoto mambo so miyaloks a di pakaghaga puasa a mapakakan [makaphagana] sa sakataw a miskin sa makaisa ko omani salongan a di niyan kapepuasaan.

Ikadowa na so pekhasakit sa panekaw a kenao ba daa inam sa khada iyan ibarato kakhayaw agoso manga izan iyan na telo sosona okit iyan:
• Paganayron na odi khapasangi o puasa ago di ron pakabinasa na paliyogaton a kapuasa niyan ka sabnara daa odiyor iyan.

• Ikadowa na amay ka khapasangan o puasa ogaid na kenao baon pakabinasa na makroon so kapuasa sabap ko kiyatalikodi niyan ko inibegayo Allah a logar (Rukhsa) rakeso kiyapakaregeni niyan sa ginawa niyan.

• Ikatlo na amay ka pakabinasaun o puasa na di khapakayo ba puasa sabap ko kakhabinasaa niyan sa ginawa niyan ka kagia sabnara pitharo o Allah [ped sa maana niyan]: “Ago di niyo mbonoa so manga ginawa niyo ka mataana so Allah na sii rekano na tanto a malai limo” [3:30]. Ago pitharo pen o Allah [a ped sa maana niyan]: “Ago di niyo pozanga a ginawa niyo siiko kabinasa.”[2:195]. Ago siiko Hadith a phoon ko Nabi (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) a pitharo iyan [a ped sa maana niyan]: “Daa kapaminasa ago daa kambinasa”. [Ibn Majah & Al-Hakim]. Pitharo o An-Nawawi ago adena manga okitiyan a kibager o sabaad ko sabaad ago katawan iyan so kapakabinasa o puasa ko pekhasakit sanggolalan sa odi ba magegedam iyan a kakha-binasairon sa ginawa niyan odi na mapetharoon a doctor a zarigan iyan. Nagopoon makaboka so pekhasakit sa sabap sangkai a ikatlo a miyaaloy na khabhayadan iyanbo so kadakela gawii a kiyabokaan iyan amay ko makabager. Na opmano ba baden tharimaa o Allah ko onaan o da niyan pen kapakabager na di niyan den khabayadan ka sabap sa aya kakhabaloy niyan a paliyogaton so kabayad na siiko manga ped a gawii o mambo o makabager na kagiya a daon raoten ka da makabager.

Agoso sii sa lakawan na dowa-bagi:

Isaon so taw a aya ipelalakaw niyan na akal iyan ka an pepakaboka na di rekaniyan khapakayo ba boka ka sabap sa so kalalonga ko manga paliyogato Allah na di niyan maphakada so kipapaliyogatenon.

Ikadowa na so kenao ba giyotowi mapipikir iyan a ipelalakaw niyan na tlo mambo a betad iyan:
• Paganayron a betad na o puasa na khapasanganon a tanto na giyoto na inisaparon so kapuasa ka kagia mataan a so Nabi (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) na siiko Gazwat Al-Fath [kiyatabana sa Makkah] na kapapantagan a gii puasa na minisampay rekaniyan a mataan a so manga taw na kareregenan siran ko puasa iran ago sabnara aya pephagilayn iran na sa siyowa iyan na miyangni sa isaka sakdo a ig ko oriyan Asar na mininomon nagoso manga taw a phagilayn iran den, na miyatharoon a sabnara so sabaad ko manga taw na mipuasa den na aya pitharo iyan [a ped sa maana niyan], “Siranoto so di phangongonotan, siranoto so di phangongonotan’. [Muslim].
• Ikadowa a betad na o puasa na di tanto ron khapasangan na makro rekaniyan o puasa sabap ko kiyatalikodi niyan ko inibegay ron o Allah a (rokhsa) logar, rakeso kaphakaregeni niyan sa ginawa niyan.
• Ikatlo a betad na o puasa na di ron kharegenan na aya mapeng-galebek iyan na sa khalebodanon sa kiyatharo awno Allah [a ped sa maana niyan]: “Kabaya o Allah rekano so malbod nago di Niyan kabaya rekano so maregen” [2:185]. Aya maana angkai a kabaya rekitano o Allah na aya kabaya Iyan na so kapekhalebodi rekitano na o makapelagid so betad [maana di maregen na di peman malbod] na taralbi so kapuasa ka sabap sa mataana inokitano Nabi (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) a miyaaloy siiko Sahih Muslim a phoona thothol ko Abi-Darda (RadhiAllaho Anho) a pitharo iyan: “Lomiyalakaw kami a ped ami so Nabi (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) siiko Ramadhan siiko kakhakayaw niyanden a tanto sa taman sa so isa rekami na sabnara pekhatago iyan so lima niyan sa olo niyan sa kinitaralo a kayaw niyan na daa ba rekami gii puasa a rowar ko Rasolollah (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) agoso Abdullah bin Rawahah”.

Ago aya taw a siisa lakawan na iphoon ko anday kapakaliyo niyan ko inged iyan na taman sa makambalinganonbo, apiyapen tomareg sekaniyan sa mathay siiko darpa a siyongowan iyan taman sa aya pen a mapeniniat iyan na kenao baon mbaling siiko oriyano kapasada niyan ko antap a inisong iyanon, na ibebegay ron den a rokhsa so ibebegaya logar (o Islam) ko taw a sisii sa lakawan apiyapen mabolo-bolo a kitareg iyanon sabap sa daa miya-aloy a phoon ko Nabi (Sallallaho Alaihi Wa Sallam) a ba niyan diniyangkaan so kathay a kakhatepedo kabhabaloyo taw a sisii sa lakawan ka ayadena paka-asal iyan na so kasisii niyan den sa lakawan agoso katatana o kokoman iyan [siiden sa lakawan] sa taman sa adna makatindeg a dalil a kiyateped iyan ago inikada o manga kokoman iyan.

Ago daa mbidaan let a kapekhabegi sa logar ko kalalakaw a baden pekhasalak ibarato kapnaihaji ago kapagomra ago kibentelen ko lolot ago kandagang ago salakaw ron agoso kalalakaw a lalayon ibarato taw gii mamasairo sa mawatan (taxi) odi na so manga salakaw ron a teterak sa manga ala, na sabnar a anday kapakaliyo iran phoon ko manga inged iran na minibilang siran den a sii sa lakawan a khapakay kiran so piyakay ko sisii sa lakawan a salakaw kiran pedon so kaboka ko Ramadhan, kakasara ko sambayang a pat rakaat sa dowa rakaat bo, agoso katimoa igira a kailangan ko sambayang a Asar ago Dhuhr agoso sambayang a Magrib ago Ishah agoso kaboka na aya kiran taralbi adiso kapuasa amay ka giyotoi malbod kiran ago khabayadan iran siiko panenggaw ka kagiya mataana so siranoto a adena manga trak iyan na aden mambo a manga inged iran a ron siran maaped na anday katago iranon na kabnar iran so lagido nganin a kabnaro kibhabalingon ago paliyogat kiran so lagido nganin a paliyogat kiran ago anday kalalakawiran na minibilang siran a sisii sa lakawan a kabenar iran so kabenaro lagid iran a sii sa lakawan ago paliyogat kiran mambo so lagido nganin a paliyogat ko sii sa lakawan.

[Phoonai ko kitab a mayto i Shiekh/Muhammad bin Salih Al-Othaimin [Rahimahollah] a iningaranan sa “Fosul Fis Siyam Wat-Trawih Waz-Zakah”